नेपाःया न्हापांम्ह मिसा बाखं च्वमि

प्रेमहिरा तुलाधर

नेपालभाषा साहित्यया पुनर्जागरणकाल लिपाया नेपालभाषा व नेपाली साहित्यय् ल्हाः न्ह्याकादीम्ह नेपाःया हे न्हापांम्ह मिसा च्वमि कथं नांजाःम्ह नेपालभाषा परिषदया आजीवन दांभरि नेपालभाषा मिसा खलःया संस्थापक निकं जुयाः नेपालभाषा साहित्य थकायेगु निंतिं आपालं योगदान बिया झाःम्ह बहुप्रतिभाशाली च्वमि मय्जु मोतिलक्ष्मी उपासिका कविकेशरी चित्तधर ुह्दयुया कॆहेँ खः ।

वय्कः बौ द्रव्यधर व मां ज्ञानलक्ष्मी तुलाधरया कोखं ने.सं. १०२९ दिल्लाथ्व द्वादशी कुन्हु येँया तुंछेँय् जन्म जुयादीगु खः । वय्कःयात न्यादँ दुबलय् श्रीपंचमी कुन्हु छेँय् हे आखः ब्वंकेगु शुरु याःगु खः । तर च्यादँ दुबलय् वय्कःयात चिभाःननिया काजिमान सिं तुलाधरनाप इहिपा याना बिसेंलि ब्वनेगु त्वःफित । इहिपा जुयाः न्यादँ तक भाःतिपंथाय् च्वने धुंकूसां वय्कःया मां म्हं मफयाः वय्कः थःछेँय् चाहिना च्वंबलय् सःतके महसेंलि थःछेँय् हे च्वनाः जीवन हनादिल । लिपा ब्वनेगुपाखे मन क्वसायेकाः दाजु चित्तधरया प्रेरणां चाणक्य सारस्वत व्याकरण संस्कृत भाषा साहित्यया नापं पालि भाषा व बुद्धधर्मया नं अध्ययन यानादिल । थुकथं वय्कलं अध्ययन जक यानादीगु मखु साहित्य सृजना यायेगुपाखे नं पलाः न्ह्याकादिल । वय्कःया दाजु चित्तधर 'ह्दय'या गाक्क हःपाः तिबः ग्वाहालि दुगुलिं हे वय्कः साहित्य सृजना यायेगुली न्ह्याःवने फुगु खः ।

वय्कः च्वयेगुली ल्हाः न्ह्यायेधुंकूसां थम्हं च्वयागु पिकायेथाय् मदुगुलिं वि.सं. १९९२ सालय् खय् भाय्या साहित्यिक पत्रिका 'शारदा'य् 'रोदन' बाखं पिकयादिल गुगु वय्कःया न्हापां पिदंगु रचना खः ।

अले थ्व बाखं खस भाषाया दकलय् न्हापांगु आधुनिक बाखं खः । उकिं वय्कःयात खस भाषाया न्हापांम्ह बाखं च्वमि कथं कयातःगु दु । थ्वहे पत्रिकाय् हानं 'पुनर्विवाह' धइगु खस भाषाया बाखं पिदन । थ्व निपु बाखं पिदनेधुंकाः वय्कःया 'आँस' नांगु खस भाषाया निबन्ध उगु हे पत्रिकाय् पिदन । थुकथं बाखनय् थें निबन्धय् नं दकलय् न्हापां खस भासं हे पिदन अले तिनि नेपालभाषां पिदन । वय्कःया दकलय् न्हापां नेपालभाषां च्वयादीगु निबन्ध 'जन्म' खः । अथे हे कलकत्तां पिदनीगु हिन्दी भाषाया 'धर्मदूत' पत्रिकाय् वय्कःया नेपालभाषं च्वयातःगु बाखं 'लँ' नापं 'चित्तपक्षी' व 'चित्त' धइगु निपु कविता पिदन । थुबलय् तकं वय्कलं एम। लक्ष्मीया नामं रचनात पिकयादिलसा लिपा मोतिलक्ष्मी उपासिकाया नामं च्वयेगु यानादिल ।

