माओवादी व झीगु चेतना

– लेखनाथ ढकाल

झीगु देशया शासन सत्ता ताः इलंनिसें गलत तरिकां सञ्चालन जुयावःगु दु । थुकिया लिच्वः देशया विकास वैज्ञानिक व परिस्कृत ढंगं जुइमाःगुली अथ्य जुइ मफुत । शासन सत्ता देशया चौतर्फि विकासया नितिं मजुसे च्वय् थ्यंपिनिगु स्वार्थय् जक लिकुना च्वंगु दु । शिक्षा व सांस्कृतिक विकासयात बहः वीत सत्ता न्ह्याका वयाच्वंपिसं ध्यान मब्यु । लिच्वः कथं झीगु देशया वौद्धिक समुदाय व नागरिक समाज नं राजनीतिक शक्तिया जवखवं च्वनाः दलाली यानाच्वंगु परम्पराया विकास जुल ।

अथ्य वौद्धिकताया व्यवहार यायेगु स्वयाः चाकरीया संस्कारयात ब्वलंकल । झीगु शिक्षा, योजना व फुक्क नीतियात भविश्य प्रति जिम्मेवार जुयाः विकास यायेगु स्वयाः तत्कालिन स्वार्थया नितिं जक दयेकीगु ज्या खनेदु । थौंया लिच्वलं थ्व खँ स्पष्ट याइ ।
विश्वया दकले ल्यूनेलाःगु देय्या नागरिकया म्हसीका ज्वना थौंया पिढीं म्वायेमालाच्वंगु कारणं थ्वहे खः । थ्व लिच्वःया जिम्मेवार थौंया पिढीं मखु, खःसा चीधंगु ल्याखय् जक खः । विगतय् देशया जिम्मेवारी काःगु वर्ग व थीथी जिम्मेवारीइ दुपिं व्यक्तितय्गु नालाकीपनया कारण थौंया अवस्था भोगय् यायेमालाच्वंगु खः । खुल्ला समाजया कारण मनूतय्के वःगु चेतना आः न्हापाया अवस्था थेंयाथें यायेगु खँ जुइमखु । नीछय्गु शताब्दीया पूर्व सन्ध्याय् नेपालय् न्ह्याःगु जनयुद्धया कारणं नेपाली समाजया पुलांगु सामाजिक, आर्थिक संरचना दुनीगु अवस्थाय् थ्यनाच्वंगु दु ।

यदि पुलांगु सत्ता दुनाः न्हूगु वर्गया ल्हातय् वंसा नेपाली समाज पूर्ण रुपान्तरणय् वनीगु खनेदु । यदि जनयुद्धकारी शक्ति व पुलांगु सत्ताया दथ्वी सम्झौताया आधारय् हे आःया नेपाःया राजनीतिक सत्ता च्वना च्वंसा सामाजिक द्वन्द्वया अन्त्य जुइ धायेफैमखु ।
प्रजातन्त्र, मानवअधिकार आदि खँयात ढाल दयेकाः पुलांगु सत्ताया लविदारत वर्गिनिङ्ग यानाच्वंगु दुसा माओवादीया थौंया मूर्त सामाजिक मोडेल न्ह्यःने हयेमफयेक परिवर्तनकारी शक्तित अलमलय् जुयाच्वंगु अवस्था याउँकहे अनुमान याये फैगु स्थिति दु । थुपिं निगू समूहया दथ्वीया राजनीतिक टकराव थीथी रुपय् प्रकट जुयाच्वंगु दु । दुगुलिं मेगुयात त्याकेमफूगु अवस्था खः, अथ्यसां शान्ति सन्तुलनया संक्रमणकालिन अवस्था दुगुलिं आःया अवस्था गथ्य जुइ धयागु खँ सुनांनं अनुमान यायेफूगु मदु ।
माओवाद धयागु सामाजिक परिवर्तनया आधुनिक दर्शन खः । माक्र्सवाद व लेनिनवादया २० औं शताब्दीया परिस्कृट सामाजिक दर्शन खः । मानव चेतनाया दार्शनिक सिद्धान्तकथं २० औं शताब्दीया प्यब्वय् स्वब्वया ई व वस्वया न्ह्यःया ईयात शास्त्रीयकाल व अवलेया ईयात आधुनिककाल धाइ ।

