संसद तःधं लाकि न्यायालय ?

– अमीर ताम्रकार

संसद तःधं लाकि न्यायालय धयागु न्ह्यसः आः प्यख्यरं न्यनेदयाच्वंगु दु । सुनां संसद तःधं धाइसा सुनां न्यायालय । चुनाव प्रकृयां जनताया भोतं त्याकावःपिं संविधान सभाया ६०१ जनप्रतिनिधि वा सभासद्तय्गु खँ न्यँनेगु खःसा संसद तःधं । तर न्यायालयया न्यायाधिशतय्गु खँ न्यँनेगु खःसा न्यायालय तःधं । थ्व तःधं चीधंया विषय थौं थुलि ग्यानापूगु स्थितिइ थ्यने धुंकलकि थुकिया समाधान याकनं स्वयाः याकनं मयात धाःसा थुकिं हानं छगू मेगु द्वन्द्व शुरु जुइफु । संक्रमणकालिन इलय् देशय् मेगु द्वन्द्वया परिकल्पना तकं यायेमज्यू । थुकिं देशय् कानुनी राज्यया उपहास जुइगु जक मखु, प्यख्यरं अनैतिकता व अराजकतां थाय् कायेत वेर मदु । झिदँया महान जनयुद्ध व ऐतिहासिक जनआन्दोलन निगूगु ०६२–०६३ लिपा अढाइ सय वर्षया राजतन्त्रया अन्त्य जुयाः देशय् गणतन्त्र वःगु दु । लोकतान्त्रिक संघीय गणतन्त्र वयेधुंकाः नं धात्थें धायेगु खःसा सामन्तवाद व जमिन्दारी प्रथाया समूल नष्ट जूगु मदु । देय् थौंनं अर्धसामन्ती अर्धऔपनिवेशिक अवस्थां न्ह्याः वनाच्वंगु दु ।

लोकतान्त्रिक संघीय गणतान्त्रिक देशया थौं नं राजतन्त्रवादी राप्र पार्टीया ध्यबा न्यानाहःपिं भरियातय्गु जुलुस पिकयाः जुजुया जय जयकार न्यँनां च्वनेमाःगु दु, जुजुयात लित हयेगु खँ, जुजु वयाः देश बचय् याइगु खँ आदि इत्यादी न्यनाच्वने माःगु दु । चिले धुंकूगु राजतन्त्रयात जनमत संग्रहयाकाः जक चीकेमाःगु हल्ला न्यँनाच्वनेमाःगु दु । त्रिभुवनया सालिक छगू चिकेत नं सर्वोच्चया आपत्तियात स्वयाः सहिदतय्गु अपमान जुयाच्वंगु तुलु तुलु स्वयेत वाध्य जुयाच्वंगु दु । थ्व दक्को गणतन्त्र नेपाःया योजनाविहिन संक्रमण कालया विशेषता जुयाः झी सकल सिगुनितिं विडम्वनाया रुपय् न्ह्यःने वयाच्वंगु स्पष्ट दु । संसद तःधं लाकि न्यायापालिका ? धयागु विवाद न्हापा न्हापा नं मवःगु मखु । थ्व विवाद स्वभाविक रुपं न्हयःने वइगु स्वयाः न्हूगु लकसयात आत्मसात मयाइपिं याये मयःपिं जुजुवादी, सामन्ती चिन्तनया मनूत, ब्राम्हणवादी अले थुमिगु ल्यूने सुलाच्वनीपिं विस्तारवादी व साम्रज्यवादीतय्गु षडयन्त्रया हे लिच्वः खः । देशय् गणतन्त्र वये धुंकाः नं जुजुवादीतय्सं जुजुयात छेनय् तयाः क्ववुया च्वनेगु, जुजुयाहे भ्रणगाण यायेगु, भजन किर्तन यायेगुया छुंहे औचित्यता मदयेधुंकल ।

