सामाजिक व्यवहार सुधारया नामय् भ्वय् न्यायेकेगुली नियन्त्रण याइगु संविधानसभाय् विधेयक दर्ता

चन्द्र शम्शेरं १९५८ सालय् नेवा: जातिय विधि व्यवहार सुधार यायेगु धका: ईतिहास जाहेर याना: मचा बुइबलय् सिसुपालु कंके छ्वयेगुनिसें कया: सीबलय् तकया विधिव्यवहारय् थ्वयां अप्व: समान तये मज्यू छ्यले मज्यू धका: तोके हे याना बिल । नेवा: जाति भ्वासि पह: पिकया: आपा: खर्च याइगु व थुकिं ध्यवा मदुपिसं नं उकथं हे यायेत बाध्य जुइगुलिं म्वाय्कं म्वाय्कं त्यासा क्यना: छेँबुँ तकं वनीगु धइगु खँ तया: थुगु इस्तिहार जारी या:गु ख: । उबलय् दुवा:दुवातय् पुलिसत च्वना: चेक नं यायेगु यात हँ धइगु खँ न्यनेदु ।
हानं पंचायती व्यवस्थां नं २०३३ सालय् सामाजिक व्यवहार सुधार ऐन हया: इहिपा यायेत थ्व:म्ह तक जन्त वनेदु, थ्व:म्हतक भ्वय् नकेदु धका: पिकया: लागु यायेत स्वत । मरिचमानया पालय् नं थुकियात छक्व: लागूयात धा:सा गणतन्त्र वयेधुंका: नं छक्व प्रचण्डया प्रधानमन्त्रीकालय् लागू यायेत स्व:गु ख: ।
आ: धा:सा सरकारं पंचायत कालय् ऐनया थासय् न्हूगु ऐन हयेत संसदय् विधेयक दर्ता या:गु दु । थुकियात सामाजिक व्यवहार सुधार यायेगु सम्बन्धय् व्यवस्था यायेत दयेकागु विधेयक, २०७१ धका: नां व्यूगु दु । थुगु विधेयकय् तराईलय् व्याप्त जुयाच्वंगु तिलक प्रथाय् पूर्ण प्रतिबन्ध त:गु दु, गुगु तसकं बांला:गु खँ ख: । नापं तिलक व क्वस:या नामय् गुगुं सम्झौता जुइमज्यूगु नामय् गुगु कथं सम्झौता जुइमज्यूगु जूसा स्वत: खारेज जुइगु खँ नं न्ह्यथनात:गु दु ।
सामाजिक विकृतिया रुपय् दयाच्वंगु धका: सकसिनं तायेका च्वंगु खँयात कानुनपाखें हे प्रतिबन्धित यायेगु ला पाय्छिगु ख:, तर १५०म्हं अप्व: जन्ती यंके मदइगु व इहिपा भ्वजय ३५० म्ह व मेमेगु सामाजिक व्यवहारया भ्वजय् १००म्ह मनूतय्त जक भ्वय् नकेज्यू धका: च्वयात:गु खँ धा:सा प्रत्येक सामाजिक व्यवहार यायेबल्य हिसाब पेश यायेमा:गु, नेपाल सरकारं खर्चया सीमा तोके यायेफुगु, भ्वासिपहलं छेँ सजावट यायेमदुगु, ब्वनापौ नं भ्वासिपहलं छापे यायेमज्यूगु थुज्व:गु खँ धा:सा पाय्छि मजू । थ्व बहुलवादी खुल्ला समाजया विरोधी बन्द समाज पक्षधर धारणा ख: ।
राजनीतिक विचारय् उदार अर्थतन्त्रय् बजारमुखी धइगु खँ पिहां वयाच्वंगु इलय् थुकथं निर्देशित रुपं समाज न्ह्याकेत स्वयेगु पाय्छि खँ जुइफइमखु । अझ थ:पिसं यायेगु राजनीतिइ संविधानयात तकं हाचां गाया: ‘आवश्यकताया सिद्धान्त’ धाइपिसं समाजयात धा:सा निर्देशित यायेत स्वयेगु गुलितक नैतिक रुपं पाय्छिगु खँ ख: ?
