अमेरिकी धर्नाया सन्देश

– डा. सुरेन्द्रराज देवकोटा

वंगु छुं ला न्ह्यः संयुक्त राज्य अमेरिकाया न्यूयोर्क सहरस्थित जुकोटी पार्कय् “वाल स्ट्रीट कब्जा” या नारासहितया लगातारया धर्नां बुलुंबुलुं विश्वव्यापी ध्यान सालेगु ज्या जक जूगु मखु, कि युरोप निसें अष्ट्रेलियाया प्रमुख सहरय् उकिया प्रभाव खनेदुगु दु । विश्वन्यंक समसामयिक राजनीतिक पद व प्रतिस्थाय् दुपिंनिगु नुगलय् ख्वाउँया वंगु आभास व्यूगु दु । सुरुइ न्हिनय् मुन्डे, जगल्टे, हिप्पी त ज्यामदुपिं ल्याय्म्हत धकाः तिरस्कार याःगु उगु ल्याय्म्हतय्गु जोश, जांगर व मूल्य अले मान्यताया मिशनयात थौं वहे राष्ट्रिय व अन्तराष्ट्रिय समाचारतय्गु प्रमुख समाचार जूवन । वंगु लच्छिं थुखे खासयानाः बालय् छक्वः च्वनीगु वृहत्त सहभागिताया विशुद्ध सत्याग्रही धर्नाय् सहभागी जुइगु ल्याय्म्ह, ल्यासे व इमित ग्वाहालि याइगु समुदाय छु ययेकूगु दु ?
छगू प्रतिशत विरुद्ध ९९ प्रतिशत थें मार्मिक नारा सहितया उगु “कब्जा” यात थीथी कुनं व्याख्या अप व्याख्या याःसां नं उकिया मूलभूत मान्यताप्रति अमेरिका जक मखु, समग्र विश्व समुदायया हर्ताकर्ता अंशियारतय्त थःथःगु लक्ष्यया वारे हान छक्वः विचाः यायेत वाध्य याःगु दु । दकले न्हापां अन वंपिं सु खः, अन वंपिं ? गन १ प्रतिशत विरुद्ध ९९ प्रतिशत आन्दोलित दु ? कर नीति केन्द्र या हिसाव कितावकथं सन १९२८ निसें २००७ सं ल्येवं अमेरिकी १ प्रतिशत छेँ थुवाःतय्गु सरदर सम्पत्ति १४ करोड डलर व दच्छिया म्होनिं ५ लख डलर जूपिं क्वय्या ६० प्रतिशतया वार्षिक आय ५९ द्वः, क्वय्या ३४ द्वः व दकले क्वय् २० प्रतिशतया १७ द्वः जक खनेदु । अर्थ शास्त्रय् नोवल विजेता प्रो. जोसेफ स्टिगलिजया कथं थनया १ प्रतिशतं करिव ४० प्रतिशत बरावरया राष्ट्रिय सम्पत्तिइ पूर्वस्वामित्व तइ ।

प्रो. स्टिगालिजया कथं अमेरिकाय् थ्वहे १ प्रतिशतं १ प्रतिशतयानितिं ज्या याइ । उखे ९९ प्रतिशतया स्थिति विगत छगू दशक निसें झन स्यंगु दु, व उकिया पुष्टी अप्वया वंगु “जिनी गुणांक” ४५ प्रतिशतं याइ । थौं १४ करोड अमेरिकीत ज्या मालाच्वंगु दु । त्यासा कयाः कलेज अध्ययन यानाः उगु उमेर ल्हाः व दिमाग वाध्य जुयाः “वाल स्ट्रिट” य् धर्ना बीत वनेगु सुयांगु नं रहर व नियति मदु जुइ । उकिं २१ औं शताब्दीइ सुरु जूगु थ्व आधुनिक सत्याग्रहलय् अर्थराजनीतिक न्यायया खातिर परम्परावादी राजनीतिक ढर्रायात हाथ्या वियाच्वंगु दु । खयतला आर्थिक न्यायया नितिं “वाल स्ट्रिट कब्जा” याःपिसं स्पष्ट ढंगं थःगु धारणा तःगु दु कि इमिगु अभियान पूँजीवाद विरुद्ध मजुसे पूँजीपतितय्गु असिमित लोभ व विज्याइ विरुद्ध खः । महात्मा गान्धीया न्हय्गू पापत न्यंसां मन्यंसां नं, उगु धर्नाधारीत गान्धीया वारे अनभिज्ञ मदु । काम, क्रोध, लोभ व मोहपाखें आक्रान्त आधुनिक सभ्यताय् म्वायेत वर्तमानया पश्चिमी ल्याय्म्हपिधिं म्होनिं लोभया वारे सः थ्वयेकेवं पूर्वीय सभ्यताया ल्याय्म्ह पुस्तायात सायद लाज नं लगय् जुइ ।

