हानं बहुमतय् ‘पहिचान व सामथ्र्यता राज्य’
– मन्द: –
संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना व राज्यशक्तिया बाँडफाँड समितिया बहुमतं पारित या:गु १४ गू प्रदेशया प्रस्ताव 'जातीय' जुल धका: दलया नेतातसें राज्य पुनर्संरचना आयोग दयेकलं नं लिच्व: ला हानं उकथं हे व:गु दु । अर्थात् पहिचान व सामथ्र्यया आधारय् हे ११ गू प्रदे पारित जूगु दु । थुकिं याना: भौगोलिक आधारय् संघीयता लागू यायेत स्वइपिनत मेगु छगू धक्का ला:गु दु । सत्ताय् ल्हा: दुपिं थुपिं नेतातसें आ: छु चक्कर चा:हुइकेगु ख:, थ्व आ: खने दइ हे तिनि । तर आपा: सम्भावना थ्वहे दु कि राज्य पुनर्संरचनाया सवाल हे विवादित विष्ाय दयेका: संविधानय् थुकियात न्ह्यमथनीगु हे आपा: खनेदयाव:गु दु । तर वास्तविक संघीयताया पक्षधरतसें आ: थ:गु संघर्षयात सुविचारित ढंगं तच्वयेका: पारित जूगु खँयात संविधानय् दुथ्याका: लागु यायेत न्ह्यायेमा:गु जरुरत जूगु दु । मुख्य खँ ला छु धायेबलय् आतक नं नेपालय् जाति(जनजाति व आदिवासीपिसं राजनीतिक तहलय् प्रतिनिधित्व यायेफइगु व्यवस्था व:गु मदुनि । संविधानसभाय् महिला, दलित, जनजाति, मधिसे धका: ल्ययात:पिं मनूत धाक्व दलतसें हे मनोनित यानात:पिं ख: ।
मिस्तय्गु गुगुं मतदान क्षेत्र दयेका: मिस्त ल्यया छ्वयेगु, दलिततय्गु मतदान क्षेत्र दलित ल्यया छ्वयेगु, जनजातिया मतदान क्षेत्र जनजाति ल्यया छ्वयेगु, मधिसेया मतदान क्षेत्र मधिसे ल्यया छ्वयेगु प्रावधान आ:तक मदुनि । अथे जूगुलिं अनया प्रतिनिधितसें सम्पूर्ण रुपं थ:थ:गु पक्षया प्रतिनिधित्व यायेगु अवस्था नं मव:नि । अथे जूगुलिं संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना व राज्यशक्तिया बाँडफाँड समितिं या:गु निर्णय नं दलीय प्रतिनिधितसें या:गु निर्णय ख: धा:सा आ: राज्य पुनर्संरचना आयोगय् जूगु बहुमतया निर्णय नं दलीय निर्णय हे ख: । मधिसे आन्दोलनं हे नेपा:या संविधानय् संघीयता तयेगु ज्या जूगु ख: धा:सा आ: नं मधिसेतसें संघीयताया पूर्णत: पक्षधरता क्यना: जातीय/भाषिक म्हसिकाया लिधंसाय् हे प्रदेश विभाजन जुइमा: धइगु पक्षय् जुयाच्वंगु दु । मधेशवादी दलतसें 'छगू मधेश छगू प्रदेश'या नारा बिया: केन्द्रीय सत्तायात ख्यानाच्वंगु जूसां आ:या स्थितिइ थ्व वइमखु, न्हापां केन्द्रया गुलिखे अधिकार थ:गु थासय् कायेमा: धका: धइगु चिन्तनं हे कृष्ण हाछेथु व सुरेन्द्र महतोयात राज्य पुनर्संरचना आयोगय् छ्व:गु ख: ।
