हेँग्वाः जूम्ह मनू

गणेशराम लाछि

न्हिच्छि मेशीन थें ज्ययेकाः वं थःत छ्यलाः तिसिया तःगु कागति थें च्वंका सेसेकुंगु ख्वाः ज्याना मोहन दुहांवल । वयाकथं लासाय् ग्वारातुल । उया न्ह्यपुइ व हे खँ हा कयाच्वन । उया न्हायेपनये व हे ज्ञानदाईया खँ न्हय्‌बि थें सुलुलुलुं दुहां वनाच्वन 'आः छ सुया लागि म्वायेगु फुक्कं फुक्कं बन्दोवस्त जुल उकिं आः छ छंगु हे लागि म्वा' धकाः गणेश दाईयात धयाच्वंगु । थः जुलं फुक्कसिया लागि म्वायेमानि, सन्तानया लागि, मांअबुया लागि अले थःगु हे लागि ।

अथे हे फुकसित ज्ञान बुद्धि अर्ती जक मखु ज्याम मदुम्हेसित ज्या असहायतय्‌त सहायता बियाः मुग्लानया चाय् थःत क्वयेका च्वंम्ह खः ज्ञान दाई । वयाके ज्ञान बुद्धि दयाः जक ज्ञान दाई धाःगु मखु । वयागु नां हे ज्ञानभक्त खः । अय्‌सां वं लखौं हण्डर नयाः परिस्थितिनाप ल्वाल्वां थौं मुग्लानया चाय् चःति हायेका च्वंम्ह खः ज्ञान दाई । उकिं वयाके नांयात ल्वयेक ज्ञान नं दुम्ह हे खत । उखुन्हु तिनि नेपालं चाःह्यू वःम्ह गणेश दाईनाप ज्ञान दाई थः ज्या याना च्वनागु पसलय् च्या त्वँत्वं खँ ल्हानाच्वंगु । दंदंनिसें पीरं क्वचीका च्वंम्ह ज्ञान दाईया ख्वाः थौं चकं । मुसुकाः । थौं वयागु ख्वालय् चिन्ताया रेखा हुयावंगु दु । यक्व लिपा नाप लाःम्ह गणेश दाईनाप खँ ल्हाल्हां दंदं झ्यातुगु मनयात थौं फय्‌लिंचा थें याउँक च्वंगु बांलाक सी दु ।

ज्ञान दाईया जीवन सहज मजू । व यक्व वाफय् फयाः परिस्थितिनाप ल्वाल्वां जीवनलय् वःगु धाकु फसं अन लाः थन लाः मदयेक पुइका हयाः मुग्लान थ्यंम्ह खः । अथे जूगुलिं वं जीवनया मू थू । जीवनय् वा फसं दायेका यक्व खाइ सवाः पुययावःम्ह खः । उिकं हे मखा जुइ गणेश दाईयात वं 'छ छंगु लागि म्वा आः बाँकी जीवन छंगु लागि हे खः' धकाः ध्वाथुइका च्वंगु ।

लासाय् त्यांग्रा पुलाच्वंम्ह मोहनया मिखां हाःगु ख्विबं फुंग प्याःगु हे मचाः । व झसंग वन । घरि स्वत । 'आगछ्याय्! झिताः ई पुल कन्हय् सुथय् न्याताः इलय् दनाः ज्याय् वनेमानिु । थुकथं सुथं बहनी बहनीं सुथ यायां मोहन वःगु नं निदँ फुत । व थासय् मोहन छम्ह जक मखु झिंन्याम्ह झिंखुम्हति दु छगू हे गांयापिं ल्यासे ल्याय्म्हत । इमि इलय् ब्यलय् नाप लाना दुःख सुखया खँ ब्याकेगु कथं छथाये मुनाः रहरबहर नं जू अबले व पुचलये ज्ञान दाई हे हामा जुइ । वैशं नं व हे थकालि । ज्ञान दाई हे इमि अविभावक थें हनाबना तः ।