न्ह्यात्थे थजु पश्चिमी ल्याय्म्हतय्सं ल्होंगु “अर्थराजनीतिक न्याय”या अभियानयात राजनीतिक ठालुतय्गु टिप्पणी लुमंके बहजू । छाय् धाःसा करिव ५० प्रतिशत सिनेटर व ४० प्रतिशत कांग्रसभ्यानत वहे छगू प्रतिशत दुने लाः । दसिया नितिं रिपब्लिकन पार्टीया छुं वरिष्ठ विधायकतय्सं “वाल स्ट्रीट” या धर्नाकारीतय्त उग्रवादी, ठग, गुन्दागर्डीथें शब्दतय्सं सम्वोधन यायेत बाकी मतः । जवकि वंगु ३ दँ निसें जन्मय् जूगु “टिपार्टी” यात इमिसं मौलिक व धरातलीय आवश्यकता धाधां त्वं शरणम यायेत नं ल्यूने मलाः । लुमंकेमाःगु खँ छु धाःसा “टि पार्टी” धयागु छगू अनुदारवादी छापा संगठन खः । गुकिया प्रमुख लक्ष्य राष्ट्रपति ओबामायात असफल यायेत खः । हानं वाल स्ट्रीट घेरेयाइपिं राजनीतिक हिसाव किताव कथं हेमोक्राटिक पार्टीया निर्देशनकथं वःगुनं मखु । धात्थेंला उगु धर्नाकारीत मध्ये अप्वःस्यां सन् २००८ या चुनावय् राष्ट्रपति ओवामाया नितिं “स्वयंसेवक” जुया ज्या याःगु खः । हानं राष्ट्रपति पद ग्रहण याये धुंकाः ओवामां “वाल स्ट्रीटय् कारोवार याइपिं थीथी वित्तिय संघ संस्थातय्त नियमित यायेगु उदेश्यं छुं यायेमलायकं इमित सोसलिष्ट या तःधंगु हाकूगु सिन्हः तीत टी पार्टी ल्यूने मलाः । उगु ध्यबा चीकेगु नितिं थःपिसं याःगु बाचात ध्याक्वय् वांछ्वयाः वाल स्ट्रीटया ठेकेदारत नाप बांलाःगु स्वापू तयेगु यात । उकियात धर्नाकारीत राष्ट्रपतियात कमजोर नेतृत्वया नां वीगु याइ । थौं लच्छि लिपा बल्ल तल्ल राष्ट्रपतिया ज्याकू व्हाइट हाउसं ९९ प्रतिशतया नैराश्ययात थुइकूगु व उकिया नितिं थःम्हं न्ह्यावलें कुतः यायेगु मनसाय प्वंकल ।

