अप्वयाः वनाच्वंगु शहरीकरण समस्या व समाधानया लँपू

– ज्ञानवहादुर राउत

शहर धायेवलय् सीमित क्षेत्रय् घना आवादी, हुल हाल, सतक, मत, त्वनेगु लः, धः निकास, वजार, उद्योग, यातायात, सञ्चार, शिक्षा व स्वास्थ्य सुविधा दुगु थाय् खः । थ्व क्षेत्रय् औद्योगिककरणया विकास व कृषिइ देतनीगु थासय् धयागु क्यनी, मानव उच्च व सुविधा सम्पन्न जीवनशैली नालाः छगू थासय् एकता जुयाः बसोबास यायेगु थाय् हे शहर खः धायेफु । अथवा शहरी क्षेत्र धयागु बांलाःगु लँ, व्यापारिक केन्द्र, आधुनिक भवन, विजुली मत व सार्वजनिक सेवात दुगु थाय् खः ।

उकिं शहरीकरण व प्रकृया खः थुकिं ग्रामिण समुदायया मनू समुदायलय् हिली व छगू निश्चित ग्रामिण समुदायया मनू सुविधाया खोजय् मेगु सुविधा सम्पन्न थासय् रुपान्तरण जुयाः वहे समुदायय् मिलय् चलय् जुयाः च्वनाच्वनेगु शहरीकरण खः । शहरीकरणया मू कारणत सामाजिक, आर्थिक, भौतिक व प्राविधिक हे खः धायेफु । प्राविधिक पक्षया विकास शहरय् व्यापक परिवर्तन हःगु दु । यातायात सञ्चा व विजुलीया सुविधा प्रविधिया देन खः । थुपिं पक्षतय्गु सुविधां शहर तसकं सुसञ्जित जूगु दु । शहरय् यातायात सेवाया विस्तारं मनूयात थःयात माःगु ताहागु लँयात मछिकाः बी, इलय् हे वये वनेफैगुलिं थ्व क्षेत्र तसकं लोकंव्हाः । थथ्यहे यानाः सूचना व सञ्चार माध्यमया विकासं संसारया न्ह्याग्गु नं कुनय् घटना जूगु घटना जनमानसया न्ह्यःने तुरन्तै हयावीगुलिं शहरीकरण अप्वया वःगु खः । अझ सूचना व सञ्चारया जगतय् जूगु नेट व इन्टरनेटया सुविधां शहर तसकं आकर्षणया भाय् जूगु दु ।

ग्रामिण क्षेत्रया तुलनाय् शहरय् रोजगारया अवसरत नं अप्वः जुइगु व सामाजिक रुपय् जीवन गुजारा यायेत अःपुइगुलिं शहरी क्षेत्रय् जनधनत्व अप्वःगु खः । थ्व क्षेत्रय् औद्योगिक विकासया नापनापं विकासया पूर्वाधारया पहुंच बांलाःगुलिं नं जनसंख्या अप्वः दु । २०६८ सालया जनगणना कथं शहरी क्षेत्रय् ग्रामिण क्षेत्रया तुलनाय् जनसंख्या वृद्धिदर अप्वः दु । शहरी क्षेत्रय् जनसंख्याया वृद्धिदर ३.३८ प्रतिशत दुगुली ग्रामिण क्षेत्रया केवल १.०३ प्रतिशत जक दु । ग्रामिण क्षेत्रया तुलनाय् शहरीक्षेत्रय् जनधनत्व तसकं उच्च खनेदु, गुगुकथं शहरी क्षेत्रय् १ हजार ३ सय ८१ प्रतिवर्ग किलोमिटर व ग्रामिण क्षेत्रय् १५४ प्रतिवर्ग किलोमिटर जनधनत्व दु । विगत २०५८ सालया जनगणनाकथं थ्व क्षेत्रय् जनधनत्व अप्वः खनेदु । २०६८ सालया न्हूगु जनगणनाकथं सकले अप्वः ४४०८ म्ह प्रतिवर्ग किलोमिटर जनधनत्व येँ जिल्लाय् दु । अथ्यहे यानाः जनधनत्व अप्वः दुगु ख्वप, यल, धनुषा, महोत्तरी शहर खः । उच्च जनआवादी जूगु कारण शहरी वातावरण अस्तव्यस्त जूगु दु । तर नं मनूत सुविधा व सहज जीवनशैलीया खोजीइ न्हिन्हिथं शहरकेन्द्रित जुयाच्वंगु दु । थौं कन्हय् विश्वया प्रमुख ततःधंगु शहरत थुज्वःगु समस्यातय्गु सामना यानाच्वंगु दु, गुगु झनझन जटिल व गम्भीर जुया वयाच्वंगु दु । उदाहरणया रुपय् झीगु देशया प्रमुख शहरत येँ, ख्वप, व यलयात कायेफु । उगु प्रमुख शहरत खराव सतक अपयाप्त त्वनेगु लःया आपूर्ति, न्यून ढल निकास, आवासया कमी, फोहर मैलाया समुचित व्यवस्थापनया कमी, उच्च मूलय वृद्धिदर, सतक यातायातया भीडभाड व अवरोध, हरियालीया म्हो पर्यावरणीय प्रदुषण व अमानविकतया आदिम माद्यमारी ग्रस्त दु । न्ह्यात्थासं हत्या, हिंसा, चोरी, डकैती व काटमारथें घटना सामान्य जूगु दु । विशेष यानाः थुपिं प्रमुख शहरय् यौनहिंसा, चोरी, डकैटी व अपहरण प्रमुख समस्याया रुपय् दु धाःसा मेख्य शहरया अनुचित भौतिक व्यवस्थापन समस्यामूलक दु । थुकिया कारणं ट्राफिक जामया सामना यायेमाःगु दु । निकास त्वनेगु लःया विकास यायेमफयेवं स्वस्छ त्वनेगु लःया अभावं थीथीकथंया महामारी रोगत फैलेजुयाः मनूत उकिया शीकार जुयाच्वंगु दु । उचित धः निकास व त्वनेगु लः पाइपलाइनया अभावं यानाः खानेपानी संस्थानं इनीगु लखय् धः व लः ल्वाक ज्यानाः फोहर लः वइगु समाचार अथे पुलां मजू । तर थुपि समस्याया तात्पर्य आधुनिक सभ्यताय् अन्तरनिहित दोषतय्गु सहरीकरण व उकियाहे दोष व परिणाम खः । अप्वयाः वनाच्वंगु जनसंख्याया तसकं तःधंगु अंश शहरय् स्यानावनाच्वंगु दु, गुकिया कारणं प्राकृतिक व सांस्कृतिक श्रोत साधनया खपत अप्वः जूगु दु । गवले गवलें थुकि प्रमुख शहरय् दुगु हरियाली प्राकृतिक सम्पदाया अस्थित्व तनाः वंगु खनेदु ।

