मनूयात माःगु धम्मगाथा

सुनिता मानन्धर

धम्मया अर्थ बुद्ध वचन व पदया अर्थ उपाय खः । भगवान बुद्धं थीथी इलय् थीथी थासय् थीथी मनूतय्गु कारणं यानाः कनाबिज्याःगु गाथा हे धम्मपद गाथा खः । उकिं झीसं धायेफु धम्मपदया गाथा थौं स्वयां थ्यंमथ्यं २६०० दँ पुलां । खय्त ला थुकी दुने यक्व कथंया हे खँ दुथ्यानाच्वंगु दु । अथे खःसां थौंया क्रोध व वैरिभावं जायाः अशान्त जुयाच्वंगु थुगु लकसय् धम्मपद गुलि उपयुक्त जू धइगु खँय् छकः बिचाः याये ।

थौं सकसिकें तं दु । वैरिभाव दु । नकतिनि बूम्ह मचांनिसें बुराबुरी तकं अशान्तगु लकसय् ब्वलेन माःगुलिं हीमी चायाच्वंगु दु । छेँय् स्वःसा दाजु किजा मिले मजू माजु भौयात सह मयाः काय् व बौया खँय् कलह जुयाच्वंगु दु । ल्वापु वा तं पिकाइगु छगू कारण बोली नं खः । जब सुना नं कठोर शब्द पिकाइ अन न्यनीम्हेसिया न्हाय्पं हीसे च्वनी । अनंलि वं नं उकिया प्रतिकार याइ । थुकथं प्रतिकार यायेव अन अशान्त लकसं थाय् काइ । थुकथंया लकस पिमकायेगु लागिं धम्मपदया थुगु गाथा थुइके माःगु दु । कठोर न्ववाये मते मेपिंसं नं छंत अथे हे कडा वचन न्ववाइ न्ववाःसा थुकिया पलेसा दण्ड वयेफु । दण्डवर्गया थुगु गाथां झीत दण्ड मवयेकेगु जक स्यनीगु मखुसें थुकिं समाज दुनेया लकस न भिंका बी ।

थौं गुलि नं ल्वापु जुयाच्वन उकिया मू कारण तं खः । जब तं पिहां वइ वया मिखां मि च्याइ । वं छु याये जिउ छु याये मजिउ धइगु खँय् बिचाः याइ मखु । तंया कारणं यानाः थौ कायं मांबौयात स्याःगु मामं थः मचायात स्याःगु पासां पासायात स्याःगु थें जाःगु घटना नं न्यनेदु । मनू जुयाः तं पिहां वइगु छगू स्वाभाविक खः । तर अथे धायेव थुकियात विभत्स रुप नं कायेके बी मजिउ । धम्मपदया क्रोध वर्गय् धयातःगु दु, 'सुनां अप्वयाच्वंगु तंयात रथ दिके थें दिकी वयात हे धात्थेंयाम्ह सारथी धाइ मेपिं ला केवल लगाम ज्वनीपिं जक खः ।

जब तं पिहां वइ उकियात दिके उलि अःपु मजू । अथे खःसां जब तंया रुपं लकस अशान्त याइ थःत मिभं याइ धइगु खँ थुइकाः काये फइ उकियात तंयात बसय् तये फइ । तं पिमकायेगु छगू कारण सहनशीलता नं खः । यदि तं वःम्ह मनू हाल धकाः वया लिउलिउ मेम्ह नं हाला धाःसा अनया लकस झन हे अशान्त जुइ । तंगुलुयात सहनशीलतां त्याकेफःसा थौं मखुसा कन्हय् उगु लकस शान्त जुइ । उकिं धम्मपदय् नं धयातःगु दु क्रोधीयात अक्रोधं त्याकि बांमलाःगुयात बांलाःगुलिं त्याकि असत्ययात सत्यं त्याकि ।

