नेवाःतय्के दुगु भय

सानुराजा शाक्य

नेवाः स्वायत्त प्रदेश दयेकेगु सवालय् स्वनिगःया भौगोलिक अवस्थाया कारंणं स्वायत्त प्रदेश दयेकेबलय् यक्व समस्यात ब्वलनी धइगु भयं झीत नयाच्वंगु दु । नेपाः स्वतन्त्र देय् कथं म्वाये फइ मखु धइगु भय नं दु । खतुं नेपाःया रंाजनीतिया नसा नसाय् भारंतीय हस्तक्षेपया गन्ध दु धाइ । अझ राजनीतिज्ञतसें ला पिनं स्वयेबलय् नेपाः छगू स्वतन्त्र देय् खनेदुसां थनया सरंकारंया नीतिगत निर्णयय् भारंतीय सत्ताया सहमति मदयेकं छुं जुइ मखु धाईपं नं दु ।

भारंतया विदेश सचिव गुम्ह छम्ह कर्मचारीं जक खः व नेपाः वःबलय् नेपाःया राष्ट्रपति प्रधानमन्त्री विदेशमन्त्री रंक्षामन्त्री व फुक्क दलया अध्यक्षत नापलाना वंगु स्वयेबलय् नं नेपाः छगू स्वतन्त्र देय् खः धकाः व्यवहारं लागू मजूगु ज्वलन्त उदाहरंण खः धाईपं नं दु । मखु धइगु खःसा छम्ह विदेश सचिव वइबलय् थनया विदेश सचिव व विदेश मन्त्री नाप खँ ल्हाःसा गाःगुली छाय् राष्ट्रपति निसें भ्विछं मन्त्रीत नाप ला जुइमाःगु नेपाःया नेतातय्के दुगु दास मनोवृत्ति जकं थुकिया कारंक मखु ला नेपाःया राजनेतातसें थुकथं व्यवहारं याकेगु ह्वःता भारंतयात बियाच्वंगु खँय् निगू मत मदु । थुकिया कारंण नेपाःया राज्यया नेतृत्व यानाच्वंपिं ब्रम्हू जातियाके दुगु भारंत प्रतिया अपनत्व वा त्वं शरंणम् प्रवृत्ति जकं जिम्मेवारं मखुला भारंतया केन्द्रीय सरंकारंया छुं मन्त्रालयया छम्ह सचिव भारंतया हे छुं प्रान्तय् वन धाःसा अनया प्रान्तीय सरंकारं व केन्द्रीय मन्त्रालयया सचिव दथुइ थुकथं 'भलाकुसारी' संभावना मदु

भारंतया ग्वहालि मदयेकं थन सरंकारं दयेके मफइगु सरंकारं दयेकूसां तिके मजुइगु व्यापारं याये मफइगु आर्थिक उन्नति याये मफइगु मानौं भारंतया इच्छाय् जक नेपाःया हिनुइ हि न्ह्याइ धइगु मानसिकतां झीत त्वःपुयातये धुंकल । भारंतं ०४६ सालय् याःगु नाकाबन्दी इलय् ब्यलय् व्यापारं व वाणिज्य सन्धि मजूया आयात निर्यातय् पिदनीगु पंगः नेपालं भारंत जुया वा भारंतय् निर्यात जुइगु सामानय् अतिरिक्त भन्सारंया कारंणं नेपाःया उद्योगय् लाइगु लिच्वः आदि थीथी कारंणं नेपाः भौगोलिक कारंणं जक मखु राजनीतिक आर्थिक क्षेत्रय् नं नेपाःयात भारंतवेष्ठित यानातःगु दु ।

थुकथंया हे अवस्थाया शिकारं नेपाःया जनतायात शदियौंनिसें प्रभाव लाकाच्वंगु खः । इतिहासय् जब पृथ्वीनारायण शाह नं स्वनिगःया नेवाः राज्य अःपुक त्याके फइगु अवस्था मखन अले थनया भौगोलिक कमजोरीयात छ्यलाः स्वनिगःया नाकानाका कब्जा यायेगु शुरु यात । ने।सं। ८६४ पाखे गोरंखां नुवाकोट कब्जा यायेधुनेवं तिब्बत नाप कान्तिपुरंया व्यापारं ठप्प जुल । नुवाकोट उगु इलय् तिब्बत वनेगु छगू प्रमुख मार्ग खः । गबलें त्यायेगु गबलें बुइगु क्रम न्ह्यानाः अन्ततः साँखु चाँगु नगरंकोट भ्वँतनिसें सिन्धुपाल्चोक दोलखा नं गोरंखाया सेनां कब्जा यात । थुकें यानाः तिब्बत नापया व्यापारंय् कान्तिपुरंयात जक लिच्वः लाकाच्वंगुली थ्व थासय् गोरंखाया कब्जा लिपा ख्वप व यलया व्यापारं नं प्रभावित जुल । मल्लकालय् तकं नं नेपाःया व्यापारं भारंत नाप स्वयां तिब्बत नाप आःपाः जुइगु खः ।

