संविधानय् बहिष्कृत समुदायया मुद्दा

सर्वोच्च अदालतं २०६९ साल जेठ १४ गतेया दुने संविधानसभां न्हूगु संविधान बी मफुसा संविधानसभा स्वतः विघटन जुइगु निर्णय न्यंकेधुंकूगु दु । थ्व ल्याखं आम नेपाःमितय् मू चिउताःया विषय जूगु दु – वइगु जेठ १४ गते दुने न्हूगु संविधान वइगु खः वा मखु । संविधानसभापाखें न्हूगु संविधान जारी यायेत विफल जूसा बहिष्करणय् लाःपिं समुदाय दकलय् अप्वः मारय् लाइगु व हानं नेपालय् यथास्थिति व पुलांगु हे राज्य संरचना कायम जूवनीगु खँय् शंका मदु ।

तर, जेठ १४ गते न्हूगु संविधान जारी हे जूसां उगु संविधानय् बहिष्करणय् लाःपिं समुदायया मुद्दाया उचित व्यवस्था जुइ ला, थ्व मेगू चिउताःया विषय खः । बहिष्करणय् लाःपिं समुदाययात न्ह्याःगु हे संविधान जूसां जेठ १४ गते दुने जारी जुइमाः धकाः जक मगाः, उगु संविधान ‘हाम्रो व राम्रो’ संविधान जुइ नं उलि हे आवश्यक दु ।

थुगु हे विषययात ध्यानय् तयाः जातिय विभेद विरुद्ध राष्ट्रिय मञ्च (एनकार्डं) फेब्रुअरी २८ व २९ तारिख कुन्हु ‘बहिष्कृत समुदायया मुद्दा व न्हूगु संविधान’ विषयस विवेचनात्मक संवाद यात । सभासद्त, थीथी पेशाकर्मीत व सञ्चारकर्मीत दुथ्याःगु उगु संवाद ज्याझ्वलय् राजनीतिक विश्लेषक श्याम श्रेष्ठं ‘बहिष्कृत समुदायया मुद्दा व न्हूगु संविधान’ विषयलय् कार्यपत्र न्ह्यब्वयादीगु खः ।

न्हूगु राज्य संरचनाय् राज्यया छुं नं तह व अगंय् बहिष्करणय् लाःपिं समुदायया पहिचान, पहुँच व प्रतिनिधित्व गुकथं न्यायपूर्ण व समतामूलक ढंगं स्थापित यायेफइ धइगु विषयय् श्रेष्ठया कार्यपत्र केन्द्रित जूगु खः । वय्कलं संविधानसभा अन्तर्गत गठित विशेषतः अल्पसंख्यक, बहिष्कृत समुदायया अधिकारनाप प्रत्यक्ष सरोकार दुगु खुगू समितिया प्रारम्भिक मस्यौदाया बांलागु पक्ष, कमजारे पक्ष व सुधार यायेमाःगु व उकीया निंतिं थीथी समुदायं ल्ह्वनेमाःगु पलाःया बारे कुलादीगु खः ।

ज्यापौ न्ह्यब्वयादिसें श्रेष्ठं धयादिल, ‘बहिष्कृत समुदायं संविधानसभा दुने व पिने न्ह्याकूगु आन्दोलन मू खँय् कम व खोलाय् अप्वः महत्व बिउगु खनेदत ।’

‘छुं विषयवस्तु सम्झौता याये मिले मजूगु व संविधानय् त्वःफिके हे मजिउगु व प्राथमिक महत्वया जुइ’ श्रेष्ठ धयादिल ‘छुं छुं विषय धाःसा आवश्यक जूसां नं सहायक महत्वया जुइ उकी आः सम्झौता यायेफइ व आः त्वःफिउसां हानं प्राप्त यायेत संघर्ष यायेफइ ।’

श्रेष्ठं संविधानसभा अन्तर्गतया मौलिक अधिकार तथा निर्देशक, सिद्धान्त समिति, अल्पसंख्यक तथा सीमान्तीकृत समुदायया हक अधिकार संरक्षण समिति, राज्यया पुनःसंरचना व राज्यशक्तिया बाँडफाँट समिति, व्यवस्थापिकीय अगंया स्वरुप निर्धारण समिति, राज्यया शासकीय स्वरुप निर्धारण समिति व प्राकृतिक स्रोत, आर्थिक अधिकार व राजश्व बाँडफँड समितिया प्रतिवेदनय् केन्द्रित जुयाः थःगु ज्यापौ न्ह्यब्वयादीगु खः ।

