बाखं दबुलिं लूगु 'बाखं दबू'

सुपाँय्

वंगु तछलागा १२ असार ६ गते नेपाःया हे न्हू बाखं विधाया न्ह्यलुवा धयातःम्ह मय्जु मोतिलक्ष्मी उपासिकाया १०० दँ क्यंगु बुर्दिया लसताय् देछाना बाखं ख्यःयात आन्दोलित यायेगु मितं बाखं दबुलिं 'बाखं दबू' पौ पित ब्वज्या जुल ।

बाखं च्वमिपिं भाजु लक्ष्मण राजवंशी, प्रा. नर्मदेश्वर प्रधान, राजा शाक्य, लोचनतारा तुलाधर व रीना बनिया तुलाधर पिनि पुचः सम्पादनय् पिदंगु थ्व 'बाखं दबू'या मू सछि तका जक खः । नांजाःम्ह कलाकार भाजु प्रेममान पुंया च्वजाःगु कलां स्वांया पुन्हिया लुमन्ति ब्वये थें बुद्धया कुलिकुलि चिनाः तिकंतिकं लूगु सँ स्वयम्भुया दृष्टि अले पलेहःया चाकः दबुलिइ बाखं च्वमिपिं रुपी केशरी ह्वलातःगु दु । सायद थ्व 'बाखं दबू' दबूया प्रतिनिधित्व खः । सालाखाला ९१ पौ दुगु थुगु पत्रिकाया भ्वं व थाज्या ब्याक्कं पाय्छि हे धायेमाः ।

खः ला ब्याक्क साहित्यया विधा हे थम्हं हनागु जीवन व भोगाइया चुलिं पिलुइगु खः । अय्सां साहित्य ब्याक्क विधा मध्ये बाखंलिसे यक्व सती । देशया म्हसिका नं उगु देय् दुनेच्वंपिं मनूतय्सं थः नाला कयातःगु धर्म व संस्कृति जक मखु उमिगु संगीत कला व साहित्य गुलि च्वजाः उलि हे बय्बय् जुयाच्वनी । मल्ल कालय् थ्व स्वतां हे भय्भय् बिउगु खँ इतिहासं कनाच्वं । अय्सां पद्य विधाय् बाखंयात ग्वाहालि कयाः 'बाखंम्ये' संगीत जक मखु म्येया ज्यान तयाबिल । 'बाखं' खँग्वः, 'म्ये' खँग्वःया न्ह्यतँसा जुयाः लोक गीत साहित्य धकाः अमर यानाबिल । अले बाखं विधा झीगु जीवन व संगीतया तजिलजि जुयाबिल । अय्सां आः वयाः व हे झीगु बाखं साहित्य विश्वया न्ह्यःने थ्यंके थाकुल ।

नेपालभाषाया बाखं ख्यलय् लाखय् लिसं व द्यःपिं कःघाना बाखं च्वयेगु प्रवृत्ति चीका झीगु थाय्बाय्या लकस व झीगु हे समाजय् जिविका यानाच्वंपिं मनूत हे पात्र यानाः बाखं च्वयेगु चलन दकलय् न्हापां सिद्धिदास महाजुं च्वःगु खः । अय्सां थ्वयात झीगु न्हूगु बाखंया हिउपाः धया मच्वना । न्ह्यात्थेसां प्रखरिपं समालोचकपिसं धयादी थें झीगु बाखं ख्यलय् मोतिलक्ष्मी उपासिका व चित्तधर 'ह्दय'यां लिउ न्हूगु हिउपाः हयादिउम्ह समालोचक व बाखंच्वमि भाजु माधवलाल कर्माचार्यया बिचाः न्ह्यब्वयेबलय् नं झीगु बाखं नं थौं समालोचकतय्त लय्तायेके मफुनि । वय्कलं धयादी - 'झीसं जीवन बिका च्वनागु झीगु समाजय् ल्यनाच्वंगु न्हापां न्हापांनिसेंया बाखंया अवषेश लिपा लिपा तकं न्ह्याः वयाच्वंसां उगु जीवनया अवशेषय् समाजया अवशेष ब्वयेगु पहः व स्वयेगु पहः अले अनुभव यायेगु पहः हिलाच्वनी । लकस पानाच्वनी । प्रविधि हिलाः न्ह्याः वनाच्वनी । शैली थःगु हे पहःयागु दनाच्वनी गुगुलिं झीत आजा अजिपिसं न्यँकँ बाखं कनीबलय् थें न्ह्याइपुसे च्वनी । अले बौद्धिकता दयाच्वनी ।' लाःसा थ्वहे पुलांगु बाखं व न्हूगु बाखंया हिउपाः खः ला ?! अथे नं बाखंयात अनुभव यायेगु प्रवृत्ति हे पुलां जुल धाःसा पुलांगु कसिचा जक हे लुयाच्वनिगु खः ला ? यक्व यक्व शंका जुया वः ।