माओवादी ला जनताया अधिकारया पक्षय् वकालत याये फत धा:सा जक झीपिं टिके जुइ धका: व:पिं जूगुलिं इमिसं ला स्वायत्त राज्यया आन्दोलनय् सनाजूपिं मल्ल के. सुन्दर व स्टेला तामाङयात आयोगय् छ्वत । थुकथं प्यम्ह दुज:त क्वातुक्क हे पहिचान व सामथ्र्यया आधारय् प्रदेश दयेकेमा: धइपिं दयाच्वन । मेखे भौगोलिक आधारं न्ह्याये धइपिं खास मनूत ला कांग्रेस यापिं निम्ह रमेश ढुंगेल व सावित्री गुरुङ जक खनेदत धा:सा इमित एमाले सर्वराज खड्कां साथ ब्यूगु खनेदु । मेखे एमालेया हे भोगेन्द्र झा चाहिं थ:गु इच्छां स्वायत्त राज्यया हे पक्षधर जूसां पार्टीया नेतातसें धा:गु खँयात नं काटे याना: क्रस याये मफइगु जूगुलिं तटस्थ च्वनादिल । थथे जूबलय् अन बहुमत जातीय व भाषिक पहिचानया व सामथ्र्यया आधारय् हे वंगु खनेदत । आयोगया अधयक्ष जूम्ह मदन परियारयात पहिचान व सामथ्र्य अर्थात् बम्हर्ूवादीतसें धयाच्वंगु 'जातीय राज्य'यात फेल नकेत छ्व:गु ख:सां वं अन दुनेया व्यवस्थापनय् तटस्थता व मध्यस्थताया भूमिका म्हिताब्यूगुलिं नं छगू कथं झीगु पक्षय् फाइदा हे जुल धा:सा वय्क:यात विश्वास या:पिं नेतातय्त धोखा जूवन । थुकथं न्हापा १४ गू प्रदेशया थासय् ११ गू प्रदेश थुकथं जुइगु प्रस्ताव तयार जुल (
१) लुम्बिनी(अवध(थारुवान,
२) खप्तड,
३) कण्राली,
४) मगरात,
५) तमुवान,
६) नारायणी,
७) ताम्सालिङ,
८) नेवा:,
९) किरात
१०) लिम्बूवान,
११) भोजपुरा(कोच(मधेस ।
थुकथं तराइलय् निगू व पहाडी व हिमाली भेगय् ९ गू प्रदेशया प्रस्ताव तयार जुल । संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना व राज्य शक्तिया बाँडफाँड समितिं तयार या:गु १४ गू प्रस्तावय् दुथ्या:गु जडान, सुनकोशी व शेर्पा प्रदेश धा:सा आ: मतल । वास्तवय् राजनीतिक रुपं स्वयेबलय् माओवादी व मधेशवादी दलया बलं हे थुकथंया प्रदेशया खाका तयार जूगु स्पष्ट खनेदु । थुकथंया खाकाय् स्पष्ट विरोधी कांग्रेस खनेदत धा:सा एमाले धरमर खनेदत । माओवादी दुने आ: जनपक्षीय व सत्तापक्षीय निगू धार खनेदये धुंकूगु दु । थुकी सत्ता पक्षीय धार उलि जराय् थ्यंक स्थापित जुइमफुनि, इमित जनपक्षीय धारं हाथ्या नं बियाच्वंगु दु । मेखे एमाले दुने जनजातिय नेतातय्गु त:धंगु दवाव लानाच्वंगु दु । तर इमिसं नेतातय्त वाथावाथा कंकूगु जूसां क्वछुकेफुगु अवस्था मदुनि । थ्वहे दलीय राजीतिइ खनेदुगु चित्र हे थन खनेदुगु ख: । विशेष याना: मधेशवादी दलतय्त प्यंगूगु शक्ति माने याना: इमित दुथ्याकूगुलिं नं नेवा: स्वायत्त राज्यया पक्षधरतय् पलडाय् झ्यातुगु ख: ।
More Stories Like this
नेवा: आन्दोलनया उपलब्धी जनजाति आन्दोलनय् नेतृत्वया सवाल सामुद्रिक रेशमया लँ सम्बन्धी न्हापांगु एक्स्पो जनजाति आन्दोलनय् पद्मरत्नया नेतृत्व हिन्दूराष्ट्रया खँ आ: छाय् ?
