संविधानय् संघीयता गुकथं वइ ?
सतकय् न्यन धा:सा अझ नं जनतां संविधान वइगु खँय् विश्वास यानाच्वंगु मदु । तर नेतातसें धा:सा माघ ८ य् संविधान वइगु खँ ठोकुवा याना: धयाच्वंगु दु । संविधान मखुसां संविधानया मस्यौदा ला पिकयां तुं त्व:ते धयाच्वंगु दु ।
अथे ला न्हापाया संविधानसभाय थें थुपालय् नं संविधान च्वयेगु सिकं सत्ताया खेलबेल यायेगु प्रवृत्ति खनेमदुगु थ्यंकमखु । अथे ख:सां न्हापा सत्ताया खेलबेलं सकतां त्वपुयाच्वंगुली आ: थ्व उपाय्कसं ख्वात्तुक न्यनेमदु । अथे जुया: नं संविधान च्वयेगु ज्या व संविधानया अन्तरवस्तुया विषयस चर्चा परिचर्चा जुयाच्वंगु दु ।
संविधानया अन्तर्वस्तुया सवालय् संघीयताया मुद्दा हानं छक्व: चर्चाय् व:गु दु । छाय्कि थ्व मुद्दायात निस्कर्षय् थ्यंके मफयेकं संविधान वइमखु व वल हे धा:सां थुकिया छुं मू दइमखु । राजनीतिक दलतय् दथुइ असहमति जुयाच्वंगु शासकीय स्वरुप थुज्व:गु विषय धा:सा उपाय्च्व: चर्चाय् वयाच्वंगु मदु ।
गन तक संविधानय् संघीयतायात निष्कर्षय् थ्यंकेगु विषय दु, थ्व खँ आ: नं राजनीतिक दलतय्गु दथुं हे फैसला जुइगु स्थिति जुयाच्वंगु दु । सतकय् आन्दोलनया खँ जुयाच्वंगु जूसां सतकं हे फैसला जुइगु स्थिति खनेमदुनि । सतकया रापं जातीय पहिचानसहितया संघीयता हयेगु निंतिं आदिवासी जनजातित संगठित जुजुं आन्दोलनया तयारी यानाच्वंगु दु । अथेहे जूसां संविधानसभां हे संविधान दयेकीगु जूगुलिं राजनीतिक सहमति हे निर्णायक जुइगु व सतकया आन्दोलनं थुकथंया सहमतियात पहिचानया पक्षय् सालेगु ज्या जक जुइगु खनेदु ।
दकलय् न्हापां ला संविधानसभा दुने पहिचान पक्षधर शक्ति कमजोर अवस्थाय् लानाच्वंगु दु । थथे जूगुलिं संविधान सभा दुनेया पहिचान पक्षधर शक्तिं नं पिनेया आन्दोलनपाखें हे ऊर्जा कायेत स्वयाच्वंगु दु धा:सा पहिचानविरोधी शक्तितसें धा:सा सहमति मजुल धा:सा मतदानया प्रक्रियाय् वनेगु धका: धया: बार्गेनिङ यायेगु याना वयाच्वंगु दु । थ्व स्थितिइ वना: गुकथं शक्ति सन्तुलन कायम जुइ व छु निष्कर्ष पिहां वइ धइगु खँ हे आ: दकलय् चासोया खँ जुयाच्वंगु दु ।
दकलय् न्हापां ला पहिचान पक्षधर शक्ति धा:गु एनेकपा (माओवादीं) हे अग्राधिकार व आत्मनिर्णयया अधिकारया नां मकायेधुंकूगु दु । आ: सवाल प्रदेशया नामाकरण यायेगु इलय् जातीय पहिचानयात नाला कायेगु ला कि मकायेगु धइगु खँय् जक तक्यनाच्वंगु दु । खँ थुलि हे जक खनेदुसां थ्व वास्तविक रुपं प्रवृत्तिगत व अवधारणागत रुपं त:धंगु खँ ख: ।
संघीयतायात स्वीकार याये धुंकूगु जूगुलिं प्वक्तांकथं प्रदेश विभाजन याना: ज्या सिधयेकेगु छगू प्रवृत्ति खनेदुगु दु धा:सा मेगु पक्षं संघीयता धइगु हे जातीय, वर्गीय, लैंगिक उत्पीडनयात मदयेकेगु ता: तया: व:गुलिं उकिया माध्यम जूगुलिं थ्व सवालयात ध्यान मतसें संघीयताय् वनेगुया छुं अर्थ मदु धइगु मेगु प्रवृत्ति जुयाच्वंगु दु । थ्वहे वास्तवय् आ:या संघर्षया मूल प्रवृत्तित ख: ।
थुपिं निगुलिं प्रवृत्तिया ल्यूने थ:थ:गु स्वार्थ नं दु । दकलय् न्हापां ला संघीयताय् वंसां नं उकियात साररहित रुपं छ्यला: अघोषित रुपं एकात्मक व्यवस्थायात कायम हे यानातयेगु व बम्र्हूवादीतय्गु पुलांगु वर्चश्वयात कायम हे यानातयेगु स्वार्थ छथ्व:सिनं घानात:गु दु । जुजु मदये धुंका: आ: पुलांगु बनोटयात कायम हे जूसा लव: काइगु शक्ति हे थुकिया पक्षधर ख: । थुकी कांग्रेस व एमाले लानाच्वंगु दु । इमित ला २०४७ सालया संविधान व उकिया आधारय् राज्यया संरचना जुयाच्वनीबलय् हे दकलय् आपा: फाइदा दु । तर थुकियात तछ्याना: न्हूगु संरचना व परिस्थिति तयार यायेफत धा:सा हे जक एनेकपा (माओवादीं) थ:गु अस्तित्वया उपादयेयता व औचित्य प्रमाणित याना: थ:गु वर्चश्वयात स्थापित यायेफइ ।
थथे हे जूगुलिं आम जनतां नं थ:थ:गु हित सम्बन्ध वा स्वार्थ छुकी दु व हे स्वयेमा:गु व उकिया प्राप्तिया निंतिं संघर्ष यायेमा:गु खनेदुगु दु । छम्ह मनुखं छुकिया निंतिं संघर्ष याइ, अले सु उत्पीडनय् लानाच्वन वं संघर्ष मयायेक छु प्राप्ति याइ ? अथेजूगुलिं संघर्ष ला निश्चित ख:, तर आ:या संविधान च्वयेगु ज्याय् संघर्ष न्ह्याइबलय् गुकथंया स्थिति कायम जुइ, उकिया आधारय् गुकथंया निष्कर्ष पिदनी व गुकथंया संघीयता वइ ? थ्व दकलय् मुख्य विषयवस्तु ख: व थुकियात हे प्रभावित याना: थ:गु पक्षय् फयांफच्छि अप्व: हयेगु निंतिं संघर्ष थौंया जरुरत ख: ।
More Stories Like this
नेवा: आन्दोलनया उपलब्धीजनजाति आन्दोलनय् नेतृत्वया सवाल
सामुद्रिक रेशमया लँ सम्बन्धी न्हापांगु एक्स्पो
जनजाति आन्दोलनय् पद्मरत्नया नेतृत्व
हिन्दूराष्ट्रया खँ आ: छाय् ?