न्हय्गाँ जात्रा

न्हापाँगु इलय् स्वनिगः अथेधइगु नेपाः गाः छगु लः मुनाच्वंगु तःधंगु पुखू खः । थन मुनाच्वंगु लः चोभारया डाँडां पितछ्वया बस्ती विकास याःगु थीथी किंवदन्ती उल्लेख यानातःगु दु । समय परिस्थितिनाप नेपाः गाःलय् मल्लकालिन जुजु यक्ष मल्ल सीधुंकाः थुकिंत स्वंगु थीथी राज्यय् ब्वथःगु खनेदु । यक्ष मल्लया काय्पिं राय मल्ल, रत्न मल्ल, रणमल्लं नेपाःगाःया राजधानी ख्वपय् दय्का यिमिसं संयुक्त शासन याःगु तकं खनेदु । अनंलिपा दाजुकिजा मिले मजुया रत्न मल्लं कान्तिपुरय् स्वतन्त्र रुपं राज्य चले याःगु खँ तकं थीथी अभिलेखय् लूगु दु ।

रत्न मल्लं शासन याःगु कान्तिपुरी नगरी दुने स्वनिगः जःखःया भोटेतयस् अतिकं दुःख ब्यूगु जुयाच्वन । चान्हय् चान्हय् वया लुटपाट यायेगु, अन्न बाली लुटे यायेगु व राज्यय् तकं आक्रमण यायेगु थें जाःगु क्रियाकलापयात प्रतिकार याय्त जुजु रत्न मल्लं नेपाः गाः जःखःया थीथी थासय् बस्ती दयेकाः ब्यूगु खः । थ्वहे झ्वलय् किपू क्षेत्र सुरक्षा याय्त ने.सं. ५३० पाखे पाङ्गय् स्वसःखा छे“ सम्मिलित जूगु बस्ती दय्कलसा अनंलिपा सतुङ्गल तकं बस्तीया रुपय् विकास जुल । अथेहे उगु हे इलय् नगां, मच्छेगां, बोसिगां व मेमेगु बस्ती बिकास जूगु खः ।
खय्तला किपू देय्या बस्ती विकास जुजु शीवदेव तृतीयां याःगु खः । ने.सं. १७७ निसें २४६ सालया दुने छगू व्यवस्थित शहरया रुपय् किपूयात विकास याःगु थीथी अभिलेखय् उल्लेख यानातःगु दु ।

कान्तिपुरी नगरीया जुजु रत्न मल्लं तकं थःगु प्रत्यक्ष प्रभावं किपूलिइ यक्वः हे योगदान ब्यूगु खनेदु । मल्ल जुजुपिन्सं गनं छुं नं बस्ती दयेके धुंका न्ह्यागु सां छगू धार्मिक चलन न्ह्याकाः वनेगु प्रचलन थीथी अभिलेखपाखें प्रष्ट जू । अथेहे रत्न मल्लं नं छुं नं बस्ती दय्काधुंकाः व थासय् ईष्ट देवीया पूजा, जात्रा आदि यायेगु प्रचलन न्ह्याकावंगु खनेदु । गथेकि ने.सं. ६३३ सालय् सुनागुठीइ स्वसःखा छेँनापया बस्ती दयेकूब्ले अन खः जात्रा व यःसिं थनेगु चलन अथेहे सतुङ्गलय् विष्णुदेवी द्यः थापना याना जात्रा न्ह्याकावंगु । अथे जुया न न्हय्गां जात्रा रत्न मल्लया शासन कालय् हे न्ह्याःगु खः धइगु प्रमाण धिस्सि ला ।

