ख्वपय् न्ह्यानाःच्वंगु साहित्यिक संघ संस्थात

च्वमि कृष्ण प्रजापति
नेपालभाषाया उन्नति व विकासया लागिं ख्वपय् ताः ई न्ह्यःनिसें हे थीथी साहित्यिक संघ संस्थात नीस्वना थन संस्थागत साहित्यिक गतिविधित न्ह्यानाःच्वंगु खनेदु । मास्टर जगतसुन्दर मल्लं नेपालभाषां ब्वंकीगु स्कुल चायेका न्ह्याकूगु भाषा ख्यःया अभियान नापनापं मल्ल जुजुपिनि पालाय् हे थन साहित्यिक जागरण धाःसा वये धुंकूगु खः । अथेनं जनस्तरं नं अज्याःगु हे थीथी कथंया कुतः धाःसा मजूगु मखु । थौं स्वया न्यय्दँति न्ह्यः हे न्हय्सः पाना दुगु न्यागू भोलम दुगु गणेशकृत रामायण तयार यानाःः नेपालभाषा साहित्य ख्यःया धुकू जायेकेगु ज्याय् साहित्यकार गणेशबहादुर कर्माचार्य खिंछेँ महाजनं ज्वमदुगु योगदान याये धुंकूगु ख्वपय् संस्थागत रुपं खनेदुगु थीथी साहित्यिक गतिविधियात छक्वः दुवालेगु स्वये ।
नेपाल साहित्य मन्दिर
साहित्यकार सूर्यबहादुर पिवाःयात संस्थापक अध्यक्ष ल्ययाः २०१० सालय् खौमा त्वालय् नीस्वंगु थुगू संस्था राणा शासन अन्त्यया नापनापं ख्वपय् वःगु साहित्यिक जागरणया छगू ग्यसुग्वंगु पलाः खः । भाषा साहित्यया निंतिं मदयेक मगागु भाषा विज्ञान वा ब्याकरण विधाया उच्च कोतिया ज्ञान दुम्ह भाषाथुवा रमापतिराज शर्मा, साहित्यकार तेजेश्वरबाबु ग्वंगः, कविद्वय डा. योगेन्द्र प्रधान, पूर्णबहादुर बैद्य, साहित्यकार तिलकप्रकाश कायस्थपिं थुगू संस्थाया हे उत्पादन खः । पुलांगु पुस्ताया सर्जकत नापनापं थुगू संस्थां इलय् ब्यलय् थीथी कथंया साहित्यिक गतिविधित न्ह्याकाः न्हूपिं साहित्यकारतय्त नं पलाः च्वयेकेगुलि ग्वाहालि यानाःच्वंगु दु । संस्थापाखें पिथनाच्वंगु दँपौ 'मन्दिर'पाखें नं थुकियात ग्वाहालि हे जुयाच्वंगु दु । थःपिनि दँपौ बाहेक नं थीथी सफूत पिथनेगु व उगु सफूयात कयाः समीक्षात्मक गोष्ठीत यानाःच्वनेगु चलनं ख्वपय् राणा काल क्वचायेकाः न्हापां खने दयाच्वंगु थुगू संस्थां स्वनिगःया थीथी साहित्यकारतय्त नं आकषिर्त यानाःच्वंगु दु । अलग्ग ज्याकू व सफूकुथि तकं चायेकाः साहित्यिक जागरणयात ब्यवस्थित यायेत थुगू संस्था आः तक नं निरन्तर रुपं लगे हे जुयाच्वंगु दु ।

