खस जक नेपाली मखु

प्रकाश स्यस्यः, थिमि

खँय् भाय् (खस भाषा) यात सन् १९१० य् उगु ईया प्रधानमन्त्री चन्द्रशमशेर राणां 'गोर्खाली भाषा' धकाः न्हूगु नां छुना बिल । व हे ईया दरवारी सल्लाहकार राममणी आचार्य दीक्षितं 'भलो कुरोका नमुना' सफुली 'खर्पने, डोके, त्रि्रेहरुलाई कहिल्यै मन्त्री नबनाउनु, मन्त्री मण्डल जोड्दा असल घरको बाहुन क्षेत्रीबाट लिनु ।' धकाः देशयात खस जातिवादय् घ्वायेगु कुतः यात । थन खर्पने नेवाःत, डोके तामाङ्गत, तिघ्रे धाःगु मगर, गुरुङ्ग, र्राई, लिम्बु आदि जात खः । थुमिगु खम्पा ततःपु जुइगुलिं त्रि्रे धाःगु खः । मर्स्यातय्त ला नेपाली नागरिकया ल्याखं स्वःगु तकं मदुनि ।

वि.सं. २००४ सालया वैधानिक कानून व २००७ सालया अन्तरिम शासन विधानय् भाय्या खँय् छुं न्ह्यथनातःगु मदु । २००८ सालया 'नेपाल ऐतिहासिक रुप-रेखा'य् खँय् भाय्यात नेपाली धकाः च्वःम्ह बालचन्द्र शर्मां छथाय् 'अंग्रेज लेखकहरुले भ्रमवस यस भाषालाई खस कुरो भनेका छन्' धकाः न्ह्यथन । २०१५ सालया संविधानय् देवनागरिक लिपिमा नेपाली भाषा राष्ट्र भाषा हुनेछ धकाः स्पष्ट यात । थन स्वंगू ज्या छक्वलं जुल ।

खँय् भाय् नेपाली भाषा जुल, राष्ट्रभाषा जुल, खस जातिवादयात संवैधानिक रुप बिल । नेपाःया राष्ट्रियता 'नेपाली' यात खस भाषा व खस जातिइ सीमित यात । २०१७ सालया शिक्षा आयोग 'नयाँ पुस्ताका राष्ट्रियतालाई अझ बढी मजबूत बनाउने छ ।' धकाः सिफारिस यानाः खस जातिवादयात शैक्षिक क्षेत्रय् दुछ्वयेगु ज्या यात । व हे जातिवादया निरन्तरता खः- स्कूल पाठ्यक्रमय् थौं नं ल्यं दनिगु १०० नम्बरया अनिवार्य नेपाली ।

२०६३ या 'नेपालको अन्तरिम संविधान' छुं भचा हिल । खँय् भाय्यात 'राष्ट्र भाषा' मधाल तर 'नेपाली भाषा' या दर्जा बिया हे तल । थन तक थ्यंबलय् बहुसंख्यक खँय्तय्सं थःगु भाषा व जातिया नां खस धकाः हे मसिल ।

थन न्ह्यथनेबहः जू- नेपाली मूलया भारतीय नागरिकया भाषायात भारत सरकारं नेपाली भाषा धकाः मान्यता बिउगु दु । नागरिकता भारतया नागरिक नेपाली, भाषा नेपाली अले फ्वनीगु धाःसा 'गोरखाल्याण्ड' । थ्व हास्यास्पद खँ खः । थुकी भारत सरकारं पुनर्विचार यायेमाः । लिसें न्हापा सिक्किमया जुजुं सँय्त बाहेक मेगु जातियात थः खने मफुगुलिं यानाः नं सिक्किम भारतय् बिलय् जूवंगु खँ झीसं ल्वःमंके मजिउ । मधेशवादी नेतातसें भारतय् बिलय जूवनेगु ख्याच्वः बिउगु खँ नं तसकं पुलां मजूनि ।

नेपाल छगू राष्ट्र खः थें तुं 'नेपाली' धइगु राष्ट्रियता खः । फयां फक्व चकंकाः 'नेपाल' छगुलिं न्ह्यंकेमाःगु 'राष्ट्रियता' यात खस भाषा व जाति छगुलिं जक कयेकुंकेत्यंगु धइगु लोकतन्त्रया मूल्य व मान्यताया अपमान यानाः खस तन्त्रया शुरुवात यायेगु खः । खस भाषा छगू जक 'नेपाली भाषा' जुइगु विभेद मदयेमाः । सम् (बराबर) मजूगु विधान संविधान जुइ मखु । जाति विशेषयात जक नेपाली धाइगु संविधान 'नेपालया संविधान' जुइ मखु । करिब ७० प्रतिशत जनजातिया नुगलय् व्रि्रोहया मि न्वयेकाः देशय् सुख, शान्ति, आर्थिक, समृद्धि, समावेशीकरण वइ धकाः आशा यायेगु बेकार खः । उकिं इलं लाःबलय् हे सकल सभासदत सचेत जुइमाः । सर्म्पर्क भाषा, माध्यम भाषा, राष्ट्र भाषा व र्सवमान्य भाषाया त्वह चिनाः भाषिक विभेद सहितया संविधान दयेके दइ मखु । खँ अल्पमत वा बहुमतया मखु । खँ राष्ट्र व राष्ट्रियताया खः, अखण्डताया खः, लोकतान्त्रिक संविधानया खः । नेपाल धइगु उपत्यका छकू जक मखु, नेपाली धइगु खस जाति वा खस भाषा जक मखु ।

More Stories Like this