असार पुन्हिया विशेष खँ

भिक्षु संघरक्षित स्थविर "परियत्ति सद्धम्म कोविद"

"लडाइँलय् द्वलंद्वः मनूत स्यानाः त्याकेगु स्वयां थम्हं थःत त्याकेगु हे धात्थेंगु त्याकेगु खः", "दुराचारी व असमाहित मनू जुयाः सच्छिदँ म्वायेगु स्वयां सदाचारी व ध्यानी जुयाः छन्हु म्वायेगु हे उत्तम" । थज्याःगु उपदेश बियाबिज्याःम्ह महामानव भगवान् बुद्ध झीगु हे नेपाःया सपूत खः, महाकारुणिक खः, शान्तिया अग्रनायक खः ।

वसपोल बुद्ध जुयाबिज्याये धुंकाः आजीवन (४५ दँ तक) बहुजन हिताय बहुजन सुखायया निंतिं गामं गामय्, शहरं शहरय्, देशं देशय् चाःहिला बिज्यासें बांलाःगु ज्ञान व उपदेशया प्रचार प्रसार यानाबिज्यात । वसपोलं कनाबिज्याःगु उपदेश जक ८४,००० धर्मस्कन्ध दु । थुलि विशाल धर्मया प्रचार प्रसार यानाबिज्यायेगु झवलय् वसपोलं गबलें गनं सुयातं नं थःगु जीवनीयात महत्व बियाः कनाबिमज्याः, थःगु जीवनीपाखें आदर्श कायेगु खँ कनाबिमज्याः । बरु वसपोलं परियत्ति (शिक्षा), प्रतिपति (अभ्यास) व प्रतिवेध (बांलाःगु लिच्वः) या रुपं धर्मया व्याख्या यानाबिज्यात ।

थुकिया बावजुद नं बौद्ध जगतय् बुद्धजीवनीया थःगु हे महत्व दु । वसपोलया जीवनीनाप सम्बन्धित यानाः हे थीथी तिथि-मिति व पुन्हियात बौद्ध महोत्सव कथं हना वयाच्वंगु दु । थुकी मध्यय् वैशाख पुन्हि थें छगू महत्वं जाःगु पुन्हि खः- असार पुन्हि ।

थुगु पुन्हियात विशेषतः धर्मचक्र दिवस, गुरू पूणिर्मा आदि थीथी कथं म्हसीका वयाच्वंगु दु । बुद्धया जीवनी जक स्वयावनेगु खःसां थीथी संयोग थ्वहे तिथिइ लुयावइ । थन मूलतः थुगु पुन्हिनाप सम्बन्धित लोकंह्वाःगु न्हय्गू संयोगत बःचाहाकलं उल्लेख याये ।

१) गर्भप्रवेश - लगभग निद्वः व खुसः दँ न्ह्यः कपिलवस्तु धइगु राज्यय् शुद्धोदन जुजुं राज्य यानाच्वन । अबलय् अन असार पुन्हि कुन्हु विशेष उत्सवकथं काइगु जुयाच्वन । स्वयं महारानी महामायादेवी नं उत्सवया न्हय्न्हु न्ह्यवंनिसें थीथी कथं नखः माने यानाः पुन्हि कुन्हु दान-पुण्य यासें उपोसथ ब्रतय् च्वन । उकुन्हु हे बहनी द्यनाच्वंम्ह लानिं म्हगसय् खन "प्यम्ह द्यःपिंसं थःगु खाता समेतं ल्ह्वनाः दिव्य पुखुली म्वःल्हुइकाः, दिव्य वस्त्र व पलंगय् थ्यन । अबलय् बोधिसत्व तुयुम्ह किसिया रुपं गर्भय् प्रवेश यात ।" थज्याःगु म्हगस शुद्धोदन जुजुयात कन । जुजुं विद्वान् ब्राह्मणपिंत दरबारय् बिज्याकाः लक्षण न्यन । उमिसं लानिया गर्भय् प्रभावशाली कायमचां प्रवेश याःगु खँ कन । थुकथं असार पुन्हि कुन्हु बुद्ध जुइत बोधिसत्व मांया गर्भय् च्वंबिज्याःगु खः ।

