छु पाः - जातीय पहिचान व जातीय राज्य?

एकल पहिचान सहितया संघीयताया माग यानाः सकल आदिवासी जनजातीतनाप जानाः नेवाःतय्सं आन्दोलन यानाच्वंगु दु । छखे आदिवासी जनजाती व मधेसीत एकल पहिचान फ्वनाः संघर्ष यानाच्वंगु दुसा मेखे इमित जातीय राज्य हयाः देय् हे टुक्रा यायेगु कुतः यानाच्वंगु द्वपं लानाच्वंगु दु । जातीय पहिचान व जातीय राज्यया माग छता हे खँ मखु थुकिइ यक्व हे पाः । जातीय राज्यय् छगू हे जातीयापिन्सं शासनसत्ता न्ह्याकी राज्यया फुक्क संयन्त्रय् छगू हे जातीयापि हे जक नियुक्त जुइ अले उगु हे जातीया भाय् सरकारी ज्याखँय् छ्यली । थुकथं फुक्क अधिकार व राज्यया शक्ति छगू हे जातीयाके केन्द्रीत जुयाच्वनी । थौंकन्हय देय्‌या फकु क हे निकायस खय् ब्रम्हुत हे जक दु भाय् नं इमिगु हे जक छ्यलेमाः । झीसं ला फुक्क जाती शासनसत्ताय् थ्यनेमाः धयाच्वनागु खः । अले गथे झीसं जातीय राज्य फ्वंगु जुइ ?

झीसं ला संविधानय् थःगु म्हसिका पिलूवय्मा जक धयाच्वनागु खः गुकिया लागि एकल पहिचान सहितया संघियता फ्वनाच्वनागु खः । नेवाःतय्गु लागाय् नेवाः राज्य जुइमाः धयाच्वंगु खः उकियात नेवाः वाग्मती प्रदेश वा नेवाः ताम्सालिङ्ग प्रदेश धकाः नां छुइ दइमखु धयाच्वंगु खः । हाकनं उकिया अर्थ नेवाः राज्य दुने नेवाःत हे जक च्वनेगु थनं गैर नेवाःत सकले हे पितिनाछ्वये धाःगु मखु । पहिचानया मागयात थुकथं प्रचार यानाः भ्रम ब्वलंकाच्वंगु दु । थुज्वःगु भ्रमयात झी सकल नेवाःतय्सं चीकावने फयेमाः । थनया लागा गुकथं विकास यायेगु थनया धर्म संस्कृतियात गुकथं संरक्षण यायेगु नेवाःतय्त भिनीकथंया निर्णय यायेगु अधिकार नेवाःतय्के हे दयेमाः । अले नेवाःतय्गु सभ्यताया विकास जूगु लागाया नां नेवाः राज्य हे जुइमाः धकाः झीसं धयाच्वनागु खः । तर नेवाः राज्य दुने च्वंपि‌ गैर नेवाःतय्गु अधिकार नं सुरक्षित हे जुइ ।

झी जकं आः नाता प्रमाणित याकेतः तकं थःगु भाय् छय् लमे दु । सरकारी निकायय् वनाः न्ह्याग्गु छगू ज्या यायेमाःसा झी थःगु भासं याकेमदु । नेवाः राज्यय् गुगु नं सरकारी निकायय् गैर नेवाःतय्सं नं नेवाः भासं हे पौ च्वयेमालीगु मखु । इमिसं खय् भासं हे थःगु खँ तयेगु अधिकार ला न्ह्याबलें नं सुरक्षित हे जुइ । खाली झी नेवाःतय्सं थःगु हे भासं ज्याये कायेगु अधिकार थप जुइगु खः । छगू जक हे सरकारी कामकाजी भाय् जुयाच्व‌गु न्हापा‌निसे‌ थौतकया स‌ंरचना जकं जातीय राज्य खः । झीसं ला थ्व हे जातीय राज्यया विरुद्ध आन्दोलन यानाच्वनागु खः बहुजातीय राज्य जुइमाः धयाच्वनागु खः । न्हापा राणातय् दरवार दयेकेगु धेधेबल्लाय् धमाधम नेवाःतय्गु जग्गा लाकाकयाः उलिमछि ततःधंगु दरवार दयेकूगु झीसं लोमंके धुनागु दु । उबले झीके राजनीतिक अधिकार मदुगुिलं हे थथे थःगु बासं थः दनावनेमाःगु खः । आः हे नं लँ तब्या यायेगु नामय् स्वबासी नेवाःतय्गु हे छेँय् डोजर ब्वाकाच्वन । थ्व हे कारणं झीत राजनैतिक अधिकार माःगु खः । उिकं झीसं थःगु अधिकारया लािगं थःगु नेवाः म्हसिका दइगु राज्य माः धयागु खः मेपिन्त अधिकार बीमखु धयागु मखु । जातीय राज्यय् छगू हे जातिया जक अधिकार लिकुनाच्वनी । उज्वःगु राज्यया कल्पना झीसं यानागु मखु ।

(च्वसु साभार - नेवाः सः, किपा - विक्किल स्थापित)

More Stories Like this