सँ देसय् खर्बुजा

– हिसिला यमि –
नीदँ न्ह्य:तक खर्बुजा धइगु चिनिया राजधानी बीजिंगं सँदेय् (तिब्बत)या राजधानी ल्हासाय् च्वंपिनि निंतिं द्वहलपा बीत दकलय् त:धंगु चीज धइगु न्यनेदु । थौंकन्हय् बीजिंगय् च्वंपिंसं ल्हासाया खर्बुजा माला जुइगु जुल । छाय्कि, ल्हासाया ग्रीन हाउसय् सयेकात:गु खर्बुजा चाकुसे जक च्वंगु मखु, अर्गानिक नं ख: ।
छुं दिं न्ह्य: जक जि निक्व:खुसिया तिब्बत यात्राय् वनाबलय् थाराथारां गंगु सुख्खा व पर्व: जक दुगु ल्हासा वाउँसे च्वंगु खना: चमत्कार हे जूगु ताल । अले थ्व नेपा:या निंतिं नं दसु जुइफुगु मती वल । नेपा:या हिमालया कापिइ ला:गु डोल्पा, हुम्ला, जुम्ला, मनाङ्ग, मुस्ताङ्गय् नं उकथंया हे भौगोलिक अवस्था दु ।
नेपालय् नं अथे यायेत राजनीतिक इच्छाशक्ति दुगु ख:सा गुलि जक ज्यू । सौर्य उर्जायात लाना कायेगु, ग्रीन हाउस दयेका: बाली यायेगु, सतक पूर्वाधारया हथासं विकास यायेगु छगू पर्वत मेगु पर्व: जुया: वनीगु ट्ेरनया सुरुङमार्ग † ‘हलिंया पल्लि’ धका: धइगु समुद्र सतह स्वया: स्वब्वय् छब्व जक अक्सिजन दइगु थ्व सँ देसय् थुज्व:गु खँ स्वयेबलय् धात्थें हे मनुखं प्रकृतियात गथे याना: त्याका कायेफु धइगु खँ स्वयेफु ।
थुकथं हे सँदेय्यात कला, कौशल, धर्म व संस्कृतिया दृष्टिं सँदेय्यात स्वयेबलय् नं अनेक जाति, पेशा व थाय्या मनूत छथाय् हे मुना: आध्यात्मिक उद्बोधनय् लगे जुइत सँदेसय् अनया असमथर, सुदूरता व अक्सिजनया अभावं छुं पंग: थंगु मदु धइगु खँ सी दु । थ्व खँ न्ह्यथनेबह:जू कि चीनया मूलभूमि, भारत, नेपाल, बंगलादेश व मंगोलियां व:पिं ज्ञानीजनया योगदानं सँदेय् बौद्ध धर्मया केन्द्रकथं विकसित जूगु दु । अथे जूगुलिं सँदेय्या फय् सालुसे च्वंसां अनया संस्कृति धा:सा त:फी ।
हानं थुकिया हे दथुइ विरोधाभास थें खनेदुगु तथ्य स्वये नं तसकं न्ह्यइपु । बुद्ध नेपालय् बूगु ख:, तर बौद्ध धर्म तिब्बतय् च्वन्ह्यात । हानं नेपा: व भारतय् आपालं हिन्दू धर्मावलम्बीत दु, तर इमि द्य: शिव (महाद्य:)या बास धा:सा तिब्बतय् लानाच्वंगु दु । खय्फु थ्व प्रकृतिया हे गुगुं चलाखी जुइमा: – थीथी कथंया आस्था व विश्वास हलिंया थीथी थासय् तया: सामञ्जस्यता ब्वलंका तयेगु । लैंगिक ल्याखं स्वयेगु ख:सां नं सँदेसय् नेपालं भृकुटी व मूलभूमि चीन वेन चेंग बुद्ध धर्म प्रचारया निंतिं थ्यन ।
इतिहासय् दुहाँ वना: स्वयेगु ख:सां पश्चिमा देसय् पूँजीवादया अन्तर्गत भौतिकवाद विकास जुयाच्वंगु व पूर्वीय देसय् सामन्तवादया अन्तर्गतय् आध्यात्मिकताया विकास जुयाच्वंगु खँ लुमंका हये बह:जू ।
सँ देसय् आधुनिक उन्नत प्रविधि व पूर्वाधारया विकास याना यंकूगु जूसां पुलांगु सँ देय्या सांस्कृतिक व धार्मिक मूल्य मान्यतायात ल्यंका: सन्तुलन कायम यानात:गु खँ जित: तसकं हे नुग: सालाका:गु खँ जुल ।