थः परिवार त्वाः पासा पुचः थः थिति फुक्क त्वःताः मुग्लान देशय् सुथ मधाः बहनी मधाः वा गाः मधाः पु गाः मधाःया च्यूता मतसें आयू फुका च्वंपिनि आत्मा दुने मां अबु तता दाजु अले कका काकिया ख्वाःया लू मलुल खइ ला न्ह्यात्थेसां छेँ त्वःताः वयाः छुं छुं ला याये हे माः धयागु दृध विश्वासं हृ मखा जुइ लां लां बासिगु नसा नयाः सां उखेंथुखें ब्वाँय् जुयाच्वंगु ।

कन्हय् न्हापं दनाः ज्याय् वनेमाः धकाः दुगु नयाः लासय् थसः पायाच्वंम्ह मोहनया मिखा ध्वाखा थें । वया गबलें छेँया खँ लुमनी गबलें ज्ञान दाईया खँ लुमनी । अले वयात छेँया दरिद्रतां तय्जू याइ । व मू हाली । पाखा पौ कुतुं वःगु छँे सेंसेंफुंफुं वःम्ह मां वाथ ल्वचं तुति हूम्ह अबु । भ्वाथः लं फिनाः स्कूल वनेमाःपिं केहेँकिजा । गरिवया कारणं इलय् इहिपाः याये मफयाः बुरिकन्या जुयाच्वंम्ह निनि । झ्वःझ्वःलिं न्ह्यःनय् दं वइ । वाकाः तइ मिखा तिसिइ । मिखां मन्ह्यं मन्ह्यं ख्वबि पिकयाः लासाय् फाता पुली फिसलये लाःम्ह न्याँ थें ।

गणेश दाई थन चाःह्यू वःगु नं लच्छि दतन । व गुलि च्वनीगु खः मस्यू । ज्ञान दाईया नं ज्याय् भतिचा हाल्पाः दतकि गणेश दाईयात फोन याइ । उया थःगु छेँ अले हाकु तिना हःगु चागःचा थें जुया च्वनागु लुमंका वं गणेश दाईनाप फोन याइ । वया लुधंक छक्वः खँ ल्हाये मास्ति वः । अय्सां व थौंतक आशां द्याना हे च्वन तिनि ।

मोहन सुथय् दना च्या छगू व पाउरोटी निपाः नयाः ज्याय् वनेत पिहां वन । न्हापा वःपिं पासापिनि मोटर दु । वया मोटर नं न्याःगु मदुनि । उकिं वा वयाः च्वंक नं बस पार्कय् प्यूवन । मोहनया मोटर गयेगु म्हगससिबें छेँया माया ममतां वैत साला तः । लच्छि ज्या यानावःगु ज्यालां न त्वँ क्वथा बाः पु । फुक्क खर्च याना ल्यंगु निगःप्यंगः ध्यबा छेँ व्छया मांअबुया समस्या तरे यानाच्वन । छम्हनिम्ह बांलाःगु ज्या लूपिनि धाःसा बांलाक जीवन घःचाः न्ह्यानाच्वंगु दु । अन हे इहिपा याना छेँ न्यात । बांलाक जीवन हनाः सुथां लाःपिं नं मदुगु मखु तर फुकसिया जीवन चर्या धाःसा ज्वःमलाः ।