सतक व्यवस्थापन समिति व नगरव्यवस्थापनया सरोकारवालातय्सं सतकय् मुंकातःगु फोहर मैलाय् उचित व्यवस्थापन यायेमफूगु खनेदु । येँ शहरया सतकय् अव्यवस्थित रुपं तयातःगु सवारीसाधन पाकिङ्ग समस्या झन दयनीय खनेदु । थुकिया कारण नं ट्राफिक जाम जुइगु खः । खयतला थ्व समस्या सरकारं समाधान यायेमाःगु खः, तर नं थुपिं थ्व समस्या समाधान यायेत सम्पूर्ण मानव समुदायया भूमिका अपरिहार्य दु । मेगु खँ, थुपिं समस्यातपाखें समाधान मालेत दकले न्हापां देशया फुक्क मानव समुदाययात शिक्षाया स्तरं च्वये थकायेगु आवश्यक दु । यदि सम्पूर्ण देशवासीतय्त शिक्षाया स्तरं च्वय् यंकी धाःसा इमिसं थुगु समस्याया समाधान यायेत सक्षम जुइ । शहरीकरण झीगु नितिं जटिल समस्या जूगुलिं विकासया पूर्वाधारत थें शिक्षा, स्वास्थ्य, सञ्चार यातायात व त्वनेगु लाःयात शहर केन्द्रित मयासे ग्रामिण केन्द्रित यायेगु खःसा नं शहरीकरणया समस्या पनेफै ।

थुकी थुपिं समस्यात समाधान यायेगु नितिं गवलेतक्क देशया फक्क व्यक्तित व सरकार थुकी लगय् जुइ मखु, अवले तक्क थ्व सरकारं ग्यानापूगु रुप कायेफु । थ्व समस्या समाधान यायेत थाकु, तर छुंनं हालतय् समाधान याये मफैगु कथं असम्भव मदु । व्यापकरुपय् थुज्वःगु सुधारयात प्रभावकारी दयेकेगु खःसा प्रत्येक नागरिकं थःगु दैनिक जीवनया निरिक्षण बांलाक यानाः थुपिं समस्याय् योगदानया नितिं योगदान व्यूगु अवगाल थःप्रति वइगुली जिम्मेवारी वइ, थुपिं समस्या लिहां वनेत अवश्य सफल जुइ । थुकिया नापं सरकारं नं बांलाःगु व प्रभावकारी पलाः छीगु आवश्यक दु । थीथी सञ्चार माध्यमं सरसफाइ सम्वन्धी सतक, नाटक, मञ्चन व कविता प्रसारण यानाः जनचेतना मूलक ज्याझ्वः सञ्चालन यायेत आवश्यक दु धाःसा प्रत्येक सहर व त्वालय् बसोबास यायेगु समुदायं थःथःगु नगर थःम्हं दयेके धयागु भावना ओतप्रोत जुयाः सदृदया साथ उगु ज्याय् यंकेगु जरुरी दु । झीगु देश चीचीधं व बांलाः । थुकियात सकलें मिले जुयाः बांलाकेगु जरुरी दु । थुकिया नितिं सकलेया सहकार्य व ग्वाहालि आवश्यक जूगुलिं थौंया थ्व समस्या समाधानया नितिं छप्पँ जुइगु आवश्यक दु ।

More Stories Like this