छखे सँदेय् स्वशासित लागाया उपरि तह (सुपर स्ट्रक्चर)या उच्च विकास व मेखे अनया उत्पादक शक्तिया न्यून स्तरया स्वयेबलय् थुकिया अन्तर्विरोध पिज्व:व:गु खंकेफु ।
छम्ह नेपा:मि जूगु ल्याखं जित: मूलभूमि चीनसिकं सँदेय्या विकासय् अप्व: ध्यान वं छाय्कि सँदेय् व नेपा: धइगु उकथंया हे भौगोलिकता व इतिहास दुगु थाय्त ख: ।
व्यक्तिगत तहलय् वना: धायेगु ख:सा जि छम्ह उराय्या मचा व बौद्ध धर्मावलम्बी पृष्ठभूमिया जूगु ल्याखं नं सँदेय्पाखे हे जिगु नुग: क्वसाइगु स्वाभाविक ख: ।
जिमि पुर्खा ला न्हापा ल्हासा साहु हे ख:, गुकियात सँय्भासं झिन्देला धाइगु ख: । जि छम्ह धर्म माने मयाइम्ह मास्तिक ख:सां जिमि पुर्खाया स्वापू दुगु हुनिं जित: सँदेय्या बारेया ज्ञानय् तसकं हे रुचि दु ।
जिमि अबु धर्मरत्न यमिं सन् १९४० या दशकय् दासप्रथां क्वत्यलात:गु सँदेय् खंगु जूगुलिं नं जित: तिब्बतप्रति अभिरुचि दु । झिंच्यादँया बय्सय् हे वय्क: ल्हासाय् झाया: ११ दँतक च्वनादिल । वय्कलं राहुल सांकृत्यायनपाखें बौद्ध धर्म माक्र्सवादबारे सयेकासीका कयादिल । सांकृत्यायन नं उगु हे ईपाखे सँदेय् झा:गु ख: ।
ल्हासाय् वय्क:या प्रभावय् च्वना: जिमि अबु कवि जक मखु, बरुकंछि विद्रोही नं जुयादिल । वय्क: नेपा: लिहाँ झाल व एकतन्त्री राणाशासनया विरुद्ध ल्वानादिल । अले वय्क:यात सर्वस्वसहित आजन्म कैदया सजाँय जुल । वय्क: नेपा:या जेलय् हे च्वनाच्वनादीबलय् ‘सँदेय्या लिस:’ नांगु खण्डकाव्य च्वयादीगु ख: । उगु खण्डकाव्यय् वय्कलं छखे सँ देसय् संस्कृति व बौद्ध धर्मया च्वन्ह्या:गु अवस्था क्यनादीगु दु धा:सा मेखे उबलय् अन दयाच्वंगु वर्गीय व लैंगिक दमन ब्वयादीगु दु ।
राणातन्त्र क्व:दले धु.का: वय्क: वनमन्त्री जुयादिल । थौं जिं धायेफु, थौं जि राजनीतिक रुपं छु ख: व वय्क:या हे हुनिं जूगु ख:, वय्कलं तिब्बतय् नालाकयादीगु विद्रोही स्वभावया हुनिं जूगु ख: । जिं नं नेपालय् सन् २००६ स राजतन्त्र क्व:थलेत जूगु झिदँया जनयुद्धय् ब्वति कया । संघीय गणतान्त्रिक नेपा: सरकारया छुं मन्त्री पदय् जि नं च्वना । आ: सँदेय् दासत्वं मुक्त जुइधुंकूगु दु व मूलभूमि चीनया विकासया पला:नाप पला: न्ह्याकेत द्रूत गतिं न्ह्या: वनाच्वंगु दु । अले आ: नेपा: नं राजतन्त्रं मुक्त जुइधुंकूगु दु तर संविधानसभां संविधान दयेकेगु ज्या ल्यं हे दनिगुलिं संक्रमणकालय् हे तिनि । चीन व भारतय् जूगु तीव्र विकासया पला: नाप पला: न्ह्याकेत लिलाक: वनेफुगु मखुनि । नेपालं उत्तरय् चीनया सँदेय् व दक्षिणय् भारतया विहार व उत्तर प्रदेशपाखें आपालं खँ सयेका सीका कायेमा:गु दनि ।
hisila.post@gmail.com

More Stories Like this