बल्ल निगः बस गयाः ज्या यायेगु थासय् थ्यनी । लिबाक्क थ्यंगुिलं पासापिनि ख्वाः ख्युंगु वं बांलाक चाः । अय्सां वं ुसरिु धकाः ज्याय् तक्यन । सतकय् गाडित बेतोरं ब्वाँय् जुयाच्वन । तःब्याःगु लँ । न्ह्याथासं तःगू लेनया सतक । न्यासि जुईपं सुं मदु । गाडित धाःसा उखेंथुखे थुखेंउखे मिखा फुति याये मलाक वाल्ल इल्ल ब्वाँय् जुयाच्वंगु दु । मोहनया मिखातक ब्वये मलाः । व दिपाः मदयेक ज्याये तक्यनी । वया झासु तकं लने मखं । छेँया विपन्नता केहेँकिजायात बांलाक ब्वंकेगु मांअबुया उसाँया च्यूताः निनिया म्हगस - फुक्कफुक्क सुथां लाकेगु म्हगस ज्वनाः मुग्लान थ्यंम्ह मोहन मस्यू थुकथं थःत गुलि छ्यला च्वने मालीतिनि ।

थौं नं ज्ञानदाई व गणेश दाई कफि त्वँत्वं गफ यानाच्वन । 'ज्ञान दाई थुखे वयागु गुलि दत' तःग्वःगु भ्वंया कप टेबलय् दिकाः गणेश दाईनं न्यन । ' गुलि दइ`... ' झिंप्यदँति दत जुइ ला …' झ्यातु पहलं ज्ञानदाई नं लिसः बिल ।
'अय्सा ला छेँ नं दत जुइ नि'
'छेँ मदुसा गने च्वनेगु लँय् द्यने मजिल'
'अथे धैगु मखु सागर भाईया थें थःगु हे छेँ धयागु का'
ज्ञान दाईया छु धाये छु धाये जुल । लिसः मवःगुलिं गणेश दाई नं खँ म्वय्थ्यात । 'थन ला लःफय् अले लकस तसकं बांलाः । फोहर धैगु गनं नं मदु । स्वःस्वःथाय् सफा ।'
'उकिं ला छन्त नं थन हे च्वं धयागु । थन च्वंसा छ नीदँ अप्वः म्वाइ' गणेश दाईया खँ पूवने मलावं ज्ञान दाईनं लिसः बिल ।
'च्वने धयां छु याये…। अथें तइमखु थें कर्किया देशय्'
'छ च्वनेगु जक मन या ले... फुक्क बन्दोवस्त जुइ' गणेश दाईया खँ क्व हे मचायेक ज्ञान दाईनं झ्वात्त न्ववात ।
'अथे धयागु गथे?' आश्चर्य चायाः गणेश दाईनं न्यन ।
'छं ग्रीनकार्ड आय्प्लाइ जब याःसां अथें जुइ'
'अय्सा ज्ञानदाईया नं जहानिपं थन हयाः तःसां ज्यूनि सा'
ज्ञान दाईया त्वाँय्त्वाँय् न्यायाच्वंगु म्हुतु ग्वालिं न्याना त्वाति थें जुल । अनं थनं सुपाँय् वयाः वयागु ख्वालय् भुं वल । नँ मन्याःसां वा गात । वं काचाक्क सुचुकेत स्वत । वया पाल्हाः ख्वालये जूवन । अबलेृ लाकाः पसलये गाहाः वल । व ज्याय् तक्यन । गणेश दाईनं कफि कप ल्व्हन । कफि ला ख्वाउँसे च्वन खनी । अय्सां छघुतु घुत्कल । 'म्वायेकं खँ न्यने लात । वया ख्वं जुइ धुंकूगु घालय् प्याकुतिं न्यायेथें जुल । गुलि नुगलय् स्यात जुइ । मफतय् हे खँ कुले लात । आः वं जितः च्या त्वनेत सःती मखुत जुइ ।" नुगलय् धौबजि वायेका कफि कप बँय् दिकल ।
'ज्ञान दाई जि वनाव्छये । छन्त डिस्टर्व जुइ ।'
प्यं ल्व्हँल्व्हं गणेश दाईनं न्यन ।
'मज्यू मज्यू आसेु ज्ञान दाई कम्प्यूटरया हिसाब सिधयेकाः गणेश दाईया न्ह्यःने वल । 'थन थथे हे खः छु याये कर्तव्य च्यूत जुइ नं मजिल … कफि छगू निं त्वँ ले का'
'मयल ज्ञान दाई आःयात वनाः हे व्छये' पसलं गणेश दाई वनेत सनी ।
'आसे आसे छ वने सइमखु । जिं मस्त सःते' हाहां म्हिचां मोबाइल लिकयाः फोन यात । भचा जायेकाः राजेश गणेश दाईयात गाडि ज्वनाः काःवल। गणेश दाई राजेशया गाडिइ च्वनाः वन ।
मोहनं ज्ञान दाइया कहानी फुक्कं थू । उकिं ज्ञान दाईया थें मजुइमा धकाः वं वाकू छिनाः सह यानाच्वन । थाकु अःपु मधासें थःत छ्यलाच्वन । चिकुलुमु वा थाकुअःपुया च्यूताः मतसें ।
मोहनया थौं म्ह सुख मदु । उिकं लासा प्वालं मद्यसें च्वन । थौं ज्याये वने फइ थें मताल । थौं छन्हु विदा कयाः छेँय् च्वनेगु क्वःछित । पासापिन्त फोन यात । पिसापिन्सं ओके यात । मन धुक्क च्वन । दनाः च्या छगू दयृकाः त्वन । जा नये नं मं मदु । अँ … जा नं नये मखुत धकाः लासाय् ग्वारातुल फाङ्गां फाल । न्ह्यः वइगु ला खँ हृ मखुत । वया नुगः भाराभारा मिं । 'छुं जुयाः तःन्हु हे लासाय् प्यपुने माल धाःसा छु याये सुनां स्वइ थन थः धकाः सुनां माया याइ' नाना थरिया खँ नुगलय् धौबजि वाल । 'अँ पासापिन्सं ग्वहालि या हे याइ नि … मखु मखु ध्यबाया नं खँ जुल । कमे यायेगु थासये खर्च याना च्वनेमाल धाःसा ग्वःन्हु तुइ' व ग्यात मू हाल । मिखां तुरुक्क ख्वबि पिकाल । तःहाकः झसुकाः तल । मिखा त्वालाहां कनाः लासाय् थसः पायाः छेँया लू लुमंका च्वन । गबलें अबुया ख्वाः गबलें किजा निनि सकलें सकलें वया मिखाय् झ्वः छुनाच्वन । वाताहां न्ह्यः वःथें च्वंबलय् मोबाइलया घन्टि न्याल । मंमदु मंमदु मोबाइल ल्व्हन ।