तर जुजुपाखें तःधंगु धन राशी कयाः राप्रपा नेपालं गणतन्त्रया वकालत याइगु ला खँहे मन्त । जुजुं तःधंगु लगानी यात्तले कमल थापां जुजुया पक्ष नवाइगु वाहेक मेगुया कल्पना तक्कं याइगु सम्भव मदु । धात्थेंला गणतन्त्र वयेधुनेवं राजतन्त्रया अवशेषया रुपय् दुगु थुज्वःगु राजनीतिक कसिंगरत अवलेहे प्रतिवन्द तयेमाःगु खः । पञ्चायती कालय् राजनीतिक पार्टीतय्त प्रतिवन्ध तःथें राप्रपा नेपालयात नं गणतान्त्रिक सरकारं प्रतिबन्ध तयेहेमाः । मखुसा गणतन्त्र विरुद्ध थुमिगु कृयाकलाप दी मखु । संसद तःधं लाकि न्यायापालिका ? धयागु न्ह्यसः विश्वया थीथी थासय् नं थनेगु याः । बेलायतया इतिहासय् नं संसद तःधं लाकि जुजु धयागु विवाद ब्वलंगु खः । गवलें जुजुं संसद विघटन यानाः जुजुं दण्ड बीत स्वःगु दुसा गवलें संसदं जुजुयात मृत्यु दण्ड वियाः संसद सर्वशक्तिवान धकाः क्यनेत स्वल । थथ्यहे संसद तःधं लाकि न्यायालय धयागु न्ह्यसः थनाः शक्ति सन्तुलन स्यनेत स्वल । लिपा वनाः सार्वभौम जनताया प्रतिनिधि मूलक सर्वोच्च संस्था संसद तःधं धयागु मान्यता स्वन । संसदीय व्यवस्था दुगु विश्वया अधिकांश देशय् संसद स्वयाः च्वय् छुंनं मदु, सुंनं मदु ।

सर्वोच्च अदालतं वा नेपाःया न्यायापालिकां न्याय प्रणाली व शक्ति पृथकीकरणया सिद्धान्त आदियात त्वःतूगु आभाष जुयाच्वंगु दु । थःगु निश्चित अधिकार क्षेत्रं पिहां वना राजनीतिक रुपय् सकृय जुइत स्वःगु खनेदु । वंगु छुं घटना व अदालतया आदेशयात न्ह्यःनेतल धाःसा प्रष्ट जुइ । अदालत धयागु नागरिक अधिकार रक्षाया लिपांगु विकल्प व संविधानया रक्षक जूगु खँय् शंका मदु । राज्यया स्वंगूगु अंग न्यायापालिकां स्वतन्त्ररुपं ज्या मयाःगु वा यायेमफूगु खँ वजार शहरय् अप्वः हल्ला जुयाच्वंगु दु । न्यायालयया न्यायाधिशतय्सं नं संक्रमणकालिन देशया अवस्थाय् फाइदा कायेगु ज्या यायेवं ध्यबाया प्रलोभन न्यायालय् प्रभावत जुयाच्वंगु तःगु घटनां प्रमाणत मुंका व्यूगु दु । छगू घटना प्रवृत्तिया मुद्दायात व्यक्तिपिच्छे फरक विचा, निर्णय व आदेश वियाः न्यायप्रणाली न्यायया मखु न्यायाधिशया व्यक्तिगत विचारं अप्वः प्रभावित जुयावयाच्वंगु खनेदु । गिरिजा व मनमोहनया पालय् संसद विघटन व पुनस्थापनाया खँ, आर्थिक अपराधीतय्त धरौटी कायेगु व बीगु खँ, व संविधान सभाया म्याद थप सम्वन्धी खँय् न्यायालय्या आदेश व निर्णय शंकास्पष्ट व विवादास्पष्ट जुयाव्यूगु दु । थुकिं यानाः गणतन्त्र नेपाःया न्यायपालिका इतिहासया कालखण्डय् थौं दकले कमजोर व विश्वास यायेमफैगु अवस्थाय् थ्यंगु दु ।

