स्वंगू शक्तिया द्वन्द्वया चाकलय् नेपाः

सानुराजा शाक्य

नेपाःया असफलताया लिउने गनं प्राचीन कालं निसें विद्यमान स्वंगू शक्तिया संर्घषया लिच्वः जकं सुलाच्वंगु मदु ला धइगु आशंका यायेथाय् ब्वलंगु दु । नेपाःया राजनीतिइ दुगु स्वंगू शक्ति दथुइ तुलनात्मक रुपं प्रतिस्पर्धात्मक अवस्थाय् थनया राजनीति अनिश्चितता, द्वन्द्व व संर्घषं जाः । तर स्वंगू शक्ति मध्यय् निगू शक्ति शक्तिशाली जुइबलय्या अवस्था स्वंगू शक्तिया प्रतिस्पर्धात्मक अवस्थाय् स्वयां बांलाः । स्वंगू शक्ति मध्यय् छगू शक्ति एकदम शक्तिशाली व ल्यं दुगु निगू शक्ति न्यून अवस्थाय् लाइबलय् शक्तिशाली शक्ति अधिनायकवादी नं जूगु खनेदु ।

संविधानसभाया चुनाव धुंकाः नेपाःया राजनीतिक दलतय्गु शक्तिया आधारय् विश्लेषण यायेबलय् मूल रुपं स्वंगू दलया स्वंगू ध्रुवीय राजनीतिं थौकन्हय्या राजनीतियात प्रभावित यानाच्वंगु दु । एकीकृत नेकपा (माओवादी) बल्लाःगु शक्तिया रुपय् छगू धु्रवय् दुसा मेगु धु्रवया नेतृत्व नेपाली कांग्रेसं यानाच्वंगु अवस्था दु । मेगु स्वंगूगु शक्तिया रुपय् नेकपा -एमाले) खने दुसां थःगु स्वतन्त्र अस्तित्व ज्वनाः छगू धु्रवया रुपय् नेतृत्व यायेगु ज्याय् निरन्तर कमजोर जुजुं वनाच्वंगु खनेदु । वर्तमान व्यवस्थापिका संसदय् मधेसी फोरम, तमलोपा लगायत मेमेगु राजनीतिक दलत नं दुसां मधेसी फोरम तज्यायेधुंकाः छगू धु्रवया रुपय् विकास जुइ फुगु खने मदुनि । व जुयाः नेकपा (एमाले) व मधेसी दलत स्वंगू धु्रव मध्ये गुगु धु्रव नाप सहकार्य जुल उगु निगू धु्रवया शक्ति सरकार गठन जुइगु अभ्यास जुयाच्वंगु खनेदु । तर नेपाःया नितिं स्वंगू शक्तिया प्रतिस्पर्धां स्वच्छ राजनीतियात प्रोत्साहन बीगु स्वयां द्वन्द्व व संर्घष हे उकिया अन्तिम लिच्वः जूगु खनेदु ।

थुकथंया स्वंगू शक्तिया अस्तित्व राजनीतिया फुक्क ख्यलय् नं क्रियाशील जुयाच्वंगु दु । गथे नेपाःया राजनीतिइ थौंकन्हय् प्रभावशाली जुइ फइगु स्वंगू मेगु जातीय शक्तित खः ब्रम्हू -आःतक क्षेत्री व दलित नं थुगु हे धु्रवय् तिनि), मेगु आदिवासी जनजातितय् धु्रव व मधेसीतय्गु छगू धु्रव । संघीयताया सवालय् आदिवासी जनजाति व मधेसीत छथाय् लायेमाःगु खः । थ्व निगू पुचः जानाः संघीयता व स्वशासनया सवालय् नेपाःया राजनीतियात नेतृत्व याये फइगु शक्ति खः तर तत्काल थुकथं विकास जुइगु सम्भावना मदुनि । थुकथंया त्रिपक्षीय जातीय प्रतिस्पर्धा शक्तिया रुपय् विकास जुइगु क्रमय् दुसां थथें हे नेपाःया मूल राजनीतियात प्रभावित यायेगु अवस्थाय् तक विकास जूगु खने मदुनि । गुकिया लबः ०४६ साल धुंकाः राज्यया केन्द्र कब्जा यायेत सफल जूगु ब्रम्हू जातिं निरन्तर कयाच्वंगु दु ।

