क्राक्रेविहारं पितिनाहःम्ह बुद्ध

नरेशवीर शाक्य

सुर्खेतया लातिकोइलि गाविसया क्राक्रे विहारय् पलिस्था यायेधुंकूगु बुद्ध मूर्तियात अनया प्रशासनया सहलय् लिगना: पुलिस चौकी दुने यंकूगु दु । मूर्ति पलिस्थाया निंतिं स्थानीय प्रशासनयाके आधिकारीक स्वीकृति दयेधुंकूगु, अनया फुक्क हे राजनीति पार्टीया सयन्त्रतय् विरोध मदयेक नं अन स्थापित जुइधुंकूगु मूर्ति लिना यंकूगु दु । मूर्ति स्थापना यायेत विभिन्न सरकारी नीकायतय्सं आनाकानी यानाच्वंगु ख:सां जिम्मेवार जुया: थुगु हे निकाय नं मूर्ति तये दइमखु धका यकीन जूगु मदुथें थ्व मूर्ति लिगना यंकेत गनं पत्राचार जूगु ख: धयागु दा नं स्पष्ट जूगु मदुनी । आ: वया: वन विभागया थ्व संरक्षित बन जूगु कारणं अन मूर्ति तयेके बिइमखु धयागु खा वयाच्वंगु दु । तर थ्व ल्वापु थनेगु जक खा ख: । बन संरक्षित जुइ न्ह्य: हे १२ शताब्दीपाखे हे उगु लागा बौद्ध स्मारिका केन्द्र जुइधुंकूगु खा इतिहासं धयाच्वंगु दु । राज्यया दायीत्व ऐतिहासिक सम्पदाया संरषण जुइमा:, बन जंगलया मखु । बन जंगलया हे जक संरक्षण याना: अनया ऐतिहासीक महत्वया सम्पदा मयायेगु वा अज्यागु थाय्या उत्खनन मयायेगु ख:सा संभवत थौं लुम्बिनी धयागु थाय् नं लुया मवइगु जुइ । बुद्ध नेपालय् जन्म जूगु गौरव नेपालं याये मखनीगु जुइ । उकीं मू महत्व ऐतिहासिक सम्पदाया ख: वन जंगलया संरक्षण मखु । सम्पदा संरक्षण व विकासया खाय् यदी संरक्षित बन समस्याकथं वयाच्वंगु ख:सा उगु लागाया संरक्षित योजनायात हे लिना वांछ्वयेगु वेश जुइ ।

क्राक्रे विहारय् बुद्ध मूर्ति स्थापना याके मबिइगु खा पिने स्वय्बलय् थ्व बौद्ध अनुयायीतय्त असमान ब्यवहार जक या:गु थें खनेदुसां थुकि दुने गंभीर प्रकृतिया षडयन्त्र सुलाच्वंगु खनेदइ । सकसिनं स्यूगु खा ख: अले बौद्ध अनुयायीतय्सं अनूभव यानावयाच्वंगु ख: इमित राज्यं न्ह्यावलें हे दोश्रो दर्जाया नागरिककथं ब्यवहार यानाच्वंगु दु । राज्यं हे मुलुकयात हिन्दु राज्य घोषणा याना: मेमेगु धर्मयात राज्यं प्रोत्साहान या:गु ख: । तर विविध भाषा भाषि, जाति व धर्माबलम्वित दुगु थुगु देशय् राजनैतिक आन्दोलन जुया: मुलक धर्म निरपेक्ष जूगु ख:सा हिन्दु धर्मया संरक्षक धयात:पिं शाहजुजुपिनिगु सत्ता हे अन्त जुगु ख: । हिन्दु राज्यया हिमायतीत आ: नं राज्य सत्तया हालीमुहाली दुगु कारणं सुर्खेतय् बौद्ध मूर्ति स्थापना याके मबिइगु प्रपंच जुयाच्वंगु ख: । आ:या राज्य सत्ता संचालक, प्रशासन प्रमुख फुक्कं हे गैर बौद्ध जुयाच्वंगु कारण जुयाच्वंगु व हिन्दु धर्मप्रति आस्थावान जुयाच्वंगु कारणं सुर्खेत थें जा:गु ऐतिहासिक महत्वया थासय् बुद्ध मूर्ति स्थापना याके मबिइगु सोच दयेकाच्वंगु खनेदु । थ्व ज्या राज्य शक्तिया लिधंसाय् यायेफइ धयागु थुमिसं बिचा: यानाच्वंगु दु ।