न्ह्यात्थेसां साःभिंया सवाः न्ह्याम्हेसित काये मास्तिवः । ई हिले धुंकल । नसा त्वँसा हिले धुंकल । अथे हे ब्वमिपिंसं सवाः काये दयेक बाखंयात ल्वयेक घासां जाःगु जाभु तानाबिल धाःसा पारखीतय्गु ख्वाः नं चकना वयाः मे न्यायेका हइगु स्वाभाविक खः । थ्व हे ताः तयाः 'बाखं दबू' छगू मेमेगु संस्था थें मजुयाः नं नेपाल भासं च्वईपं ब्याक्क बाखं च्वमित थ्वं कत्ताना कयाच्वंगु दु । थुगु दबुलिइ न्ह्याम्ह दं वःसां थःगु किपा लुयाच्वनी । विशेष यानाः थौंया थीथी भोगाइलं झू चायाच्वंगु जीवनयात गुलि ल्यासे ल्याय्म्हतय्सं ध्वाथुइ उलि ज्याथजिथितय्सं खनीगु व चाइगु भोगाइ पायेफु । थुकथं पाक्क पाक्क दृष्टिकोण यच्चुक ब्वयेत ल्यासे ल्याय्म्हत हे नुगः बियाः थ्व बाखं दबुलिइ द वल धाःसा दबू झःझः धाइ ।

बाखं दबू स्वनाः आः तक स्वनिगः दुने व स्वनिगलं पिने बाखं ब्वने-न्यने-कने ज्याझ्वः जुयावंगु मध्यय् हेटौडाय् जूगु झिंच्यापू बाखंत व अन वनाः बाखंमिपिसं भोगे याःगु लकसयात कयाः नं छुं लुमन्ति च्वसु कथं न्ह्यब्वया तःगु समस्त नेपाल देशय् स्थितियात उला बिउगु दु । धात्थें धायेमाल धाःसा न्हूपिं व पुलांपिसं मुँज्याय् ब्वंगु बाखंत उलि क्वह्यं मजू गुलि समालोचकपिसं धाइगु खः । मार्मिकताया मसलाय् भ्यलय् पुनाच्वंगु बाखं चु स्वयेबलय् छु मखु थें च्वंसां नुगः थुं दी । प्रस्तुति न्ह्याइपुसे च्वनाः नुगः साला काः । शैलीया लस्सा दु । अले भ्याः हे मग्यासे सासहपूर्वक बाखंया क्वःछिनां नेपालभाषाया बाखं ख्यलय् न्हू लँपू छिना वनीगुया जः लूगु वाःचाः ।

आः बाख दबुलिं नेपालभाषाय् बाखं च्वन्ह्याका वनीगु ताः तयाः बाखं च्वमि व ब्वँमिपिनि दथुइ सहलह ब्याकेगु अले बाखंया हे छगू धभदकष्तभ चायेकेगु आज्जु खः धयातःगु दु । थ्व आज्जु याकनं ताःलात धाःसा स्वनिगलं पिने जक मखु देशं पिने नं नेपाल भाषाया न्हूगु बाखं न्यनावनी । <

More Stories Like this