झीगु देय्या नेतातय्के तं दु । छगू पार्टीया नेतां मेगु पार्टीया नेतायात धाये जिक्व धयाः ब्वः बिया जुइ । छगू पार्टीं मेगु पार्टीया दोष मात्तुमाला जुइ । उमिसं गुल्सं थःगु पार्टी अले थःगु दोष मालेगु बिचाः तकं मयाः । थुकिं यानाः देय् झन झन हे दुनाच्वंगु दु । देशय् गबलें सुनां छु याइ अले छु जुइ धइगु खँ धाये फयाच्वंगु मदु । खय्त ला थुकथंया घटना थौंया जक मखु सनातनंनिसें हे न्ह्याना- च्वंगु दु । उकिं धम्मपदया कसर वर्गय् थुकियात निराकरण यायेगु लागिं थुकथं धयातःगु दु 'मेपिनिगु दोष लुइके अःपु किन्तु थःगु दोष खंके थाकु । मेपिनिगु दोष उला जुइगु तर थःगु दोष चाहिं जालि जुवारीया पासा थें त्वपुया तइ ।' थुगु गाथां मनूया स्वभावयात नं उला बिउगु दु । अथे हे मेगु गाथाय् धयातःगु दु- मेपिनिगु दोष व मेपिंसं छु यात छु मयाः धकाः स्वयेगु स्वयां थःगु दोष व थम्हं छु याना छु मयाना धकाः स्वयेगु वेश ।

थौं अप्पा छपाया खँय् नं दाजुकिजानाप ल्वापु जःलाखःलानाप ल्वापु यानाः छम्हं मेम्हनाप द्वेषभाव व वैरिभाव तयाच्वंगु दु । उलि जक मखु थौं छेँबुँ व सम्पत्तिया लागिं छम्हं मेम्हेसिया हत्या तकं यानाच्वंगु दु । थौं मांबौपिंसं थः सन्तानया भविष्य बांलाके धकाः थःथिति दाजुकिजा व जःलाखःलानाप ल्वानाः सकलेंनाप वैरिभाव तयाः धन सम्पत्ति मुंकी तर कन्हय् वहे सन्तानं थःपिंत वांछ्वयाः उपिं मेगु हे संसारय् व्यस्त जुइ । थुगु इलय् धम्मपदया थुगु गाथा लुमंकेबहःजू - जि काय दु धन दु धकाः अज्ञानीपिं चिन्तित जुइ । थःगु शरीर हे थम्हं धया थे मदुसा काय दयां छु याये धन दया छु याये थौंया युवा पुस्ता पासाया संगतं मिभंगु लँपुइ लानाच्वंगु नं यक्व दु । पुचः पुचः पासा मुनाः छम्हं मेम्हनाप वैरिभाव तयाः ल्वायेगु जक मखु छम्हं मेम्हेसित स्यायेगु ज्या तकं जू । उमिसं पासाया खँ न्यनाः थःपिनि छेँ ध्वस्त यायेत तकं लिफः मस्वः । उकिं थौ झीसं मचांनिसें हे थः मस्तय्त बांलाःगु लँपु क्यने फयेमाः । धम्मपदया पण्डित वर्गय् धयातःगु दु-पापी मित्र व अधर्म पुरुषया संगत याये मते । कल्याण मित्र व उत्तम पुरुषया सत्संगत या । थुगु गाथायात मनन् याये फःसा कल्याण मित्रया संगतं मिभंगु लँपुइ वनेत्यंम्ह मनूयात नं िभंगु लँपु क्यनाः वयागु आचरण बांलाके फइ ।

थौं देशय् धार्मिक सहिष्णुता वल धाःसां छगू धर्मं मेगु धर्मया नागःतुगः यायेगु ज्या जुया तुं च्वंगु दु । धर्मया नामय् देशय् जक मखु छखा छेँ दुने नं निगू धर्म माने याइपिनि दथुइ ल्वापु जुयाच्वंगु दु । धर्मं यानाः थौं कलाःभाःत पारपाचुके मालाच्वंगु दुसा मांबौपिं थः कायम्ह्याय्पिंनाप बायाच्वने माःगु दु । थौं धर्म धइगु छु धइगु खँ हे सकसिनं थुइके फयाच्वंगु मदु । परलोकय् सुख दइ धकाः थुगु लोकय् सकसितं दुःख बियाः प्राणी बलि बियाः धर्म यानाच्वना धाईपं नं थन म्हो मजू । थुकिं यानाः समाजय् द्वन्द्वया लकस ब्वलनाच्वंगु दु । थुकियात न्हंका छ्वयेत धम्मपदया थुगु गाथां ग्वाहालि याइ - धर्मं आचरण बांलाक यायेमाः । दुराचरण याये मजिउ । धर्म आचरण याइम्ह मनुखं इहलोक परलोक निगुलिं सुखपूर्वक जीवन हनी । थुकथं थौं स्वयां २६०० दँ पुलांगु धम्मपद गाथां झीगु आचरणय् सुधार याइगु जक मखुसें झीगु समाजय् नं शान्तगु लकस ब्वलंकाः झीत अझ अप्वः याउँक न्ह्यइपुक जीवन हनेगु लकस चूलाका बी ।

More Stories Like this