विराट गुथि
नेपाल साहित्य मन्दिरं न्ह्याकूगु अभियानयात ताःलाकेगु झ्वलय् स्वीनिगू थीथी साहित्यिक संघ संस्थातय् मुँज्यां २०१८ सालय् न्हापां बृहत्त बिराट गुथि कथं नीस्वंगु विराट गुथिं नं साहित्यिक गतिविधियात निरन्तरता बियाच्वंगु दु । थःगु हे ज्याझ्वः कथं मोहनिया द्वादशि व त्रयोदशि निन्हु यंकं दँय् दसं साहित्यिक गतिविधि यानाःच्वंगु थुगू संस्थां 'ह्याउँबाला' नांगु साहित्यिक बुलेटिन नं पिथनाः साहित्यकारतय्गु च्वसु पिथनेगु ज्याय् निरन्तरता बियाच्वंगु दु । पंचायती ब्यवस्था नापं मदिकं ल्वानाः थःपिनि भाषा साहित्य व सांस्कृतिक जागरणया ख्यलय् ख्वपय् ज्वःमदुगु योगदान यानाःच्वंगु संस्था कथं विराट गुथिया नां दक्कलय् न्ह्यःने वयाच्वंगु दु । विराट गुथिपाखें याइगु थीथी साहित्यिक गतिविधिइ ब्वति कयाः हे हाल स्वनिगलय् आपालं नेपालभाषा ख्यःया साहित्यिक स्रष्टात खने दयाकावःगु दु । कवि, साहित्यकार, सांस्कृतिकःमि व संगीत ख्यःया आपालं न्हूपिं ब्यक्तित्वत तयार यायेगु ज्याय् नं विराट गुथिया ज्वःमदुगु योगदान दु । न्यय्क्वःगु बुदिंया नापनापं थःपिनि हे अलग्ग जग्गा खरिद यानाःः उगु जग्गाय् भवन तकं दनेगु तरखर यानाःच्वंगु थुगू संस्थां भक्तपुर एफ. एम.य् 'लाय्लामा' नांगु साहित्यिक ज्याझ्वः चले यानाः नं आपालं नेपालभाषा ख्यःया साहित्यिक ब्यक्तित्वतय्त म्हसीकेगु ह्वताः चुलाकाच्वंगु दु ।

नेपालभाषा साहित्य तःमुँज्या
२०३७ सालय् देशय् जनमत संग्रह क्वचायेधुंकाः पंचायती ब्यवस्थाय् छुं सुधार वयेवं पंचायत इतर शक्तियात अझ च्वन्ह्याकाः प्रगतिवादी साहित्ययात विकास यानाः वनेगु ताःतया नीस्वंगु थुगू संस्थां न्हापांखुसि कौलाथ्व द्वादशि व त्रयोदशि निन्हुयंकं तालाक्वः त्वालय् साहित्यिक गतिविधि यानाः थःपिनि ख्वाः पिब्वयेहःगु खः । पार्टी राजनीति नापं छुं नं साहित्य व साहित्यकारत अलग्ग जुइफइमखु धइगु मान्यतायात ध्यानय् तयाः नीस्वंगु थुगू संस्थां आः नं 'साहित्य राजनीतिया ज्याभः खः' धइगु मान्यतायात क्वातुक ज्वनातःगु दु । साहित्यिक गतिविधि नापनापं थीथी ख्यःया ब्यक्तित्वत पितब्वयेगु ज्याय् दिपा मदयेकाः न्ह्यानाःच्वंगु थुगू संस्थां इलय् ब्यलय् 'तःमुँज्या' नांगु बुलेटिन पिथनेगु, साहित्यिक गतिविधि यायेगु, चिमुँज्या न्यायेकेगु व साहित्यिक प्रशिक्षणत नं चले यानाःच्वंगु दु । मजदुर वर्गं हे साहित्य व कला लागाय् ल्हाः मतयेकं जनवादी साहित्यया उन्नति जुइ फइमखु धइगु मान्यता नापनापं ख्वपया थीथी त्वालय् कौलाथ्व द्वादशि व त्रयोदशि निन्हुयंकं थीथी सांस्कृतिक ब्यज्या नापं साहित्यिक गतिविधि यानाः नेपालभाषा साहित्य ख्यः च्वन्ह्याकेगुलि तःमुँज्यां ज्या यानाःच्वंगु दु ।

विविधभाषा साहित्य समाज
मध्यपुर थिमिइ न्ह्यानाःच्वंगु थुगू समाजं दँय् दसं न्हूदँ कुन्हु तःजिगु साहित्यिक गतिविधि यानाः वयाच्वंगु दु । झिंन्यादँ न्ह्यः जक नीस्वंगु थुगू संस्थां मध्यपुरय् जक मखु कि स्वनिगःया आपालं साहित्यिक व भाषा ख्यःया न्ह्यलुवातय्त न्ह्यब्वयाः थःपिनि थाय् कायम यायेधुंकूगु दु । थीथी साहित्यिक सफूत पिथनेगु, न्हूदँया लसताय् र्‍याली यानाः सांस्कृतिक गतिविधि नापं नेवाः जागरणयात च्वन्ह्याकेगु ज्याय् थुगू संस्थाया तःधंगु योगदान दु । नेपालभाषा नापं खस् नेपाली भाषा, तामाङ भाषा, मैथिली भाषा व मेमेगु जातीय भाषायात नं थुगू संस्थां उतिकं हे मान्यता बियाः च्वन्ह्याकेगु सोच दु ।