वास्तवय् छुं नं खँया ल्यूने उकिया आधारभुमि अर्थात प्रिमिसिस स्वयेमा: उगु प्रिमिसिसया दर्शन स्वयेमा: । थुकथं स्वयेबलय् थ्व नं भ्वासि पह: नियन्त्रण यायेगु नामय् सरकारं समाजयात निर्देशित यायेत स्व:गु खनेदु । थुकिं नेपा: थुज्व:गु भ्रष्ट कर्मचारीतन्त्र दुुुगु देसय् कर्मचारीतन्त्रयात घुस नयेत लँपु चायेकेगु बाहेक मेगु उपादेयता धइगु खनेमदु ।
बहुलवादी खुल्ला समाजय् व्यक्तिगत स्वतन्त्रताया त:धंगु अर्थ दु, अनंलि सामुहिक रुपं जाति स्वतन्त्रताया नं त:धंगु अर्थ दु । राज्य व कानुनया दृष्टिं स्वय्बलय् नं संस्कृतिया त:मि जाति जूगु ल्याखं नेवा: नं खँय्तय्त पाखे धका: हेपे याये नं दईमखु, अले पिने व:म्ह खय् नं थ:थिति पुलिस म्हस्यू धका: सुं नेवा:यात झुठा आरोपय् थुनाय् यंका: ख्याका हयेगु ज्या नं याये दइमखु । समाजय् दयाच्वंगु थुकथंया मानसिकता व व्यवहारयात चीका छ्वयेगु व सकलें थ:थ:गु थासय् त:धं धइगु छम्हेस्यां मेम्हेसित सम्मान यायेगु माहौल व स्थिति तयार यायेमा: ।
थ्वहे सिद्धान्तकथं न्ह्यायेबलय् सुनां नं त:धंक इहिपा:यात धायेव व त:धनीगु, स्वयंवर याना: हल धा:सा क्वह्यनीगु, अले झन मतिना–इहिपा जुल धा:सा समाजपाखें हे वहिस्कृत जुइगु, इज्जत धइगु हे मदुम्ह खाते सरह जूइगु थुज्व:गु मानसिकता नं परित्याग याना: यंकेमा: । खुल्ला समाजया मान्यताकथं व्यक्तिगत स्वतन्त्रता, परिवारिक स्वतन्त्रतता व जाति स्वतन्त्रता दयावन धा:सा छम्हेसियां त:धंक विधिव्यवहारयात धा:सां मेम्हेसित डेमोन्स्ट्रेसन इफेक्ट लाइगु व त:धं जुया क्यनेत त्याय् कया: नं विधि व्यवहार यायेमालीगु अवस्था वइमुख ।
रत्न बेहोसिया छपु म्ये दु – “कायमचा ल्याय्म्ह जूगु स्वयेबलय् व्याहा याये मा:थें च्वं, धूकू नाप सल्लाह याना स्वयां आसेआसे धा:थें च्वं ।”
वास्तवय् नेवा: समाजया अपालं मनूत पुलांगु ‘शानमान’ ल्यंकेगु होडय् पीडित जुयाच्वंगु थ्व छगु प्रमाण म्येया रुपय् खनेदयाच्वंगु दु । सामाजिक विधिव्यवहारय् जक मखु, छेँय् दुगु लव:कव: फ्वसि, आदि मिया: तकं बुरिपिसं थ:गु अस्तित्व समाजय् ल्यंकाच्वंगु खँ नं झीसं स्यू । थुकथं थ:गु समाज दुनेया अस्तित्वया नितिं आक्रान्त व पीडित जुइगु अवस्थां नेवा:तय्त मुक्त यायेत नेवा: समाज दुनेया पुलांगु मानसिकता त्याग यायेमा:गु दु, थ्व ज्या सरकारं दण्डा क्यना: याना: समाधान जुइगु खँ मखु ।
पुलांगु संस्कृति, परम्परा व गौरवं जा:पिं नेवा:त उगु संस्कृति, परम्परा व गौरव अले सामाजिक मान्यता ल्यंकेगु होडय् पीडित जुइगु संघर्षशीलता धइगु मदया: पाखे व ‘खाते’ धका: धइपिं मनूत नाप धेंधें बल्ला: यायेमफया: तना वनीगु दुसुना वनीगु अवस्थाय् लानाच्वंगु दु । अथे जूगुलिं नेवा:तसे ला आ: पुलांगु मानसिकता त्याग याना न्ह्य:ने वयाच्वंगु हाथ्यायात सामना यायेगु संघर्षशीलता विकास यायेमा:गु दु । थ्व खुल्ला बहुलवादी समाज अनुकुलया खँ नं ख: ।
हानं अर्थशास्त्रया दृष्टि ख:सां इहिपा याईपिसं त:धंक इहिपा याना: निष्क्रिय जुयाच्वंगु पूँजीं ध्यबा थीथी चिचिधंपिं उद्यमी व्यापारी व मजदूरया दथुई प्रवाहित जूयाच्वंगु दु । पार्टी प्यालेस व्यवसाय नं छगू व्यवसायया रुपय् स्थापित जुइधुंकूगु व अन मनूतसें लजगा: नं चुलाकाच्वंगु दु । थ्व खँयात नं बिचा: यायेमा: ।

More Stories Like this