शास्त्रीयकालयात न्युटोनियम व आधुनिककालयात आइन्स्टायन धयागु प्रचलन दु । कार्ल माक्र्स, एंगेल्स व लेनिन न्यूटो नियमकालया दार्शनिक खः । माओसेतुङ्ग आइन्स्टानियनकालया दार्शनिक खः । न्यूटोनियम कालयात प्रकृतिया स्थायी चरित्र दुगु परिमाण धाइ वा थुकियात आधार दयेकाः दार्शनिक चेतनाया सिद्धान्त विकास जूगु खः ।
आइन्स्टानियनय् विद्युत चुम्वकीय तरङ्गया गतियात प्रकृतिया स्थायी परिमाण कथं काइ । काल प्रकृतिइ सापेक्षिक परिमाण दुगु तथ्य पुष्टि जुल, गनकि लेनिनया पालय् तक्क प्रकृति शास्त्रया नितिं स्वयमसिद्ध तथ्य मानय् याःगु कालया चरित्र आइन्स्टानियन युगय् वयाः परिमार्जन जुल । प्रकृतिया सत्य मेगुहे दु । न्युटोनियम युगय् धयातःगुया प्रकृति व उकिइ आधारित चेतनाया दार्शनिक सिद्धान्तया धरातलहे न्हूगु क्षीतिजय् थ्यनेवं विज्ञानय् आधारित फुक्क दार्शनिक सिद्धान्तय् परिमार्जणया आवश्यकता स्वया विकल्प खः । प्रकृतिशास्त्रया ज्ञानया विकासय् योगदान याइम्ह दार्शनिकतय्सं आविस्कार याःगु न्हूगु तथ्यतय्गु सत्यता प्रमाणित जुइधुंकूगु नं मदु ।
तर थुकिं न्हापा समाधान मजूगु रहस्यतय्त व्याख्या याये फूगु छगूकथंया संक्रमणकालिन अवस्थाय् दुम्ह दार्शनिक विकासय् लेनिनं नं योगदान व्यूगु तथ्य वयकःया प्रतिभा व अध्ययनशीलताया म्हसीका खनेदु । तर दुर्भाग्यया खँ लेनिनया मृत्यु लिपा मानव चेतनाया दार्शनिक सिद्धान्तय् क्रान्तिकारी उपलब्धी काल ।
लेनिन थम्हं भौतिक शास्त्रीतय्गु प्रतिभाशाली साहित्य धकाः आलोचना याःगु तथ्यत सत्य सावित जुल । विद्युत चुम्वकीय शक्तिया वारे हःगु सिद्धान्त गुगु आइन्स्टानियन सिद्धान्तं जक पुष्टी यायेफैगु यात लेनिनं काल्पनिक साहित्य धकाः आलोचना यानादीगु खः ।

माओसेतुङ्ग माक्र्सवाद लेनिनवादयात परिस्कृत व आइन्स्टानियन चेतनाया सिद्धान्तकथं विकास यात, वयकः नं क्रान्ति व परिवर्तनया फुक्क रिनातय्त आधुनिक सिद्धान्तकथं विश्लेषण यात । माओत्सेतुङ्गया प्रतिभा व दार्शनिक चेतनाया सिद्धान्तयात नालाकया प्रकृति व सामाजिक परिवर्तनया सिद्धान्तया नितिं वयकःनं याःगु योगदानया विषयलय् हालया समाजशास्त्रीतय्सं याःगु विश्लेषणं राजनीतिक क्षेत्रं छु गुगुकथं छ्यला च्वंगु दुसा थ्व विषय प्राज्ञिक जगतया नितिं धाःसा हाथ्या जाः । प्राज्ञिक जगतंला स्वतन्त्रपूर्वक थ्व विषयलय् थःगु सम्वोधन यायेमाः । छु नेपाःया प्राज्ञिक क्षेत्र थ्व हैसियतय् दु ?
निगूगु विश्वयुद्ध लिपा नं चीनय् जूगु परिवर्तन व उकिया फुक्क नेतृत्वकर्ता माओसेतुङ्गयात पूँजीवादी पश्चिमय् जगतं हिटलर स्वयाः क्रूर व तानाशाही धकाः हल्ला न्यंकेगु ज्या यात । सञ्चारय् छम्हय्स्यां जक हे ज्या चलय् याःगुलिं थ्व खँ विश्वय् अःपुक्क थ्यंकेफुगु ज्या यात । पश्चिमी पक्षिक जगत नं ताःहाकःगु ई तक्क गुम नामय् च्वनाच्वंगु दु व चीन व माओया वारे यथार्थ थुइकेगु वातावरण दुगु महसूस याइपिं प्राज्ञतय्गु तःधंगु सम्मत च्वनाच्वंगु दु । चीनया परिवर्तन व माओसेतुङ्गयात कुशल राजनीतिक नेतृत्वकर्ता जक मखु २० औं शताब्दीया महान दार्शनिक दुगु खँ थौं कन्हय् तिनि जक खँ पिहांवःगु खः ।

More Stories Like this