नेपाःया राजनीतिक दलत दुने नं स्वंगू शक्तिया प्रतिस्पर्धां दलीय राजनीति प्रभावित जुयाच्वंगु दु । थुकथं दल दुनेया त्रिधु्रवय् शक्तिया प्रतिस्पर्धा स्वच्छ मजुसें शत्रुतापर्ूण्ा प्रतिस्पर्धाय् नं हिउ । शत्रुतापूर्ण प्रतिस्पर्धाय् हिलीगु अवस्थाय् दल दुनेया स्वंगूगु शक्तिं निगू मध्यय् छगू धु्रवया पँ लिउ वनीगु वा स्वंगूगु धु्रव दुने विभाजन वइगु जुयाच्वन । नेपाःया राजनीतिइ दकलय् तःधंगु दल एकीकृत नेकपा (माओवादी) दुने क. प्रचण्ड व क. मोहन वैद्यया विचारधारात्मक संर्घष सतहय् व थ्व निगू शक्तियात समन्वय यायेगु कथं क. राम बहादुर बादलया स्वंगूगु शक्ति अस्तित्वय् खने दु । थ्व स्वंगू शक्ति मध्ये न्हापांगु निगूगु शक्ति दुने स्वच्छ विचारधारात्मक प्रतिस्पर्धाया अवस्थाय् दु ।

उकथं मेगु निगूगु दल नेपाली कांग्रेस दुने नं स्वंगू शक्तिया प्रतिस्पर्धा दु । नेपाली कांग्रेस दुने सभापति गिरिजाप्रसाद कोइराला कांग्रेसया राजनीति दुने सक्रिय जुइगु अवस्थाय् मेगु फुक्क केन्द्र निरीह जुयाः छगू कथं गिरिजा प्रसादया अधिनायकवाद हावी जूगु यक्व उदाहरण दु । तर गिरिजा सक्रिय मजुइगु अवस्थाय् रामचन्द्र व सुशिल कोइरालाया छगू धु्रव, शेरबहादुर देउवाया मेगु धु्रव व नरहरी आचार्यया छगू यानाः स्वंगू ध्रुव दुगु खँ कांग्रेस संसदीय दल नेताया निर्वाचनं स्पष्ट हे याःगु दु । अथे हे मेगु दल नेकपा (एमाले) दुने नं वंगु महाधिवेशनं हे स्वंगू धु्रव दुगु स्पष्ट याःगु दु । पार्टीध्यक्ष झलनाथ खनालया छगू धु्रव व खड्ग ओलीया मेगु धु्रव दथुइया प्रतिस्पर्धाय् वर्तमान प्रधानमन्त्री माधव नेपालया छगू धु्रव नं दु । वंगु महाधिवेशनय् माधव नेपाल व खड्ग ओलीया धु्रव छथाय् हे च्वं वःगुया लिच्वः कथं हे अध्यक्ष व उपाध्यक्षय् झलनाथ त्याःसां केन्द्रीय कमिटीइ थ्व निगू शक्तिया गठबन्धन हावी जूगु खनेदु ।

थ्व दल दुनेया प्रतिस्पर्धाय् विचारधारात्मक रुपं संर्घष्ा कथं यथास्थितिवाद, सुधारवादी व परिवर्तनवादी कथं स्वंगू विचारया प्रतिनिधित्व सतही रुपं खने दुसा मूल रुपं व्यक्तित्वया टकराव हे मू हा जुयाच्वंगु खनेदु । ०४६ साल निसें ०६१ साल तकया संसदीय राजनीतिया कालय् नं जुजु, कांग्रेस व एमालेया दथुइ त्रिपक्षीय राजनीतिक धु्रवया विकास जुल । १७ साल निसें ०४६ साल तक नं स्वंगू शक्तिया संर्घष्ा मध्यय् जुजुया धु्रव यक्व शक्तिशाली जूगु कारणं प्रगतिशील वाम शक्ति व प्रजातान्त्रिक ध्रुव कांग्रेसया दथुइ सहकार्य मजूगु अवस्थाय् तक जुजुं पंचायती व्यवस्था मार्फत अधिनायकवादी शासन न्ह्याकल । १०४ दँ तकया राणाकालय् नं राणा, जुजु व भारदारतय् दथुइ स्वंगू धु्रवया राजनीति उबलय् नं दु । थ्व कालय् राणातय्गु शक्ति शक्तिशाली जूगुलिं जुजु व भारदारतय् शक्तियात क्वत्यलाः राणातसें जहाँनिया निरकुंश अधिनायकवादी शासन न्ह्याकेत सफल जुल । पंचायत व राणा शासनया इलय् स्वंगू शक्ति मध्यय् छगू धु्रवया शक्ति यक्व हे शक्तिशाली जूगुलिं अधिनायकवादी शासन न्ह्याकेत जुजु व राणात सफल जूगु खः । पृथ्वी नारायण शाह मदयेधुंकाःनिसें राणाकालयार् इ तक तत्कालिन राजनीतिइ स्वंगू धु्रवया राजनीतिक संर्घष्ा प्रतिस्पर्धात्मक रुपय् दुसां शत्रुतापूर्ण जूगुलिं उबलय्या काल नेपाःया राजनीतिइ अस्थिरता, षडयन्त्र, हत्या हिंसां इतिहास जाल । मल्लकालय् नं थुकथंया ध्रुवीय राजनीतिं नेपाःयात प्रभावित यात व प्राचीन लिच्छवीकालय् नं थ्व हे स्थिति दुगु खँ नेपाःया इतिहासयात विश्लेषण यायेबलय् खनेदु ।

More Stories Like this