न्ह्येगांया जात्रा
किपू, पाङ्गा, नगां, मच्छेगां, बोसिगां, सतुङ्गल व ल्वहंखा यानाः मुक्कं न्हय्गु गांमय् नेपाल संवत् तिथिकथं थिंलाय् छसिकथं हनीगु जात्रा हे न्हय्गां जात्रा खः । थुगु जात्राय् अष्टमातृका द्यःपिनिगु जात्रा जुइ । तान्त्रिक दृष्टिकोणं अष्टमातृका द्यःपिन्त तन्त्र साधना यानाः वसपोलपिन्त शक्तिदेवीया रुपय् जागृत यानाः देय्यात सुरक्षा यन्त्रं चिनाबीगु प्रचलन कथं न्ह्येगां जात्रा हनेगु यानावःगु दु ।

किपूया इन्द्रायणी जात्रा (न्हापा“गु दिंया जात्रा)
पाङ्गां उत्तर, सतुङ्गलं पूर्व व येँ देय्या दक्षिण पश्चिमय्च्वंगु छगू ऐतिहासिक बस्ती खः किपू । न्हय्गां जात्रा मध्ययाहे मू केन्द्रीत गां कथं कयातःगु किपूलिइ इन्द्रायणी जात्रा दँय्दसं मार्ग शुक्ल पक्ष चतुर्थी अथेधइगु थिंलाथ्व चौथी निसें दशमी तक हनेगु यानावःगु दु । थन जुइगु जात्राया भाला स्वंगू गुठि गथेकी लखुत्वाः गुठि, देय्गुठि व जुजुचा गुठिं कयातःगु दु । अथे खःसां थुकी तःननी गुठी, म्वाःनःत्वाः गुठि, लायः गुठि व छुस्या गुठिं ग्वहालि यानावःगु खनेदु । जात्राया न्हापा“गु दिं किपू देय्या पश्चिमय् दिशाय् च्वंम्ह इन्द्रायणी द्यःयात नित्य पूजा यानाः हँय् वा हँय् ख्येंनाप बलि बिया पूजा याय्माःगु चलन दु ।

पाङ्गा, चौथी कुन्हुया जात्रा (न्हापा“गु दिंया जात्रा)
द“य्दसं थिंलाथ्व चौथी निसें शुरु जुइगु थनया जात्राया जिम्मा तःगुठि, चीगुठि, देगुठि व दुवाःतय्गु ह्वंकिला गुठि याना जम्मा प्यंगू गुठिं कयातःगु दु । थुगु दिनय् ह्वंकिला गुठिया पाः फइम्ह थकालिया छे“य् छगः तःग्वःगु क्वंयात भैरवया रुपय् पूजा याइ । अथेहे, पाङ्गाया लाछिइ च्वंपिं विष्णुदेवी व बालकुमारीया देगलय् म्हतिं छम्ह छम्ह खा बलि बियाः नित्य पूजा याय्गु चलन दु । थुकुन्हु निसें मन्दः मेय्यात पूजा यानाः तःगुठिइ कुनेयंकेगु परम्परा दु ।

किपू, सप्तमी कुन्हुया जात्रा
सप्तमी कुन्हु जोशीं ब्यूगु साइतय् इन्द्रायणी द्यःयात बली बिया, पूजा याइ । इन्द्रायणी द्यःयात भोग बीम्ह मेय्यात न्यकूं मेय् धकाः धायेगु यानावःगु दुसा गूम्ह म्ये अङ्गभङ्ग मजूनीम्ह जुइमा । थुगु दृश्य गुठीयार त्वःता मेमेपिन्त स्वके मबीगु चलन तकं दु । भोग बी धुंका मूलगु चीज लिकायेगु धकाः नेकूं मेय्या नुगःचु लिकाइ । थथे नुगःचु लिकायेगु ज्या सुनांन मसीक हे आःतक यानावःगु खनेदु । थुकुन्हु इन्द्रायणी द्यःयात हाकुम्ह दुगु तकं भोग बीमाःगु परम्परा दु । थुकुन्हु इन्द्रायणी द्यःयात भोग ब्यूम्ह मेय्या ला छवय्ला व चि मतःसे तःखा खुनेगु याइ । गू तःखाः लाखे पाः च्वनीगु इलय् लाखे पाः च्वनीम्ह मनूया न्ह्यःने तया तइ ।

