हाकनं भाषिक एकाधिकारया खँ

दिलीप शाही 'शान्तियज्जु'

देशय् ब्वलनाच्वंगु राजनीतिक गतिरोधयात अन्त्य यायेगु निंतिं धकाः देय्या मू मू राजनीतिक पार्टीतय् दथुइ तःक्वः हे सहलह जुइधुंकूगु दु । तर नं निष्कर्ष धाःसा पिकाये फयाच्वंगु मदु । अले थुकथं निष्कर्ष पिकाये मफुगुया मू हुनि धइगु राजनीतिक पार्टीतय्सं कयाच्वंगु थःथःगु अडान हे खः ।

प्रधानसेनापति प्रकरणय् राष्ट्रपितं ल्ह्वंगु पलाः गलत जूगु धासें माओवादीं थःगु नेतृत्वय् दुगु सरकारं राजीनामा बीगु जक मखु उकिया विरुद्ध सदन व सतकं आन्दोलन नं तच्वयेकाच्वंगु दु ।

माओवादीया आन्दो- लनया कारणं यानाः छखे सदन न्ह्याके फयाच्वंगु मदुसा मेखे देय् विकास यायेगु निंतिं दयेकेमाःगु बजेट तकं सरकारं इलय् दयेके मफइगु खःला धइगु न्ह्यसः नं थन ब्वलनाच्वंगु दु ।

देशय् ब्वलनाच्वंगु राजनीतिक गतिरोध छखे तच्वया वनाच्वंगु दुसा मेखे देशय् न्हियान्हिथं अराजकता नं अप्वया वनाच्वंगु दु ।

थौं देय्या थीथी थासय् न्हिथं बन्द चक्काजाम आदि ज्यात अप्वया वनाच्वंगु दुसा मेगु हत्या हिंसा अपहरण थेंज्याःगु नं अप्वया वनाच्वंगु दु । अले थ्व सकतां जुयाच्वंगुया कारक तत्व धइगु देशय् ब्वलनाच्वंगु राजनीतिक अस्थिरता हे खः धायेत लिफः स्वयेमाःगु मदु ।

गन राजनीतिक अस्थिरता अप्वया वनी अन अराजकता नं अप्वया वनी । अले थुकथं देशय् अप्वया वनीगु अराजकतां आम जनतां दुःख सीमालीगु नं निश्चित खः । अले थौं देशय् जुयाच्वंगु नं थ्वहे खः ।

थौं राजनीतिक अराजकताया कारणं यानाः सरकारी ज्याकूनिसें कयाः बजाः आदि लागाय् नं थीथी कथंया समस्या जुयाच्वंगु दु । तर थज्याःगु समस्या ज्यंकेगु निंतिं धाःसा अझ नं आवश्यकता धइगु मू खँ धाःसा राजनीतिक स्थिरता हे खः ।

थौं देशय् न्हियान्हिथं बेसाःभाः थहां वनाच्वंगु दु । थहां वंगु बेसाःभाःया कारणं जनता म्वाये थाकुयाच्वंगु दु । तर थौं राजनीतिक पार्टीत धाःसा अझ नं देय् व जनताया स्वयां नं थःथःगु पार्टीगत स्वार्थ वा व्यक्तिगत स्वार्थय् लिकुनाच्वंगु दु । अले नेपाःया जनतायात थ्व थें विडम्बना मेगु छु जुइ ?

मेखे थौंया राजनीतिक गतिरोधया कारणं गनं गणतान्त्रिक नेपाःया न्हूगु संविधान जकं दयेके मफइगु खः ला धइगु आशंका नं थौं आम नेपाःमि जनताया दथुइ चिउताःया विषय जुयाच्वंगु दुसा मेखे जनताया चाहना कथंया संविधान मवइगु खः ला धइगु ग्याःचिकु नं ब्वलनाच्वंगु दु ।

विशेषतः संविधानसभाया बैठकय् भाषा विवादयात कयाः नं विवाद ब्वलनाच्वंगु दु । संविधानसभाया उगु बैठकय् नेपाली कांग्रेस व एमालेया सभासद्तय्सं नेपाली भाय्यात सरकारी कामकाजया भाषा दयेकेमाः धकाः धायेगु यानाच्वंगु दुसा मेखे मधेशवादी दलतय्सं हिन्दी भाषायात नं कामकाजी भाषा दयेकेमाःगु माग यानाच्वंगु दु । उखे थ्व निगुलिं पुचःया स्वयां बिस्कं कथं माओवादीं धाःसा राष्ट्रिय भाषा धकाः छुं नं भाषा न्ह्यथनेमाःगु मदुगु खँ धायेगु यानाच्वंगु दु ।

