बुद्धकालिन वैशाली गणराज्य व वर्षाकार

वज्रमुनि बज्राचार्य

थौंसिबें २६०० दँ न्ह्यः कपिलवस्तुया जुजु शुद्धोदन व मायादेवीया कोखं लुम्बिनीया वनय् सिद्धार्थ गौतमया जन्म जुल । २९ दँया उमेरय् राजपात कलाः परिवार फुक्क त्याग यानाः ३५ दँया उमेरय् वोधिज्ञान प्राप्त यायेधुंकाः दुःख मदयेक आनन्दपूर्वकं म्वायेगु अमृत रसरुपी उपदेशया प्रचार प्रसार यानाच्वंगु जुल । उगु इलय् भारत उपमहाद्वीपय् राजतन्त्र व गणतन्त्र यानाः झिंखुगू राज्य दुगु जुल । थुगु राज्य मध्ये तसकं बांलाःगु गणराज्य धइगु वैशाली खः । थुगु राज्यया लिक्क मगध राज्य नं दु । मगध राज्यय् अजातशत्रुं राज्य यानाच्वंगु ई गुम्हसिनं थः अबु विम्विसारयात स्यानाः राज्य याःगु खः । थुम्ह जुजु अज्ञातशत्रुया वैशाली राज्यया हताः यानाः त्याका कायेगु तःधंगु इच्छा जुल । तर वैशाली धाःसा तसकं हे शक्तिशाली छुं नं छगू निर्णय जक याये माःसां संघ दथुइ सहलह ब्याकाः निर्णय याइगु जूगुलिं फुक्क जनता छपाँय् व छधी जुयाच्वन ।

छन्हु अजातशत्रुया मन्त्री वर्षाकारयात बुद्ध भगवानयाथाय् छ्वयाः वैशाली राज्य गुकथं त्याके फइ धइगु सल्लाह कायेगु लागिं छ्वल । जेतवन महाविहारय् च्वना- बिज्याःम्ह बुद्धयाके थः जुजुया वैशाली त्याकेगु इच्छा जूगुलिं सल्लाह काः वयागु खँ कन । तसकं शान्त मुद्राय् च्वनाबिज्याःम्ह बुद्धं आनन्दयात न्ह्यःने सःताः न्यन 'आनन्द थौंकन्हय् नं वैशालीया जनतां छुं निर्णय यायेत संघ दुने सहलह ब्याकूनि ला ? जनतां सरकारप्रति आस्था विश्वास तःनि ला जुजुं थः प्रजायात थः हे सन्तान थें व्यवहार याःनि ला ?' आनन्दं धयाबिज्यात 'भगवन वैशाली राज्यय् न्हापा थें हे मेल दु संघ तसकं बल्लाः ।' आनन्दं कनाच्वंगु खँपु हे पूमवंक वर्षाकार दथुइ हे दनाः थःगु राज्यय् वनाः अज्ञातशत्रुयात लिसः बिल 'महाराज वैशाली गण-राज्य त्याकेगु लागि युद्ध यानां त्याके फइ मखु । संघया दथुइ तसकं बांलाःगु मेल दु । थःगु राष्ट्रप्रति राष्ट्रप्रेम दु जुजु व देशप्रति श्रद्धा आस्था दु । थुज्वःगु अवस्थाय् हताः यात धाःसा असफल बाहेक सफलता काये फइ मखु ।' वर्षाकारया व्याख्या न्यनेवं अजातशत्रुं धाल 'गुगु थासय् संघ बांलाः बल्लाः छधी जुइ उगु थासय् अस्त्र मखु संघय् फुट हयेगु नीति दयेकेमाः । उकिं वर्षाकार जिं छन्त दाये थें याये छ ख्वये थें या । जिं छंत देश निकाला याना छ्वये ।' थुज्वःगु नीति दयेकाः वर्षाकारयात राजद्रोहया द्वपं बियाः देशं पितिना छ्वल । पितिना छ्वयेवं वर्षाकारयात वैशाली राज्यय् शरण बिल । शरण वःम्हेसित मरण याये मजिउ अतिथियात देवतुल्य सम्मान यायेमाः धइगु भावना कथं वर्षाकारयात छम्ह गुरुया दर्जा बियाः शिक्षा दीक्षा बीगु ज्याय् छ्यलेगु यात । बांलाक शिक्षा बियाः वैशालीया जुजु व जनताया विश्वास त्याका काल । पुलां जुया वंलिसे वर्षाकारं थःपिनिगु उद्देश्य अनुरुप वैशाली राज्यया जनताया दुइ अविश्वास ब्वलंकाः संघ तछ्यायेगु षडयन्त्र यात । तसकं मिले जुयाच्वंपिं जनतायात गोप्य गोप्य रुपं सःताः न्हाय्पनय् मन्त्र पुइ थें यानाः धायेगु व न्यनेगु जुल । तसकं हे निग्ति खँ 'वाया दुने जाकि दु ला ?' 'वैशालीइ च्वंपिनि सुथय् छु नइ ?' थेंज्याःगु न्यनेगु यात । वैशालीया पासापिनि दथुइ कौतुहलता ब्वलंकेगु यात । पासां न्यन कि मेम्ह पासां 'छुं नं मखु वाया दुने जाकि दु ला धाःगु का ! छिमि छु नयेगु धाःगु का' धकाः लिसः बीगु । तर पासापिनि दथुइ शंका उपशंका ब्वलन । तसकं गोप्य रुपं ब्वना यंकाः पक्का नं अथे जक धाःगु ला खइ हे मखु । मिले जूम्ह पासां हे खःगु खँ मकं जिं नं वइत छुं हे कने मखु । थुकथं प्रत्येक मनूया दथुइ थज्याःगु निग्ति खँयात तसकं तःधंगु थें यानाः आखिर वर्षौ ई दुने वैशाली राज्यय् हे वं वइत वं वइत अविश्वास शंका उपशंका ब्वलंकाः वर्षाकारं वैशाली राज्यय् संघयात तछ्यायेगु ज्या यात । संघय् दुने सहलह यायेगु तक नं मजुल । तसकं महत्वपूर्ण ज्याय् नं छथाय् च्वनाः खँ ल्हायेगु लकस मदयेका बिल । थुलि जुइवं वर्षाकार वैशाली त्वःताः मगधया पँ लिनाः वैशालीयात त्याका काल ।