थुकिया पृष्ठभूमि धयागु संसदं न्यायाधिशतय्त मर्यादापालकया रुपय् छुं न्हू न्हूगु नीति नियम दयेकेगु निसें कयाः भ्रष्ट न्यायाधिशतय्त नं भ्रष्टाचारया मुद्दा तयाः कानुनया कठघराय् थनेगु धयागु खँ दकले अप्वः न्याय क्षेत्रय् ज्यायाइपिं न्यायाधिश, अधिवक्ता, व कर्मचारीतय्त प्रभावित याःगु दु । थुगु खँ यानाः न्यायपालिकाया न्यायाधिशत तमं मि जुयाच्वंगु प्रष्ट दु । तर थ्व भ्रष्टाचारीतय्गु नितिं खः, इमान्दार न्यायाधिशतय्सं थःपिनिगु कपाः स्याकेमाःगु खँहे मखु । तर न्यायालयया न्यायाधिशतय्त थ्वहे इलय् जुजुवादी, ब्रम्हणवादी व प्रतिगमनकारीतय्गु हाली मुहालीं न्ह्यानाच्वंगु नेपाली कांग्रेस व एमालेथेंया पार्टीतय्सं न्यायाधिशतय्गु दिमागय् कम्युनिष्टतय्गु हौवा त्वःताः न्यायापालिकायात न्यायाधिशतय्सं जक बचय् यायेफै, मखुसा नेपाःया न्याय प्रणाली खतम जुइगु ख्याच्वः त्वःतेगु ज्या यानाविल । थुकिं यानाः न्हापांनिसें कम्युनिष्ट विरोधी, वाम विरोधीतय्त प्रजातन्त्रया मापदण्ड यानातःगु न्यायक्षेत्रयात स्वतन्त्र यानातयेगु नियतं गैरकानुनी कृयाकलापत याकेत प्रतिगमनकारीत ताःलात व न्यायालयया नामय् गैर न्यायिक ज्याखँत यायां न्ह्याः वनेत उत्प्रेरित यात । न्यायालयया नामय् न्यायाधिशतय्सं व्यक्तिगत इच्छा व चिन्तनया आधारय् राजनीतिक क्षेत्रय् हस्तक्षेप यानाः न्ह्याः वनेगु अभिप्रेरित याना यंकल ।

थुकिया शुरुवात धयागु गिरिजाया पालय् निसें शुरु जूगु खःसां संविधानसभाया म्याद थप सम्वन्धी लिपांगु पलाः खः । छगूहे प्रकृतिया मुद्दाय् नं न्यायाधिशपिच्छे फरक आदेश व निर्णयया खुसिवाहा वयाच्वंगु थुकिया प्रमाण खः । न्यायालयया न्यायाधिशतय्सं गैर कानुनी व गैर न्यायिक ज्याखँय् पलाः तयाः राजनीतिक हस्तक्षेप अप्वयेकाः यंकाच्वंगु दु । संसद वा व्यवस्थापकीय संसदं इलय्हे ध्यान वीमफुत धाःसा न्यायालयया न्यायाधिशतय्सं संसद व सरकारया हरेक ज्याय् पंगः थनाः गणतन्त्र नेपाःयात अराजक व भद्रगोलया राजनीतिक यंका वीगु निश्चित खनेदु ।
न्याय परिषद्या सिफारिसय् न्यायाधिश नियुक्त जुइसा, जनताया विश्वास कयाः संविधान सभा वा संसदय् वइपिं जनप्रतिनिधितय्गु न्ह्यःने न्यायाधिश गौण सावित जुइ थ्यंक मधाःसां जनप्रतिनिधिया ल्यूने द्वलंद्वः जनताया मत व विश्वासया प्रतिनिधत्व याइ थ्वहे खँया आधारय् मिखा तिस्सिना धायेफु संसद तःधं, न्यायालय मखु ।

More Stories Like this