भोटो क्यनेगु चलन गुकथं वल ?

विक्रम शाक्य

स्वनिगःया हे दकलय् ताःहाकःगु जात्रा बुंगद्यःया रथजात्रा खः । अले उगु जात्रा नाप तप्यंक स्वापू दुगु मेगु उपजात्रा खः - भोटोजात्रा ।

भोटोजात्रा खयेत ला रथजात्रा धुंकाः वःगु जात्रा खः । सकल प्राणीया अन्नदाता आर्यावलोकितेश्वर करुणामय वा बुंगद्यःया रथयात्रा यल देय्या पश्चिम पाखेया पूच्वनिसें शुरु जुइ उगु जात्राया झ्वलय् प्राणीमात्रया अन्नदाता करुणामय प्राणीपिनि नयेत्वने खं-मखं स्वयेगु ल्याखं रथय् बिज्यानाः प्यंगुलिं दिशाय् स्वयेत रथय् बिज्यानाः जात्राया रुपय् थासं थासय् च्वंपिं प्राणीपिंथाय् वनेगु चलन कथं हे रथजात्रा न्यायेकातःगु खः धयागु धापू दु ।

थुकथं पूच्वय् च्वंगु रथय् बुंगद्यः बिज्यानाः प्यन्हु लिपा गाःबहाःयाः न्यायेकाः अन चछि च्वनाः नुगः लगंख्यः वनेगु थति त्वालय् भचा अप्वः च्वनाबिज्याइ ।

लगंख्यलं रथ साला यंकेत यलया लाय्कू मंगःहितिया च्वसं च्वंगु फल्चाय् च्वनाः बिहिवाः कुन्हु रथ सालेगु दिं स्वयाः जक रथयात जावलाख्यलय् थ्यंकी व भोटोजात्रा क्यनकि स्वनिगःया दकलय् ताःहाकःगु बुगद्यः या रथजात्रा क्वचाःगु जुइ ।

जावलाख्यः नांया उत्पति :

लगंख्य थति त्वालं बुंगद्यःया रथ सालाहयाः तप्यंक जावलाख्यःया मन्दःपाःया द्यःने रथ तयेहइ । लिपा पूच्वयापिनिगु जात्रा शुरु जुइ व पूच्वय् च्वंपि ज्यापु जातिया प्रजापिंसं बहनी काहा पुयाः जा थुयाः भुजा दयेकाः पूच्वंनिसे जात्रा यानाः बुंगद्यः दुगु थासय् थ्यंकाः माःगु पुजा यानाः ज्वनावःगु भुजा दक्व नचुकाः धर्मावलम्वी च्वनाच्वंथाय् स्वयाः ह्वलाहइ । बाज्या बराजुपिनिगु धापूकथं उगु कथं जा ह्वलाः पुजा याइगु जुयाः लिपा वनाः उगु थाय्यात जा-ह्वला व चकंगु थाय् ख्यः कथं जा ह्वलाख्यः जूवंगु खः । थौकन्हय् थ्व हे जाह्वलाख्यः अपभ्रंश जुयाः जावलाख्यः वा जावलाखेल जूगु खः ।

भोटोजात्राया यथार्थता :

बुंगद्यःया रथयात्राया शुभारम्भ जुइधुंकूगु उगु इलय् नागराजाया जुजु कर्कोटक नागया कलाःयात मिखा स्याइगु ल्वचं कःगु जुयाच्वन । तौदह दरवारय् नागलोकया आपालं वैद्यराजतय्सं वासः यातं नं लानीया मिखाया ल्वय् मलं । थः लानीयात अथे कष्ट जूगु खनाः दुःख तायेकाच्वंम्ह कर्कोटक नागराजा वासः मालेगु झ्वलय् मनूया रुप कयाः मत्र्यलोकय् वःबलय् ख्वप देशय् मिखाया ल्वय् लंकेफुम्ह नांजाःम्ह वैद्य छम्ह दु धाःगु खँ न्यनाः ख्वपय् वंगु जुयाच्वन । अले लँय् वनाच्वँच्वं बुँ वनेत वःम्ह किसान छम्ह नापलायेवं व हे वैद्यराज जुइ धकाः मती तयाः उम्ह किसानयात ह्ययेकाः तौदहया दरवारय् दुने ब्वनायंकल ।

नागराजाया रुप खनाः ग्याःम्ह किसानं छु गथे वासः यायेगु धयागु मसिउसां तबि हाकनं वासः यानाः लंके मफुत धायेवं थःगु नं ज्यान हे वनीगु खःला धकाः ग्यानाः जू जूगु जुइ धकाः आपालं देव देवतापिनिगु नां कयाः वासः यायेत वैद्य जुयाः मिखा तिसिनाः मन्त्र ब्वन । अले थःगु हे न्हाय्पंपुइँ लिकयाः उकियात गुलि गुलि चिनाः खःथें मखुथें थःगु हे तालं मन्त्र ब्वनाः मिखा स्याकाच्वंम्ह कर्कोटकीयागु मिखाय् उगु गुलि चिनातःगु वासः तयाबिल छुं ई लिपा मिखा स्याःगु भतिचा क्वलाः थें जुयाः कर्कोटकीं आनन्दया सासः ल्हायेवं हाकनं छगुलि वासः मिखाय् तयाबिसॆंलि मिखा स्याःगु लना हे वन ।