पाङ्गा, सप्तमी कुन्हुया जात्रा
अथेहे, सप्तमी कुन्हु पाङ्गाय् छ्वय्ला भू धका जात्रा हनेगु यानावःगु दु । थुकुन्हु बहनी पाङ्गाय् मन्दः मेय्यात विशेष पुजा यानाः गःकियाः स्याय्गु चलन दु । गः किया स्याःम्ह मेय्या हि अष्टमातृका मध्यया छम्ह द्यः बालकुमारीनापं अन दुपिं गंछियात त्वंकी । थुगु ज्या पाङ्गाया खड्की समाजया मनूतय्सं यानावःगु खनेदु ।

किपू, अष्टमी कुन्हुया जात्रा
अष्टमी कुन्हु किपूलिइ छ्वय्ला भू नखः हनी । थुकुन्हु चान्हय् आगंछेँया थकालि पाखें ह्वंकिला वनेगु परम्परा दु । बःखुइ होमयाना छाय् हायेकेगु परम्परा तकं थुगु हे दिनसं हनावयाच्वंगु खनेदु ।

पाङ्गा, अष्टमी कुन्हुया जात्रा
न्हयेगां जात्रा मध्य पाङ्गाया मू जात्रा अथेधइगु मूयाः धकाः अष्टमी कुन्हु हनेगु परम्परा दु । थुकुन्हु सनिलय् लाछि त्वाःया द्यःछँे न्ह्यःने मन्दलय् दिकाःतःम्ह विष्णुदेवी कुबियाः बाजागाजानाप जात्रा याइ । जात्राया झ्वलय् थीथी थासय् पूजा फया भाजंगालय् च्वंम्ह विष्णुदेवीया पीठय् यंकाः द्यः चाःहीकाः खः दिका विष्णुदेवी व मेमेपिं गछिं द्यः लिकया पीठया द्यःयाथाय् स्वनेगु याइ । थुकुन्हु चान्हय् विष्णुदेवी व गंछिं द्यः समेत द्यःखतय् तयाः धिमे बाजँ थाना चिर्पातय्सं द्यः कुबिया पाङ्गाया द्यः चपातय् हयाः दिके हइ । अनं लिपा वहे बाजँ लिहां वना पाङ्गाया दीख्यः धइगु थासय् दिकातःगु बालकुमारी द्यःयात काः वनी । बालकुमारी द्यःयात द्यः चपातय् हइगु इलय् सुनानं मचायेक हयेमाःगु परम्परा दु ।

पाङ्गा, नवमी कुन्हुया जात्रा
नवमी अथेधइगु सिन्हःयाः कुन्हु सुथ न्हापांनिसें द्यःपूजा यायेत सर्वसाधारणया भीड जुइगु या । पूजाय् द्यःयात अनिवार्य रुपं चौमारी छाइसा थुकुन्हु द्वारे पूजा तकं यानावःगु खनेदु । द्वारे पुजा क्वचाये धुंकाः द्यः चपाः धइगु थासं बालकुमारी व विष्णुदेवीया खः ल्ह्वनाः धिमे थाना सिन्दुर जात्रा यानाः ध्वाखासि धइगु थासय् दिके यंकी ।