खतुं गुगुं नं छगू भाषायात राष्ट्रिय भाषाया मान्यता बीमाःगु माग गुकथं कांग्रेस व एमालें यानाच्वंगु दु थ्व छगू कथं आम आदिवासी जनजाति व अल्पसंख्यक जातिया अधिकारयात अझ नं थ्व राजनीतिक पार्टीतय्सं उलि चिउताः क्यना मच्वंगुया दसु खः ।

नॆपाःमि जनतां सलंसः दँनिसें छगू भाषा व छगू जक भेषया नीतियात नाले मालाच्वंगु खः । गुकिं यानाः मेमेगु भाषाया विकास जुइगु अवसरं बिञ्चत जुइमाःगु खःसा थौं वयाः गुलिखे भाषा लोप जुइगु अवस्थाय् थ्यनेधुंकूगु दु । अले थथे जूगुया मू कारण धइगु हे तत्कालिन व्यवस्थां ज्वंगु छगू भाषा नीति हे खः धकाः थौंया राजनीतिक पार्टीतय्सं स्वीकार यायेधुंकाः नं हाकनं नेपाली भाय्यात जक सरकारी कामकाजया भाय् धकाः न्ह्यथनेमाः धकाः अडान कायेगु धइगु नेपाःया थीथी भाषाभाषीया अधिकार हनन यायेगु जक मखु २०६२/;६३ सालया आन्दोलनया नं अपहेलना खः धायेत लिफः स्वयेमाःगु मदु ।

२०६२/६३ आन्दोलन धइगु तत्कालिन व्यवस्थाया विरुद्ध व जुजु ज्ञानेन्द्रं ल्ह्वंगु पलाःया जक विरोधय् मखु । उगु आन्दोलन धइगु देय्या सकलें उपेक्षित जनतां थःगु अधिकार कायेगु निंतिं याःगु आन्दोलन खः धइगु खँ थौं वयाः राजनीतिक पार्टीतय्सं ल्वःमंकूगु जकं खः ला धइगु न्ह्यसः नं थन ब्वलंगु दु ।

यदि राजनीतिक पार्टीत थुकथं हे जक न्ह्यानाच्वनेगु खःसा निश्चित दु थःगु अधिकार तंकाच्वनेमाःिपं उत्पीडित वर्ग हाकनं आन्दोलनय् कुहां वयेत बाध्य जुइफु ।

आदिवासी जनजातिया लिसें लिउने लाःपिं वर्गया आन्दोलन दिउगु मदुनि । अझ नं थुमिसं आन्दोलनयात तच्वयेका यंकाच्वंगु दु । अझ वंगु लछि न्ह्यः जक ताः इलंनिसें सुम्क च्वनाच्वंपिं नेवाःतय्सं थःगु अधिकारया निंतिं सः थ्वयेकाच्वंगु वर्तमान इलय् हाकनं छगू भाषाया पक्षपोषण यायेगु धइगु थुमिगु सःया अपमान खः । अले थज्याःगु अपमानयात उत्पीडित वर्गं न्ह्याबलें सह यानाच्वने फइ मखु ।

अथे जुयाः आःया इलय् सरकारी ज्याखँया भाय् छु जुइगु धकाः बहस यायेगु स्वयां नं छुं नं भाषायात सरकारी भाषा धकाः धायेगु स्वयां नेपाःया फुक्कं भाषायात हे सरकारी भाषा धकाः न्ह्यथनेगु उचित जुइफु ।

भाषाया कारणं हे जनतां थःपिंत निगूगु दर्जाया नागरिक तायेके माःगु अवस्था वयाच्वन धयाच्वंसां अन्ततः थुकिं देय्यात गज्याःगु लँपुइ थ्यंकीगु खः थुखेपाखे सम्बन्धित राजनीतिक पार्टीतय्सं बिचाः यायेमाःगु अवस्था वयाच्वंगु दु ।

More Stories Like this