थुकथं थौं नेपाःया राजनीति दुने नं पार्टीया दथुइ विश्वासया वातावरण त्वाःदःगु दु । वं वइत वं वइत आरोप प्रत्यारोप शंका उपशंका ब्वलंगु दु । राष्ट्रया महत्वपूर्ण निर्णय तक नं छथाय् च्वनाः याये फयाच्वंगु मदु । नेपाःया राष्ट्रिय अस्मिता सीमा अतिक्रमण जूसां पार्टी दथुइ एकता जुइ फयाच्वंगु मदुसा जनतां नं छुं नं पार्टीयात विश्वास याये फइगु लकस मदु । जनता व पार्टीया दथुइ जक अविश्वास ब्वलंगु मखुसें पार्टीइ दुने नेतातय् दथुइ नं शंका उपशंका जुयाच्वंगु दु । पार्टीइ दुने वर्षाकारत दुहां वयाच्वंगु दु । थुकिया ज्वलन्त दसु फोरमया विजय गच्छेदार खः । गुम्ह नेपाली कांगे्रसपाखें फोरमय् दुहां वनाः थःगु निजी स्वार्थया लागि पार्टी हे तछ्यायेत तकं लिफः मस्वः । अन्ततः थःगु हे न्हूगु पार्टी नीस्वनां हे त्वःतल । मगध देय्या वर्षाकार थें फोरम तछ्यायेत वंम्ह कांग्रेस पार्टीया वर्षाकार गथे मधायेगु

थज्याःपिं वर्षाकारिपं फोरमय् जक दुहां वगु मखु । प्रत्येक पार्टीइ दुने नं खने दयाच्वंगु दु । नेपाल कम्यूनिष्ट पार्टी एमाले दुने खड्ग ओली, झलनाथ खनाल, माधव नेपालय् वर्षाकार सु जुइगु खः स्वयेगु ल्यं हे दनि । चुरेभावर प्रदेश व सद्भावना दुनेया वर्षाकारत ला खने हे दयेधुंकूगु दुसा नेपाली कांग्रेस दुने नं सुजाता कोइराला, सुशिल कोइराला, शेरबहादुर, रामचन्द्र पौडेल दुने वर्षाकारया भूमिका म्हितेत तयार जुयाच्वंगु दु । गनं पार्टी दुनेया थुपिं वर्षाकारिपं कन्हय् भारतया वर्षाकार जुयाः दं वइगु जकं मखु ला उकिं नेपाली जनतां थुज्वःपिं वर्षाकारतय्त म्हसीकाः सावधान जुइमाःगु दु । नेपाली जनताया एकता सगठन प्राप्त लोकतान्त्रिक गणतन्त्रयात वर्षाकारया नीति ज्वनावःपिं थुज्वःपिं पार्टीया नेतातपाखें सतर्क जुइगु थौंया ईया माग खः ।

More Stories Like this