किपू, दशमी कुन्हुया जात्रा
न्ह्येगां जात्राया लिपाँगु दिं अथेधइगु दशमी कुन्हु किपुलिइ तःजिक्क इन्द्रायणी जात्रा जुइ । थुगु जात्रायात बःखुमद जात्रा तकं धाय्गु यानावःगु खनेदु । थुगु दिं इन्द्रायणीयात खतय् तया किपूया देर्खा त्वालं लायकू, बाघभैरव, तःननी, तुंजः, ल्वहंदय्गःनाप थीथी थाय् चाःहिकेगु परम्परा दु । बाजँगाजँनाप द्यः कुबिया सन्दुरजात्रा याना हनीगु जात्राय् यक्वः हे ल्याखय् स्थानिय युवातय्सं ब्वति काय्गु यानावःगु दु ।
थिंलाथ्व दशमी कुन्हु द्यःखः जात्रा याय् न्ह्यः चान्हय् पीगनं क्वय् लाखे पाः च्वनेमाःगु परम्परा दु । तर लिपाँगु इलय् थुगु ज्याखँ चान्हय् मयासें सुथय् जक यानावःगु दु ।
लाखे पाः च्वनीगु व न्ह्येगांया जात्रा गब्ले निसें शुरु जुल धइगु सम्बन्धय् छगु किंवदन्ती लोकंह्वाः । किंवदन्ती कथं परापूर्व कालय् किपू देसं पिने पीगनय् न्हियान्हिथं छम्ह लाखे वया दुःख ब्यूगु जुयाच्वन । उम्ह लाखेयात म्ये छम्हेसिया तःखाः, छमुरी जाकिया थ्वँनाप मनूया ला तकं नका सन्तुष्ट यानावःगु जुयाच्वन । छन्हु बुराबुरीया छेँय् पाहाँ जुयाच्वंम्ह बहादुरम्ह परदेशीं किपू देशय् दुःख बिइगु यानावःम्ह लाखेयात स्यात । अनलिं थ्वहे खुशीयाली उगु इलं निसें किपूली इन्द्रायणी जात्रा न्ह्यात धइगु धापु दु । इन्द्रायणी जात्राय् लाखे पाः च्वनीम्ह मनूयात तकं जात्रा यायेगु चलन थुगु हे इलं निसें आःतक न्ह्याःगु खः धइगु थीथी अनुसन्धानकर्तातय्गु धापु दु ।

बःखुया जात्रा
किपूलिइ इन्द्रायणी जात्रा जुइगु दिं अथेधइगु थिंलाथ्व दशमी कुन्हु किपू देशं पश्चिम दिशाय्च्वंगु बःखुइ तकं जात्रा जुइ । बःखुया विष्णुदेवी द्यः जःखः मच्छेगां, बोसिगां, सतुङ्गल व ल्वहंखाय्च्वंपिं द्यःखः हया जात्रा यानावःगु खनेदु । सतुङ्गल, मच्छेगां, बोसिगां व ल्वहंखाया द्यःपिं बःखुया विष्णुदेवी द्यःया प्यम्ह काय् म्ह्याय्पिं खः धइगु धार्मिक विश्वास दु । अथेहे, न्ह्येगांया जात्रा शुरु जूगु विषयसं मेगु किवंदन्ती तकं लोकंह्वाः। परापूर्वकालय् किपू देशं पश्चिम दिशाय्च्वंगु थाय् गू थाय्यात स्थानिय भाषं बःखु धाइ उगु थाय् अतिक्कं पवित्रगु थाय् खः । पवित्र तपोभूमी, बःखुइ तपस्या याना थीथी चखूंबःखूं हवन याःगु इलय् आकाझाकां छम्ह पन्छी यज्ञकुण्डय् कुतुंवना यज्ञय् हे अलप जुल । थथे यज्ञ यानाच्वंगु थासय् अजूचाइपुसेच्वंगु घटना जुइवं थुगु ख“ न्ह्येगांमय् प्रचार जुल व उगु हे इलं निसें न्ह्येगां जात्रा शुरु जुल धइगु धापु दु ।

News Location:

More Stories Like this

मेरिल्याण्डय् लाखय् व पुलुकिसिलिसे हन येँयाः
स्यस्यः समाजं सत्यमोहन जोशीयात हन
मूलयात ग्वाहालि लःल्हात
मेहेन्दी च्वयेगु कासा जुइगु
मचातयत मां भाय् स्यनेगु संस्था नीस्वन