धात्थेंला वर्तमान राष्ट्रपतियात पुलांगु शासनया फोहर द्वँ चिकुचिकुं फूगु दु । छाय् धाःसा पुलांगु सरकारया प्रमुख राष्ट्रपति वुसया इलय् कार्यान्वयन जूगु धनीतय्त कर छुट सम्वन्धी नीतिं अप्वःगु अयार्ययात सरकारी तथ्यांकतय्सं पुष्टी यायेधुंकूगु दु । उलि जक नं मगाना २००८ या वाल स्ट्रिटया आर्थिक संकटय् दुवय् जुइत्यंगु वित्तिय संस्थातय्त वचय् यायेत राष्ट्रपति बुसया सरकारं करिव ७ खरव डलरया सरकारी धुकू खर्च याःगु दु । थौं जनताया करं ल्होंगु फ्याट क्याटतय्गु आम्दानीया लेखाजोखा यात माक्र्सवादीया द्वपं लाइ, तर उखे वजार अर्थतन्त्र बचय् यायेगु नितिं जनताया करहे माः । उकिं वाल स्ट्रीट कब्जा याइपिसं नारा जनताया करं सरकारं वालस्ट्रीट बनय्यात, तर जनतायात दुबय् यात, तथ्यय् आधारित दु । थौं उगु दुबय् जुइत्यंगु वित्तीय संस्थात फुक्क धैथें करौडौंया मुनाफाय् न्ह्यानाच्वंगु दु, व राजनीतिइ जक मखु, लगानी याये चाहे जूपिं आतुर खनेदु, नकि रोजगारी उन्मुख उद्यमशीलताय् । अथ्यला अमेरिकाय् वाल स्ट्रीटया वितीय संस्था व कर्पोरेशनतय्गु आर्थिक लोभयात सर्वोच्च अदालतया छगू निर्णयं नं व्यक्ति सरह अधिकार सम्पन्न जुइ धयागु निर्णय यायेधुनेवं वाल स्ट्रीटया राजनीतिइ लगानी तसकं अप्वः जुयाः वंगु स्पष्ट खनेदु । अमेरिकी विधानसभाया छुंनं मस्यौदा विधानय् छलफल निसें मतदान तक्क थीथी कम्पनीया दूततय्गु अप्रत्यक्ष प्रभाव अप्वयाः वंगु दु । व गुलितक्क धाःसा उगु विधायक सिनेटरया चुनावया चुनावयात भिंकेगु वा स्यंकेगु ध्यवा वहे कम्पनीतय्गु स्वार्थय् निर्भर जुइ । यावतकथंया प्राधिकरणतय्गु उपशालां भरे जूगु वासिङ्गटन डिसीइ अमेरिकी प्रतिनिधितय्गु स्वयाः कम्पनीया वेतनवालातय्गु विगविगी अप्वःगु दु । अजूगतिया खँ ला छु ले धाःसा उपिं राजनीतिज्ञत डिसीयात फक्को सराः बी । तर गवले वासिङ्गटन डिसी वनी अवले हानं इपिंनापहे थःथःगु कालविल मिलय् याइ । राजनीतिइ दोहोरो मापदण्ड अजूचायापूगु चरित्र मखु, व यात धनी देय् जुइमा वा गरिव ।

उकिं थौं वालस्ट्रीट कब्जा याःपिनिगु अभियानं संसारय् धनी वा गरिव अथवा पूँजीवादी वा माक्र्सवादी फुक्ककथंया हाथ्या वियाच्वंगु दु, सरकार, वजारतन्त्र व समाज गथ्य छगू मेगुया परिपूरक जुइ ? वजार अर्थतन्त्र गवलें ग्वारातुली मखु धयागु मान्यता सन् २००८ सः हे असफल जुइधुंकल । मेख्य, विश्वव्यापीकरण अप्वयाः वंगु कथं विश्वव्यापी रुपय् आर्थिक विभेद नं अप्वःया वंगु दु व उगु आर्थिक अन्याः गनं विश्वव्यापीकरणया गौण प्रभावला मखुला ? वाल स्ट्रीट निसें लन्डन पेरिस, रोम व सिड्नीय् ल्याय्म्हतय्गु पुस्तां माःगु सामाजिक उत्तरदायित्वया निर्वाह सुनां गथ्य याइ ?
सायद थुपिं यावत समस्यातय्गु मू खँ नैतिक मूल्यया न्ह्यसः जुइफु, छाय्धाःसा थौंया वजार अर्थतन्त्र नैतिकता मदु । झी सकसितं फुक्क वस्तु फयांक्को अप्वः माः । थौं नीति दयेकीपिसं सनातन नीति थुइके हे मयः । न्याय बीमाःपिं स्वये थःम्हं नीति शक्ति स्वयाः च्वय् च्वने । सात्विक व सदाचारीतय्गु छुचुं मीमफत व अर्थ राजनीतिइ न्यायया नामय् सिर्फ दुराचारीतय्गु फुस्कुलुगु भाषण न्यँनेत वाध्य जुइमाल । उकिं थौं सत्ता व भत्ता अले राजनीतिक भाडाय् न्ह्याइपुकीपिनिगु प्रतिस्पर्धात्मक म्हितेगु भूमिका मदैपिनिु सतक कब्जा यायेगु वाध्यता जूगु दु ।

More Stories Like this