इलामय् लुयावःगु सिजः खानी

कृष्ण प्रजापती

कपर नं धाइगु सिजः खानी थनया निगू गाविसया दथुइ लाःगु खुसि जःखः लूगु अनुमान याःगु दु । ताः ई न्ह्यव छकः नं बृटिस सरकारं थन अनुमति कयाः उगु तामा खानी उत्खनन याःगु खः । तर लिपा लँ व प्रशोधनया वातावरण मदयाः थनं उगु खानी सञ्चालन बन्द यानाः बृटिसत लिहाँ वन । आः हाकनं उगु तामा खानी सञ्चालन यायेगु ज्या चाइनिजतय्त स्वीकृति बियेवं खानी बिभागं प्राविधिक पुचः वयाः स्वया वने धुंकूगु दु । वंगु फागुन २५ गते राजधानी येँय् नं थन वःपिं प्यम्ह प्राविधिक टोलीं अन गुलि दुने व गुलि मात्राय् सिजः दु धइगु सिइकेगु निंतिं अन जःखः च्वंगु खानीया कच्चा पदार्थत ज्वनावंगु खः । चाइनिजतय्त खानी सञ्चालनया लागिं लाइसेन्स बीधुंकाः थुगु ज्या जूगु खँ कन्याम गाविस-१ या इन्द्र प्रधानं कनादिल । निम्ह नेपाली व छम्ह चाइनिज यानाः स्वम्ह प्राविधिक व छम्ह चालक नापं प्यम्हेसिया पुचः उगु खानी अवलोकन यायेत वःगु खः । उमिसं अन जःखः लूगु सिजः सहितया ल्वहँ, अन जःखःया थीथी बस्तु व सम्भावना बारे अध्ययन यायेफइगु बस्तु स्थलगन निरीक्षण लिपा ज्वनावंगु दु । थप सम्भावना दत धाःसा अनं अनुसन्धान लिपा निक्वः प्यक्वः मेगु हे प्राविधिक पुचः मेसीन सहित वयाः थन निरीक्षण यायेत वइगु बचं बिउगु दु ।

खानी खोला धाःगु थुगु थासय् खुसिया लः नं प्वाला प्वाला थिनाः सिजः थें च्वं । अनया ल्वहँ तछ्याना स्वत धाःसा नं तारा तारा सः वइगु यानाः धातु दुगु संकेत बी । प्रशोधन यायेत थनं नमूना ज्वनावंसां न्हापा हे थन तामा खानी ला दुगु हे खः धायेगु प्रमाणित जुयाच्वने धुंकूगु थाय् खः । बरु गुलि मात्राय् दु, गुलि तापाक वा गालय् दु धइगु जक सिइकेत स्वःगु खँ स्थानीय मनूतय्सं धाःगु दु । अनया छुं चीज जक स्वया नं उगु खानी बारे सिइके फइगु खँ प्राविधिकतय्सं धाःगु दु । थन वःपिं प्राविधिज्ञत उच्च दर्जायापिं जूगु व उपिं विशेषज्ञ जुयाः हे थन वःगु खँ सिइदुगु दु । २०२० सालंनिसे २०३० साल तक थन खानी चले यायेधुंकाः बृटिशतय्सं उगु खानी अथें त्वतावंगु खः । उकिया किटत धाःसा आः नं दनि । बृटिसतय्सं अन लँ मदुगु व श्रोत साधनया अभावं उगु खानी अथें त्वतावंगु खँ धाःगु दु ।

खानी गाउँ धाःगु समालबुङ ९ वडा व कन्याम १ वडाया दथुइ लाःगु खुसिया जःखः भीर पाखाय् उगु खानी अथें लानाच्वंगु दु । भीर स्वये हे तल तल थिनाच्वनीगु व लः बाः वःसां लःया द्यःने हे सिजः थें खने दइगु जुयाः नं न्हापानिसें अन मनूतय्सं उगु थासय्या लः धाःसा त्वनीमखु । पिने ह्याउँसे च्वंगु ल्वहँतय् दुने सिजः दयाच्वनी । न्हापा उत्खनन् यानाः ल्हाःगु नं आः स्पष्ट सीदयाच्वंगु दु । नेपालय् हे परीक्षण यन्त्र दुगु व येँय् थ्यंगु छन्हु निन्हुं हे परीक्षण यानाः उकिया लिच्वः पित बिइ फइगु खँ प्राविधिज्ञतय्सं धाःगु दु । उत्पादन, उत्खनन व प्रशोधन सफल जुल धाःसा राष्ट्रया लागिं हे थ्व छगू उपलब्धी जुइफइगु खँ स्थानीय मनूतय्सं धाःगु दु । न्हापा बृटिस सरकारं उगु खानी चले याःगु इलय् चौकीदार, नाइके जुयाः नं ज्या याःपिं व सलं अनया धाउ -डल्ला) यंकाः इलाम थ्यंकीपिं नं दनिगु जुयाः थ्व न्हूगु हे ज्या खँ धाःसा मखु थें तायेकाच्वंगु दु ।