नेपालभाषा ल्यंकेगु लँय् लक्ष्मीदास मानन्धर

– सुदीपकुमार ढुंगाना –
८५ दँ पुलेधुंकूम्ह लक्ष्मीदास मानन्धर थौंकन्हय् बिचा: यानादी, ‘जिं न्हापां न्ववानागु भाय् तना वनीगु ला मखुला ?’ वंगु दँया एसएलसीइ २५ द्व: नेवा: मस्तय्सं ब्वति का:गु जूसां ४५ म्हसिनं जक नेपालभाषा (नेवार भाषा)य् परीक्षा बिल । १२ दँ पिपल्स क्याम्पसया अध्यक्ष जुयादीम्ह वय्क:या कार्यकालय् सच्छि व ५० म्ह नेवा: भाय् ब्वनीपिं दुगु ख: । तर, आ: छम्ह नं मदु । थुज्व:गु बुखं नेवा: मांभाय् ल्हाइम्ह मानन्धरया छटपटाहट अप्व:गु दु ।
नेवा: भाय्या विकास ०४६ सालंनिसें ठप्पप्राय: जुयाच्वंगुली वय्क: चिन्तित दु । नेवालं हे थ:गु भाय्यात बेवास्ता या:गुलिं विकास जुइ मफुगु वय्कलं कनादी ।
स्थानीय तहय् यक्व न्ववाइगु भाषाय् स्थानीय निकाय न्ह्याकेगु धका: येँय् नेपालभाषा व राजविराजय् मैथिली भाषाय् ज्याखँ न्ह्याकूगु ख: । उकियात वय्कलं सकारात्मक तायेकादीगु ख: । तर, अदालतया आदेशं पना बीवं उकियात बचय् यायेत सुं न्ह्यमच्यूगु मानन्धरया धापू दु । सुं नं नेवा: थ:गु भाय् ल्यंकेत अदालतय् पुनरावेदन त: मवंगु खना: वय्क:यात दिक्क ता: । खय्त ला अदालतया फैसला व:गु जेठ १८ गतेयात नेवा:तय्सं विरोध याइ । विरोधं जक छुं मजुइग्ु वय्क:या ठहर दु । वय्क: धा:सा आ: नं गुगु लागाय् गुगु भाय्या बाहुल्यता दु, वहे भाय् स्थानीय निकायय् न्ह्याकेमा:गु मान्यताय् अडिग दी ।
स्थानीय भाषाया विरोधय् सरकार हे लगय् जूगु वय्क:या आरोप दु । लोकसेवां भाषाय् नम्बर बीगु या:गुली उगु प्रावधान चीकूगु दु । थुकिं भाषाप्रतिया च्यूता: म्हो जूगु दु । ब्वनेकुथिया शिक्षाय् नं कम्प्यूटर व मांभाय्यात ऐच्छिक विषय दयेकूगु व थुपिं मध्यय् ब्वमिं छुं छगू जक ल्ययेमा:गु प्रावधान दु । ‘आ:या सूचनाप्रविधिया युगय् सुनां नं कम्प्यूटरया पलेसा मांभाय्यात ल्यइमखु । कम्प्यूटर व मांभाय् मध्ये छगू ल्ययेमा:गु प्रावधानं थ्व समस्या ब्वलंकूगु ख: । यदि मांभाय्यात प्रोत्साहन यायेगु ख:सा म्होतिं नं २५ वा १० नम्बरया जक जूसां परीक्षा कायेगु व्यवस्था यायेमा: ।’
थ्वहे चिउतालं याना: वय्कलं थ:पाखें भाय् ल्यंकेगु निंतिं कुत: न्ह्याकादीगु दु, नेपालभाषाया ब्वमिपिन्त प्रोत्साहित याना: । थुगुसी वय्कलं नेपालभाषाय् परीक्षा बियादीपिं ४५ म्ह ब्वमिपिन्त म्हतिं द्व:छि व उत्कृष्ट छम्ह ब्वमियात २५ द्व: तका सिरपा: बियादिल । थुकिया निंतिं वय्कलं निगू लख तकाय थातं धुकू नीस्वना दीगु दु । धयादी, ‘जिं छु याये फु, उगु ज्या यानागु दु । मेपिसं नं छुं नं छुं या:सा भाय् सी मखु ।’ साल्ट ट्ेरडिङ कर्पोरेसनया अध्यक्षतकं जुयाच्वनादीम्ह मानन्धर नेपालभाषा ल्यंकेत निरन्तर न्ह्यचिला च्वनेगु खँ कनादी ।