'हल्लो …'
'गथे च्वं मोहन छन्त?'
'थिक जू ज्ञान दाई … भतिचा इकुसे च्वं का'
'धन्दा कायेमते । फुक्कं थिक जुइ । छन्हु निन्हु आराम या छुं जुयाः मजिल धाःसा जिं छु यायेमाःगु खः यानाबिइ चिन्ता कायेमते । जि दु खं ला ।' ज्ञान दाईया आश्वासनं भरोसां मोहनया ल्वय् फसं पुइकी थें पुइका यन । म्ह फय्‌लिंचा थें याउँल । वया उसाँय् गनं वं गनं वं जुइक लिहांवल । व लसतां झू चाल । वाथाईथं दन । म्ह छक्वः ती प्यंकल । मिखां लसताया ख्वबि हाल । वाक्का तयाः दन । च्या छगू दयेका च्वन । च्या च्वच्वं वं ज्ञान दाईयात धन्य तायेकल । अले वया मिखाय् ज्ञान दाईया ख्वाः लुयाच्वन लुयाच्वन ।

ज्ञानदाई पसलय् ज्या यायां नेपालं वःम्ह गणेश दाइयात थःग’ जीवनया इतिहास पुइकु पुइकुं धाःगु खँ न्हाय्पनय् घुनुनुनुं थ्वयाच्वन ।