२) महाभिनिष्क्रमण - सिर्द्धार्थ बोधिसत्व दरवारया सुखसयल व मोजमज्जाय् जीवन न्ह्याकाच्वन । वसपोलयात छुं हे कथं दुःख व अभाव दुगु मखु । झिंखुदँया वैंशय् परमसुन्दरी यशोधरादेवीनाप इहिपा याना बिल । चिकुबलय्, तांन्वःबलय्, वा वइबलय् च्वनेगु निंतिं व्यवस्थित स्वंगू महल दयेका बिल । माःगु तक सुविधा बियाः भोगविलाश व सुखय् ब्वलंका तल । अथे खयां नं २९ दँ दुबलय् दरवारय् च्वँच्वं वाक्क वयाः नगर चाःहिलेत पिहां वन । अबलय् अन बृद्ध, रोगी, मृतक व श्रमण थें जाःगु प्यंगू निमित्त खनाः वैराग्य जुल । अले ला छु, दुःखं वैराग्य जुयाः दुःखमुक्त जुइगु लँपु मालेया निंतिं परिवार, थःथिति, दरबार फुक्कं त्याग यानाः महाभिनिष्क्रमण (गृहत्याग) यानाबिज्यात । थुकथं २९ दँया वैंशय् दुःखमुक्त लँपु मालेया निंतिं महाभिनिष्क्रमण यानाबिज्याःगु दिं थ्वहे असार पुन्हि खः ।

३) धर्मचक्र प्रवर्तन दिवस- महाभिनिष्क्रमण यानाबिज्यासें बोधिज्ञान प्राप्त यानाबिज्यायेवं वसपोल बुद्ध जुयाबिज्यात । फुक्कं दुःखं मुक्त जुयाबिज्यात । अनं लिपा प्राप्त बोधिज्ञानयात प्रचार यानाबिज्यायेगु निंतिं न्हापां पञ्चभद्रवर्गीय ऋषिपिंत लुमंकाबिज्यात । अबलय् उपिं सारनाथ, ऋषिपतन मृगदावनय् च्वनाच्वंगु खः । अन भगवान् बुद्ध थ्यंकाबिज्यासें उमित दुःख व दुःखमुक्तिया लँपुकथं धर्मचक्र प्रवर्तन यानाबिज्यात । थ्वहे बुद्धया न्हापांगु उपदेश खः । थुकथं न्हापांगु उपदेश धर्मचक्र पर््रवर्तन यानाबिज्याःगु दिं थ्वहे असार पुन्हि कुन्हु खः ।

४) वर्षावासया नियम - भगवान् बुद्धं लोकय् ६० म्ह अर्हत् भिक्षुपिं दयेधुंकाः बहुजन हिताय बहुजन सुखायया निंतिं थाय्थासय् धर्मप्रचारया निंतिं निर्देशन बियाबिज्यात । भिक्षुपिं चा-न्हि मधासे, तांन्वः-चिकु मधासे धर्मप्रचार याःबिज्यात । तर वषर्ात् इलय् चारिका यायेगु थाकुगु जक मखु, मनूत बुँइ ज्या याः वनीगु जुयाः नये-त्वनेत नापं अःपु मजुल । थज्याःगु थीथी पंगःत खने दत । अले भगवान् बुद्धं थुगु खँ बोध यानाबिज्यासें वर्षात् स्वला (असार पुन्हिनिसें असोज पुन्हि तक) वर्षावास च्वनेगु नियम दयेकाबिज्यासें स्वयं थः नं वर्षावास च्वनाबिज्यात । थुकथं भिक्षुपिनिगु महत्वपूर्णागु वर्षावास च्वनेगु दिं नं थ्वहे असार पुन्हि निसें शुरु जुइगु खः ।