छुं न्ह्य:तक निम्ह नेवा: नाप लाइबलय् नेवा: भासं हे खँल्हाबल्हा याइगुली आ: खँय् (नेपाली) भासं हे खँ ल्हायेगु अप्वया वनाच्वंगु दु । थुकि वय्क:या चिउता: दु । वय्क: थ: हे नं छेँ नं पिने अप्व: थें खँय् भासं हे न्ववानादी । थुज्व:गु हे अवस्था जुल धा:सा नेपालभाषा याकनं हे लोप जुइ धका: वय्क:या चिउता: दु । अथे ला नेवा: जक मखु, स्थानीय भाषा सकतां म्वायेमा:गु वय्क:या धापू दु । वय्कलं धयादी, ‘उकिया निंतिं अध्ययनया आवश्यकता दु ।’
सामान्य रुपय् न्ववायेवं भाय् मल्यनीगु वय्क:या धापू दु । उकिया निंतिं अध्ययन यायेमा:गु व मांभाय्यात शिक्षा–प्रणालीइ दुथ्याके मा:गु वय्क:या राय दु । ‘नेवा: भाय्सम्बन्धी थ: विज्ञ मखुसां नं मांभाय्या बारे चिउता: धा:सा जुयाच्वनी । उकिं, पकनाज्व:या पिपल्स क्याम्पस सञ्चालक समितिया नाय: जुयाच्वनाबलय् तत्कालीन शिक्षामन्त्री मंगलसिद्धि मानन्धरयात मूपाहाँया रुपय् स:ता: नेपालभाषायात वास्ता मया:गु धका: ब्व:बिया छ्वया’ वय्कलं धयादिल ।
संयुक्त राष्ट्र संघया सदस्यता का:बलय् नेपालभाषाया हे रञ्जना लिपियात नेपालं थ:गु लिपिया रुपय् न्ह्यब्व:गु हुनिं थुकिया संरक्षणय् सरकारं ध्यान बीमा:गु वय्क:या जिकिर दु । आ: रञ्जना लिपिइ छगू जक पत्रिका पिहां वयाच्वंगु वय्कलं जानकारी बियादिल । तर, उलि जक नेपालभाषा ल्यंकेत मगा:गु वय्कलं धयादी ।
थ:गु भाय् ल्यंकेत समुादय हे सक्रिय जुइमा:गु वय्क:या तर्क दु । उकिया निंतिं नेवा:तय्सं हे कोष खडा याना: मस्तय्त मातृभाषाय् शिक्षा बीकेमा:गु वय्कलं सुझाव बियादी । तर स्थिति तसकं हे निराशाजनक दु । स्वनिगलय् न्हापांगु तगिमंनिसें न्यागूगु तगिंतक नेपालभाषा अनिवार्य धा:सां नं जिल्ला शिक्षा अधिकारीं थुकियात लागू या:गु मदु । खुगूगु तगिंनिसें च्यागूगु तगिंतक भाषा व कम्प्यूटर मध्ये छगू ल्ययेमा:गु बाध्यता दु । गुंगूनिसें झिंनिगू तगिंतक भाय् बारे छुं नीति हे दयेकूगु मदु । थ्व प्रमाण नेपाल सरकारं हे मांभाय्यात ब्वलंके मब्यूगु आरोप बीत पर्याप्त जूगु वय्क:या तर्क दु ।
(नयाँ पत्रिका दैनिकय् पिहांव:गु च्वसु भाय् हिला: न्ह्यब्वया – सं)

More Stories Like this