खुगू विषयगत समितिया विषययात वय्कलं न्याब्वय् ब्वथलाः थःगु प्रस्तुति यानादीगु खः । वय्कलं आःया इलय् बहिष्करणय् लाःपिं समुदायं यक्व विषयलय् छरे जुयाः सिबें नं मुख्य विषयय् ध्यान केन्द्रित यायेमाःगु न्यागू मू क्षेत्र व विषय धकाः क्वय् न्ह्यथनातःगु विषयय् थःगु ज्यापौ केन्द्रित यानादीगु खः । न्यागू मू श्रेत्र व विषय थुकथं दु :–

– बहिष्करणय् लाःपिं समुदायतय्त जुयाच्वंगु भेदभाव, असमावेशीता व अन्याय अन्त्याया निंतिं व्यवस्था यानातःगु मौलिक अधिकारया धलः

– संघीय राज्य संरचनाया फुकं तहलय् अधिकार, स्रोत व दायित्वया बाँडफाँटया धलः नापं राजनीतिक÷आर्थिक÷सांस्कृतिक स्वशासन व स्वायत्तताया स्वरुप

– शासकीय स्वरुप वा शासन प्रणालीया फुक्कं तक व ढाँचाय् संघनिसें गाँ तहतक बहिष्कारणय् लाःपिं समुदायया समावेशी व समानुपातिक पहुँच व प्रतिनिधित्वया सुनिश्चित व्यवस्था

– फुकं तहया निर्वाचित निकायया व पदाधिकारीया चुनाव प्रणालीइ बहिष्करणय् लाःपिं समुदायया न्यायोचित समानुपातिक उम्मेदवारी व प्रतिनिधित्वा सुनिश्चित व्यवस्था

– सेना, प्रहरी, प्रशासन व न्यायालय थंज्याःगु राज्ययन्त्रय् व रोजगारी, शिक्षा, छात्रवृत्ति थंज्याःगु विकासया तमाम अवसरय् बहिष्करणय् लाःपिं समुदायया समतामूलक समानुपातिक समावेशीताया निंतिं यायेत्यंगु कोटा वा आरक्षण प्रणालीया स्वरुप व व्यवस्था

ज्यापौ न्ह्यब्वयेगु झ्वलय् राजनीतिक विश्लेषक श्रेष्ठं लिप्पांगु इलय् नं संविधानय् दुमथ्याःगु बहिष्कृत समुदायया आधारभूत मुद्दा छु खः धइगु विषयलय् सरोकारवालातय् ध्यान इलय् हे वनेमाःगु खँ नं बः बियादिल ।

निन्हु तक धौख्यःया छगू रिसोर्टय् न्ह्याःगु संवाद ज्याझ्वलया न्हापांगु न्हि लसकुस व औपचारिकता मुना जक जूगु खःसा निन्हुया न्हि ज्यापौ न्ह्यब्वयेगु नापं संवाद नं जूगु खः । बहिष्कृत समुदायय् दुथ्याःपिं मिसा, मुस्लिम, आदिवासी जनजाति, मधेशी नापं जुम्ला, हुम्ला निसेंया प्रतिनिधितय्सं संवाद ज्याझ्वलय् ब्वति काःगु खः । नापं संवाय् ज्याझ्वलय् सभासद्त इन्द्रजित राई, आङदावा शेर्पा, बिन्दा पाण्डे, सीता गुरुङ व गोपाल ठाकुरपिंसं नं ब्वति कयादीगु खः ।

ज्यापौ न्ह्यब्वयेधुंकाः सभासद्तय्सं आःया राजनीतिक अवस्थाया कारणं जेठ १४ गते संविधान वइगु खः वा मखु धइगु विषयय् थःपिं तकं स्पष्ट जुइ मफुगु खँ न्ह्यथंसें आः दक्वं खँ शीर्ष नेतृत्वया ल्हातय् दुगु बिचाः प्वंकूगु खः । वय्कःपिंसं आः बहिष्कृत समुदायया मुद्दा नं शीर्ष नेतातय् ल्हातय् दुगु तर अन्तिम इलय् संविधानसभाया दुई तिहाई बहुमतं पारित यायेगु इलय् थःपिनिगु भूमिका महत्वपूर्ण जुइगु जिकीर नं यानादिल ।

More Stories Like this