थुकथं हे च्वयेगु याना च्वनादीबलय् कालिम्पोंगं नेपालभाषां 'धर्मोदय' लय्पौ पिहां वयेधुंकाः उकी नं वय्कलं थःगु च्वसु छ्वयादिल । गबलय् वय्कलं नेपालभाषां बाखं चिनाखँ च्वयेगु स्वयां नं निबन्धय् ल्हाः न्ह्याकादिल । थुकथं वय्कलं तःपु हे निबन्ध च्वयादीगुलिं वय्कःया निबन्ध सफू जक स्वंगू पिदंगु दु । मोतिमाः ने.सं. १०७८ निबन्ध संग्रह संघ ने.सं. १०८० प्रबन्ध धौबजि ने.सं. १११८ निबन्ध संग्रह । थुपिं सफू बाहेक वय्कःया मोति बाखं पुचः ने।सं। १११४ बाखं चखुंचिया सर्बय् ने.सं. १११३ चिनाखँ संग्रह व उत्पलवर्णा ने.सं. १११५ बुद्धकालिन श्राविकाया जीवनी सफू पिदनेधुंकल ।

नेपालभाषा साहित्य संस्कृति थकायेगु ज्याय् थःत पानादीम्ह वय्कःया भाषा सेवायात कदर यासें प्रतिभा साहित्यिक परिवारपाखें वय्कःया हे ८० दँ बुदिंया लसताय् ने.सं. ११०८ दिल्लागा पारु कुन्हु अभिनन्दन यासें हंगु खः । थथे हे नेपाली साहित्यय् वय्कःया च्वछायेबहःगु ज्याया निंतिं 'साहित्यिक पत्रकार संघ काठमाण्डौ'पाखें वि.सं. २०४९ सालय् वय्कःयात लोकपि्रयादेवी पुरस्कारं सम्मानित याःगु दु । अथे हे नेपाली साहित्यया न्हापांम्ह मिसा च्वमि कथं नेपाल नारी साहित्य केन्द्रपाखें वि.सं. २०४९ सालय् हे वय्कः अभिनन्दित जुयादीगु दु ।

थुकथं वय्कःया जीवनय् स्वया वन धाःसा घात प्रतिघातं ल्हानाच्वंम्ह छम्ह सहिष्णुता त्याग व सेवाया भावनां जाःम्ह परम्परा व सामाजिक मान्यताय् बलि जूगुया घाःख्वं खः । अले पुरुष प्रधान समाजय् भाःतं वाकाः मेम्हनाप नं ब्याहा मयासे धाइ ल्हाइया भयं वैवाहिक जीवनं अलग्ग म्वानाच्वंम्ह थःगु आत्मा उन्नति स्वयां नं स्वजनया सेवाय् ब्वनेगु त्वःतेमाःम्ह छम्ह सामाजिक पारिवारिक रुपं अत्यन्त शोषित नारी खः । भाःतपाखें परित्यत्ता जीवन हनेमाःगुया लिच्वः कथं वय्कःयाके सामाजिक रुढीगत नैतिक मान्यता प्रति विद्रोह ब्वलन गुगु वय्कःया रचनाय् व्यक्त जूवंगु दु ।

थज्याःगु करुण व वियोगं जाःगु जीवन हंहं सकसितं नेपालभाषा सेवा यायेगु निंतिं प्रोत्साहन बियाः मनं धनं नेपालभाषा थकायेगुली थःगु जीवन पानादीम्ह वय्कः ने.सं. १११७ थिंलाथ्व ५ कुन्हु ८८ दँया वैशय् सदांया लागि थुगु संसार त्वःता झाल । थौं वय्कः झीगु न्ह्यःने मदुसां वय्कःया लुमन्तिइ ने.सं. ११२० य् 'मोतिलक्ष्मी सिरपाः' स्वनाः नेपालभाषा ख्यलय् योगदान बियादीपिं मिसा च्वमिपिंत निदँय् छक्वः बीगु याना वयाच्वंगु दु । झिंन्याद्वः तकाया थुगु सिरपाःया दाता मय्जु केशरीलक्ष्मी मानन्धर खःसा थुगु सिरपाः नेपालभाषा परिषदपाखें लःल्हाना वयाच्वंगु खः ।

आः तक थुगु सिरपाः कवयित्री मय्जु नारायणदेवी श्रेष्ठ बाखं च्वमि मय्जु सुवर्ण केशरी चित्रकार व कवयित्री मय्जु प्रतिशरा साय्मियात देछायेधुंकूगु दु ।

थुकथं नेपालभाषाया सेवाय् थःगु जीवन पानादीम्ह गद्यकार मय्जु मोतिलक्ष्मी उपासिका थौं मदये धुंकूसां वय्कःया योगदान झीगु न्ह्यःने दनि । वय्कःयात झी सकस्यां लुमंकेगु हे वय्कःयात कदर यानागु जुइ । थौं वय्कःया सछिदँया लसताय् झीगु राष्ट्रं हे हनेमाःम्ह नेपाःया हे न्हापांम्ह मिसा च्वमि मय्जु मोतिलक्ष्मी उपासिकायात लुमंतिया श्रद्धाञ्जली देछानाच्वना ।

More Stories Like this