'अबुजुयात क्यान्सर ल्वचं पाच्युं वल ज्यूसा न्ह्याथे याना सां लंके धकाः ज्यूथाय् स्यूथाय्तक वासः याना । धनं फु जनं फु जुल । न्यादँतक ल्वय्नाप ल्वाल्वां उमेर हे मत्यवं अबुजुं जिमित त्वःता थकल सदां सदांया लागि सदां सदांया लागि…' । खँ कनाच्वंम्ह ज्ञानदाई खँ कने मफुत । मिखां न्ह्यंमन्ह्यं ख्वबि पिकाल । निपा ल्हाःतिं ख्वबि हुल । खँ न्यनाच्वंम्ह गणेशदाईया नं मिखा पिलिपिलि धयावल । वं लिपा छु जुल धकाः खँ न्यने नं मफु वाताहां च्वनाः ज्ञानदाईया ख्वाः स्वयाच्वन । ज्ञान दाई नं टेपरेकर्ड हायेकेथें थःगु खँ स्वानायन । 'अनंनिसें व्यापारय् नं बांलाक ध्यान बिइ मफुत । व्यापार नं थौं स्वयाः कन्हय् कन्हय् स्वयाः कंस यायां स्यनावन । पर्वतं क्वच्युं थें ऋणं क्वच्युंवल । दशां लिइबलय् खिचां नं ल्यु धैथें स्यालय् तियाबिल साहुनं । पाखां ल्हाये थें प्यखें जितः ल्हाः वल । थः मजिइबलय् सुनां नं मधाः । म्हिगः वंवंथाय्तक नका त्वंका तयापिं नं जिनाप तापापां वन । जिगु दुःखय् ग्वहालि याईपिं सुं मन्त । मां न्ह्याबलें उईसू वःम्ह थें लागिमिगि चायाः ख्वइ । मांया न्ह्यःने जि छुं धायेगु आँत हे मवल ।' ज्ञान दाई हिहि ललं ताःहाकः झसुकाः तल ।

'थः मजिल कि न्हिं न्हिं पुजा याना तयाम्ह ईश्वरं नं मधाः खनिं …।' हानं निपाः ल्हाःतिं ख्वबि हुहुं खँ स्वाना यन । 'अले जिं थःत प्वःचिइ मफुत । जिगु न्ह्यपुं छुं बिचाः याये मफुत । उल्सांनिसें जिं भचाभचा त्वनेगु याना । भचा च्वनकि जितः सान्त्वना ब्यू थें ताइ । जिगु लागि सहारा हे व नशा जुयाबिल । छु याये गणेश दाई … सुया स्यने मास्ति वइ सकसियां बांलाके भिंकेगु हे इच्छा जुइ । भिं मनू हे जुइगु इच्छा जुइ । याःयाः थे मजिल याःयाः ने मजिसेंलि जि वाध्य जुयाः मचाखाचा दुःखसुखय् नाप च्वनीम्ह कलाः बुरिम्ह मांयात त्वःताः बर्खि वसतं । जिगु जीवनय् वःगु आँधीबेरी तःधाकुफसं जितः अन लाः थन लाः मदयेक पुइकल । जवनय् वःगु थलाःक्वलाः व ग्वःफसं पुइकुपुइकुं थौं थन थ्यन । थन थ्यना नं जि गुलि तक ला खिचां मस्यूक्व दुःख सिल । सुं म्हस्यूपिं मदु । छु याये गथे याये जीवनया घःचाः न्ह्याकेत गुलिसिया तुति ज्वना । गुलिसित विन्ति भाव याना । अहँ नाय्या न्ह्यःने मेय् ख्वये थें जक जुल…।' खँ पूवने मलावं पसलय् मनू वल । माःगु खँ ल्हात । कालबिल सिधल ।