क्राक्रे विहारया निर्माता जुजुपिं शैव धर्मया:पिं ख:सा बौद्ध धर्मपाखे नुग: क्वसापिं जुजुपिं ख: । थुमिसं हिन्दु व बौद्ध धर्मया संरक्षण विना भेदभाव राज्यं दायित्व क्वबियाच्वंगु ख: । तर लिपा पृथ्वी नारायण शाहं नेपा:यात असली हिन्दुस्तान दयेकेगु अभियान न्ह्याकेवं थ्व लागा नं प्रभावित जुया थुगु बौद्ध ऐतिहासिक सम्पदायात संरक्षण मयायेगु व थन हे शैव संस्कृतिया मूर्तित स्थापना यायेगु ज्या जूगु ख: । थ्व लागायात बौद्ध अनुयायीतय्सं निजि स्तरं हे जूसां संरक्षण व मर्मत यायेगु तक: हे कुत: जूगु ख:सां जुजु व सत्ताया शक्तिया लिधंसाय् अन बौद्ध अनुयायीतय्त ज्या याके मब्यूगु ख: । आ: हे नं स्ववन धा:सा अन शैव मूर्तित गुलि ब्यवस्थित रुपं संरक्षित जुयाच्वंगु दु अन बौद्ध मूर्तित थुखें उखें असुरक्षितरुपं लानाच्वंगु दु ।
क्राक्रे विहारय् बुद्ध मूर्ति तयेके मबिइगु केवल छगू बौद्ध मूर्तिया प्रतिस्थापनाया खा जक मखु, मुलकय् परिवर्तन मा:पिं व म्वा:पिनिगु दथुया कचवं नं ख: । मुलुकयात हाकनं हिन्दु राज्य हे कायेम यायेत न्ह्यानाच्वंपिन्सं सत्ता व प्रशासनया लिधंसाय् थ:पिनिगु हैकम कायेम यायेत स्वयाच्वंगु मौका ख: ।

थ्व प्रबृतिया विरोधय् आ: आन्दोलन न्ह्यानाच्वंंगु दु । निगू चरणया आन्दोलन क्वचायेधुंकूसां सत्ता व प्रशासनय् च्वनाच्वंपिं छगू वर्गया मनूतय्सं थ्व आन्दोलनया ममै व भावनायात थुइके मफयाच्वंगुु दु । बौद्ध अनुयायीतय्सं यानाच्वंगु समानहक अधिकारया मागयात नं छथ्व संकुचित सोचया मनूतय्सं थ्व आन्दोलनयात नकारात्मकरुपं प्रचार यानाच्वंगु खनेदु । हालय् थी थी एशियामी मुलुकय् जूगु धार्मिक व सम्प्रदायीक ल्वापुया खा न्ह्योने हया: थुगु आन्दोलनं अज्यागु हे लकस ब्वलंके फइगु धका भ्रामक प्रचार यानाहयाच्वंगु दु । हालय् बर्मा व भारतय् अतिवादी धर्माबलम्वितय्सं बौद्ध अनुयायीतय्त आक्रमण यायेगु यानावयाच्वंगु दु ।

वर्तमान प्रकरणयात केवल मूर्ति स्थापनाया खा कथं जक मकासें मुलुकय् आन्दोलनया मार्फतं प्राप्तजूगु अधिकार संस्थागत यायेगु कुत:यात पंग: तयेगु ज्या जुयाच्वंगु कथं नं थुइकेमा: । उकिं सम्पूर्ण परिवर्तनकारी शक्तितय्गु ध्यान थुकि वनेमा: । थुकियात केवल मूर्ति स्थापनाया खा कथं जक स्वयेगु यात धा:सा परिवर्तनयात संस्थागत यायेमफूगु पलाया प्रमाण थ्व हे जुइगु खाय् सकसियां ध्यान वनेमा: ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this