तिब्बतनाप जुइगु व्यापारिक नाकात पृथ्वीनारंायणं कब्जा यायेधुंकाः भारंतनाप जुइगु व्यापारिंक नाकात फर्पिङ चित्लांग यलया लामिडाँडा ने।संं। ८७६ पाखे त्यल । ने।सं। ८८२ य् सेनरंाज्य मकवानपुरंनं गोरंखाया कब्जाय् लात । थुकथं स्वनिगःयात आर्थिक नाकावन्दी कडा जुल । स्वनिगःया छचाख्येरं च्वंगु फुक्क नाकात बन्द जूगुलिं स्वनिगःयात तःधंगु लिच्वः लात । मनूतय्त मदयेक मगाःगु चि उबलें तिब्बतं वइगु खः । गुगु बन्द जुल । उकें तिब्बतय् व्यापारं यायेत वनाच्वंपिं नेवाःत अन हे सुं मन्त धाःसा वयागु लास नेपालय् हयेबलय् लास दुने तकं तिब्बतं चि सुचुका स्वनिगलय् हःगु इतिहास दु । थ्व नाकाबन्दीया कारंणं स्वनिगःया मनूतसें अमानवीय यातना फयेमाल । सुनां नं छु सामान सुचुका दुत हःगु ज्वन धाःसा सुचुका हःम्हेसित स्यानाः लास लँय् तुं वांछ्वया ब्वयातयेगु तकया अमानवीय ज्या पृथ्वीनारायण शाहं याकल ।

नाकाबन्दीया खँ लुमंकेबलय् ०४६ सालय् भारंतं याःगु नाकाबन्दी नं स्वनिगःया नेवाःतय्सं लुमनिगु हे जुल । थ्व नाकाबन्दीया दकलय् बामलाःगु प्रभाव स्वनिगलय् हे लाःगु खः । व धुंकाः माओवादीया जनयुद्ध कालय् नं स्वनिगः नाकाबन्दी जूगु दु । उबले नं स्वनिगलय् दैनिक सामानया हाहाकारं जूगु लुमं । ०६२/०६३ सालया झिंगुन्हु तकया बन्द व कफ्र्यु नं स्वनिगःया निंतिं नाकाबन्दी हे खः । थ्व धुंकाःया निकः निकः तक जूगु मधेस व थारु आन्दोलनया प्रभाव नं स्वनिगःया निंतिं सरंसामान हये मफइगु कथं नाकाबन्दी बराबरं हे जुल । थ्व फुक्कया मनोवैज्ञानिक असरं स्वनिगःया छथ्वः नेवाःतय्के थुकथं लानाच्वंगु दु कि थन नेवाः प्रदेश दयेकेगु संभव हे मखं । स्वनिगःयात माःगु छुं नं सामानत हयेत मेगु प्रदेशया लँपु जुयाः जक स्वनिगलय् हयेमाःगु भौगोलिक अवस्था दुगु थासय् अलग स्वायत्त प्रदेशया निर्माणं थन हानं बरंोबरं नाकाबन्दी जुयाः जनता म्वाये फइ मखु धइगु आशंका उज्वःपिं नेवाःतय्के दु । तरं थ्व सही भय मखु । थुकथंया अवरोध मेगु प्रदेशं झीत लाके फइगु सम्भावना पटक्क हे मदु ।

संघीय प्रदेश दयेकेगु धइगु २५० दँ न्ह्यःया रंाजनीतिक विभाजनय् नेपाः वनेगु मखु । थःगु थासय् अनया मूल जनतायात थम्हं हे नीति निर्माण याये दइगु स्वायत्तता व स्वशासनया अधिकारं उपभोग यायेगु निंतिं नेपाःयात संघात्मकताय् यंकेमाःगु खः न कि छगू प्रदेशं मेगु प्रदेशनाप शत्रुता पूर्ण व्यवहारं यायेगु निंतिं । थ्व युगय् छगू प्रदेश मेगु प्रदेशनाप यक्व खँय् आरंक्षित जुयाच्वनी । उकें नेवाः प्रदेश जक मेगु प्रदेशतनाप आरंक्षित जुइगु मखु कि नेपाःया फुक्क प्रदेशत नं नेवाः प्रदेशनाप आरंक्षित जुयाच्वंगु दइ । उकें झीगु अधिकारं कायेगु आन्दोलनया कारंणं झीत भविष्यय् म्वायेत असुरंक्षित जुइ धइगु भयं झी मुक्त जुइ हे माः ।

More Stories Like this