५) ऋद्ध्रि्रातिहार्य - भगवान् बुद्धं दुःखमुक्त ज्ञां जक मखु, थीथी चमत्कारिक शक्ति नं प्राप्त यानाबिज्याःगु दु, गुकियात ऋद्धि-शक्ति धाइ । मनूतय्त थज्याःगु चमत्कार यइगु, थुकी हे प्यपुनीगु, ज्ञानमार्ग त्वःत्वःफिना वनीगु कारणं यानाः हे भगवान् बुद्धं बुद्धशासनय् ऋद्धि क्यने मजिउगु नियम दयेकाबिज्यात । तर श्रावस्तीइ तीर्थंकरतय्सं थीथी चमत्कार क्यनाः दक्वसित बुद्धयाके अज्याःगु छुं नं शक्ति मदुगु, केवल ढोंगी जक क्यंगु प्रचार याना जुल । मनूतय्गु श्रद्धाय् शंका पिज्वल, श्रद्धाय् म्हो जुइगु यात । थ्वहे कारणं भगवान् बुद्धं श्रावस्तीइ सकसितं मुंकाबिज्यासें विशेष ऋद्धि-शक्ति क्यनाबिज्यात । थुकियात हे ऋद्ध्रि्रातिहार्य धाइ । थुकिया मू आज्जु धइगु हे तीर्थंकरतय्गु अभिमानयात दमन यायेगु व मनूतय्गु नुगलय् श्रद्धायात स्यंके मबीगु खः । थुकथं ऋद्ध्रि्रातिहार्य क्यनाबिज्याःगु दिं नं थ्वहे असार पुन्हि कुन्हु खः ।

६) अभिधर्म देशना - भगवान् बुद्धयात जन्म बियाः न्हय्न्हु दुकुन्हु परलोक जुयाः माता महामायादेवी त्रयस्त्रिंश देवलोकय् उत्पन्न जूगु खः । बुद्धं बोधिज्ञान प्राप्त यानाबिज्याःगु च्यागूगु (गनं न्हय्गूगु) दँय् थः मांया गुणं मुक्त जुयाबिज्यायेत व दुःखमुक्तिया उपदेश कनाबिज्यायेत भगवान् बुद्ध त्रयस्त्रिंश देवलोकय् बिज्यात । अन स्वला तक अभिधर्मया गम्भीर उपदेश कनाबिज्यात । थुकथं मांयात विशेष अभिधर्म देशना कनाबिज्याःगु दिं नं थ्वहे असार पुन्हि कुन्हु खः ।

७) न्हापांगु संगायना - ८० दँया वैंशय् भगवान् बुद्ध महापरिनिर्वाण जुयाबिज्यात । वसपोलया शरीरयात दाहसंस्कार नं याःगु दइ मखुनि, "आः ला याउँसे च्वन, झीपिं स्वतन्त्र जुल" धकाः लय्ताःपिं शुभद्र थेंज्याःपिं भिक्षुत नं खने दत । थज्याःगु हे मू कारणं यानाः बुद्धया धर्म व विनययात शुद्धकथं ल्यंका तयेत, संरक्षण यायेत न्हापांगु बौद्ध संगायना जुल । बुद्धया महा- परिनिर्वाण जुयाबिज्याःगु स्वला लिपा मगधया राजगृहय् जुजु अजातशत्रुया संरक्षण व महाकाश्यप स्थविरया अध्यक्षताय् सम्पन्न जूगु उगु संगायनाय् ५०० म्ह अर्हत् भिक्षुपिं सहभागी जुयाबिज्याःगु खः ।

आनन्द स्थविरपाखें धर्म व उपालि स्थविरपाखें विनय न्यंगु उगु संगायनाय् बुद्ध वचनयात धर्म व विनयकथं मुंकेगु ज्या जूगु खः । थुकथं बुद्ध धुंकाः बुद्धवचन संरक्षण यायेगु निंतिं न्हापांगु बौद्ध संगायना जूगु दिं नं थ्वहे असार पुन्हि कुन्हु खः ।

More Stories Like this