थुकथं वैद्य हे मखुम्ह किसानं ताक्सींवैद्य जुयाः ल्वय् लंके फुबलय् उम्ह किसान लय्ताइगु ला स्वाभाविक हे जुल मेखे नागलोकया सुं नं वैद्यं लंकेमफुगु ल्वय् छम्ह मनू वैद्यं लंकाबिउबलय् नागपरिवार नं तसकं लय्ताल । अले कर्कोटक नागराजां उम्ह किसान वैद्ययात ल्वय् लंकाबिउ वापतय् छूं छु वने का वँ जिं छन्त छं वंगु बू धकाः धाल । थ्व खँ न्यनाः किसानया छु वने छु वने जुल । अले वं कर्कोटक नागराजां फिनातःगु प्वाकलं छपाः दःसा गाः धकाः धाल । लुँ व तसकं मूवंगु रत्न थुनातःगु थ्व प्वाकलं कर्कोटक नागराजा व किसानयात विल अले वयात छेंय् थ्यंक वयाः तयाथकल ।

अज्याःगु अमूल्य प्वाकलं दयाः लय् लय्ताम्ह उम्ह किसानं थ्व लं जिं अथे जक तयां थुकिया छुं अर्थ हे मदु पुनेत मदुगु वसः छु यायेत धकाः मती तया थ्व लँ जिं फीगु हे जुल धकाः उगु लँ फिनाः बुँ वन । शुद्ध तिंन्हिनय् अपाय्च्वः ताःन्वगुलिं व किसानं प्वाकलं छपाः तक नं फी मफयाः लिपा लं त्वयाः सुनांनं मखंक छगू थासय् तयाः थःगु तालं बुँ पालाच्वन । बुँज्या सिधयेकाः छेँ वनेत लँ फी धकाः स्वःबलय् प्वाकलं हे मदु । वं उखें थुखें मालास्वल तर लुया मवः । अथे जुसेंलि ख्वाः खिउँक तयाः छेँय् लिहांवल । अले उगु प्वाकलं तंगु तनं तुं जुयाः किसानया ल्वःतक नं मना वने धुंकूगु जुयाच्वन ।

दं दं लिपा छन्हु बुंगद्यः जाह्वलाख्यलय् बिज्यानाच्वंगु व वसपोलयात रथं क्वकयाः बुंगय् यंकीगु स्वयेत सलंस मनूत मुनाच्वंगु इलय् लाक छम्ह मनू हुलमुलं भतिचा तापाक्क च्वनाः करुणामययागु दर्शन यानाच्वन ।

उगु जात्रा स्वयेत उम्ह किसान नं अन हे वयाच्वंगु किसानया मिखा आकाझाकां अलग च्वनाः जात्रा स्वयाच्वंम्ह मनू पाखे वन अले किसानं क्वथीक स्वःबलय् न्हापा थःगु बुँइ तंगु प्वाकलं उम्ह मनुखं फिनातःगु खनाः सरासर वनाः वं थ्व लं जिगु खः हजि धकाः धाःवन । अथे धाःबलय् ईपं निम्हसिया दथुइ घोराघेार ल्वापु जुल । वं फक्वः वयागु धाल वं फक्व वयागु धाल । दसि धाःसा निम्हसिनं नं बीफुगु मखु । अन्तय् उगु प्वाकलं सुयागु खः धैगु खँय् गुबले तक व क्वेचींकापतय रत्न थुनातःगु प्वाकलं करुणामय बुङ्गमलोकेश्वर यातः ल ल्हायेगु धकाः किसानं मती तयाः जुजुया आज्ञा कयाः निम्हसिन नं व प्वाकलं मकासें करुणामययात हे छायाबिल । थुबले निसें हे उगु प्वाकलं आःतक सुनानं जिगु खः धकाः काः मवनि धकाः जात्रा स्वःवःपिं भक्तजनतय्गु दथुइ क्यनीगु परमपरा जुयाच्वन अले थ्वहे परम्पराया नां भोटोजात्रा जुयावन । थ्व भोटोजात्रा परम्पराय यलया कुमारीयात जावलाख्यलय विज्याका राष्ट्रप्र्रमुखयात समेत उपस्थित याना गुथि संस्थान यलया हाकिमं भोटो क्यनीगु खः । बुङ्गद्यःया रथया प्यकूंलाःगु खयाः कुं कुंनय च्वना स्वचाः चाःहिला भोटो क्यनीगु खः ।

थ्व भोटो क्यनेत व स्वथनेत पानेजु पिनिगु न्हयो ने हे रथय् च्वय गुथिया हाकिमं लाहा छाप तया पानेजु पिनिगु जिम्माय् विइगु खः । भोटो क्यनीगु परम्परा क्वचायेवं बुङ्गद्यःयात रथं क्वकया विशेष खतय् तया यल देशं दक्षिण दिशाय लाःगु अमरावती नगर बुङ्गमति देशय् विज्याकलाके स्वनिगःया हे दकले सकले ताःहाकःगु बुङ्गद्यःया रथ जात्रा क्वचाइगु खः । यद्यपी हरेक जावलाजात्रां जावलाख्यलय भोटो क्यनीगु खनकि व भोटो स्वःस्वं: थ्व भोटो सक्कलिगु मखु नक्कलीगु जुइ धुंकल धाइगु आपासिया म्हुतुं न्यने दु । न्हापा तत्कालीन जुजु महेन्द्रया पाले भोटो वेलायतयात म्यूगु व थुथाय लण्डनया क्याम्ब्रीज लाइव्रेरी सुरक्षित जुयाच्वंगु दु धकाः विद्धान तय्सं नं धया वयाच्वंगु न्यनेदु ।

More Stories Like this