प्रगतिशील साहित्य सम्मेलन
प्रगतिशील साहित्ययात च्वन्ह्याकेगु ज्याय् योगदान यायेगु ताः तयाः ख्वपय् थीथी इलय् थीथी थासय् साहित्यिक व सांस्कृतिक गतिविधि नापं राजनीतिक जागरण हयेगु ज्याय् संलग्न थुगू संस्था हाल खने मदयाच्वंगु दु । पंचायती कालय् छुं राजनीतिक गतिविधि याये मजिउगु इलय् तकं साहित्य मार्फ जनतायात राजनीतिक चेतना बियेगु ज्याय् थुगू संस्थां ज्वः मदुगु ज्या यानाःच्वंगु खः । थुगू संस्थापाखें हे थीथी साहित्यिक बुलेटिन पिथनेगु, पत्र पत्रिका पिकायेगु व ल्याय्म्ह पुस्तायात राजनीति व साहित्य प्रति सचेत यायेगु ज्या यानाःच्वंगु खः ।

युवा साहित्य गोष्ठी
ख्वपय् २०३७ सालंनिसें थीथी इलय् थीथी कथं साहित्यिक ज्याझ्वःत यानाः जनजागरण हयेगु ज्याय् योगदान यानाःच्वंगु छगू संस्था युवा साहित्य गोष्ठी खः । 'युवा साहित्य' नांगु साहित्यिक बुलेटिन नं पिथनेगु यानाःच्वंगु थुगू संस्थां युवा कवि दामोदर सुवालया चिनाखँ मुना, रुपकेशरी उलकया चिनाखँ मुना, एल. के. सुन्दरया चिनाखँ मुना पिथनेगु नापनापं विदेशी साहित्य व साहित्यिक ब्यक्तित्वतय्गु म्हसीका पिथना नेपाली साहित्य ख्यःयात च्वन्ह्याकेगुलि नं मदिकं ज्या यानाःच्वंगु दु । नेपालभाषा साहित्य तःमुँज्या व युवा साहित्य गोष्ठी छगु हे सालय् नीस्वंगु साहित्यिक संस्थात खः ।

थ्व बाहेक नं ख्वपय् बाल साहित्य मण्डल नीस्वना तेखापुखू त्वाः छगु थासय् जक मोहनिया एकादशिकुन्हु थीथी गतिविधित यानाःच्वंगु खः । आः धाःसा थ्व संस्था दुसुलाच्वंगु दु । छेफः परिवारं थीथी इलय् सांस्कृतिक व साहित्यिक गतिविधि च्वन्ह्याकेगु ज्याय् ख्वपया नांजाःम्ह साहित्यकार रामशेखर नकःमि थः हे लगे जुयाः थ्व संस्थायात स्वनिगःया हे छगू नांंजाःगु संस्था कथं प्रतिस्थापित यायेधुंकुगु खः । नापं इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजं नं ख्वपय् प्रगतिशील साहित्ययात च्वन्ह्याकेगु झवलय् मोहनिया एकादशिकुन्हु तःजिगु साहित्यिक ज्याझ्वः यानाःः योगदान यानाःच्वंगु दु । आः वयाः याता जः नांगु साहित्यिक संस्थां नेपालभाषा साहित्य ख्यः तब्यकेगु ज्याय् योगदान यानाःच्वंगु दु । कुतः पिकाकः, भक्तपुर साहित्यिक समाज, भक्तपुर साहित्यिक प्रतिष्ठान, मचा पुचः, न्हूजः खलः नापं ख्वपय् आपालं साहित्यिक व भाषिक संघ संस्थातय्सं नं नेपालभाषा साहित्ययात थपुया लागिं थः थःगु कथं हे ग्वाहालि यानाः साहित्य भण्डारण यायेगु ज्या यानाः वयाच्वंगु दु ।