'गणेशदाईया जिगु खँ न्यनाः म्हाइपुल जुइ …'
'मखु मखु ज्ञान दाई तसकं शिक्षा काये बहगु खँ न्यंकादिल छिं'
'ताउजाल कफि छगू निं त्वने का' धकाः तःग्वःगु भ्वंया गिलासय् कफि ज्वना बिइहल । चिकुसे च्वंगुलिं मयः धाये नं मफुत । कफि गिलास कयाः सवाः वयेक कफि त्वन । निम्हं कफि त्वत्वं वं वयागु वं वयागु ख्वाः स्वस्वं फिसिक्क छक्वः न्हिल । अले गणेश दाई नं खँ छुत ।
'आः ला फुक्कं थिक जू मखा'
'भगवानया कृपां आःयात थिक हे जू धाये माल का । निगःप्यंगः कमे याना छेँया समस्या नं तरे यानाच्वना । न्हिन्हिं धै थें छेँय् मां व तिरिमय्जुनाप खँ जुइ । मस्त नं फुक्क थिक थासय् लात धायेमाः । उकिं भचा धुक्क का'
'ज्ञान दाई नं भगवानया कृपां धकाः छाय् भगवानयात जस यिबा दियागु'
'आः भगवानया कृपां मखा धायेमाल'
'मखु मखु भगवानया कृपां मखु व ला फुक्क छिगु हे मेहनत व कुतलं खः । छिं लखौं थक्कर नयाः तकर च्वंम्ह जुल नि'
'अथे हे मखा धाये माल निु कफिया मग ज्वनाः निम्हं इति इतिं न्हिल पसः छगुलि थ्वक्क ।
'छुं नये ला किु?' ज्ञान दाई नं इनाप यात ।
'मखु नये पित्याः मजूनि … अले नये का'
'ना मछाले म्वाः जिमि साहु तसकं भिं । अथे पाहुनातय्त नकल कि सुवाः बिइ हं । अले सुवाः फयेबलय् जय जुइ हं' धाधां ज्ञान दाईनं भ्वँतं कताक छु छु नयेगु बिल । थः नं छगू नल ।

मेचय् पुयतुना ननं ज्ञानदाईया नुगलय् दुने तःदँनिसे लिकुना च्वंगु खँ गणेशदाईयात ख्वालालालां प्वंका क्यन । 'साहु तसकं भिंम्ह जूगुलिं विश्वास नं याः । छेँयागु पीर नं मन्त । मस्त नं तुतिं चुइफत । मां नं खुशी हे दु । तिरिमय्जु नं थःगु हे थासय् दु । छगू हे जक जिगु कमजोरी दु खँ कनाच्वंगु क्वचाये मलाकं हथासं गणेश दाई नं न्यन - 'छु ले अज्याःगु कमजोरी?'

हानं छक्वः तःहाकः झसुकाः तयाः ज्ञान दाई नं प्यानुका म्हुतु चायेकल - 'जि इलय् बिचाः याये मफयाः थौं जि चक्रब्यूहलय् दुने लाःम्ह थें न जि थन हा कायेफु न थनं दना हे वनेफु । जिके माःगु भ्वं मदु । लिपा लिपा वःपिनि छेँ दयेके धुंकल । हा काल । जि ध्यबा दया नं छेँ नं दयेके मफु त्वःताः वने नं मफु । न छेँया परिवार थन सःतेफु । व हे छता जिगु कमजोरी धायेमाः काु । हाइ… धकाः झसुकाः तल । चकनाः वने धुंकूगु द्यःयात सुपाचं भुनाः ख्युंसे च्वं थें हानं ज्ञानदाईया ख्वालय् किचः खनेदत । ल्हाःतिइ च्वंगु मरि वां न्यान्यां गणेशदाई नं न्यन 'अय्सा छु यायेगु ले?'
'आः जि छुं नं मग्यात गणेश दाई छाय् धाःसा जुइमाक्व जु हे जुल । आः जि हेँग्वाः जुइधुन । मिं थिइ धकाः छाय् ग्यायेगु आः जि हेँग्वाः जुइधुन…'
'हेँग्वाः मखु ज्ञान दाई, इस्पात जुइधुन धा ले । इस्पातयात सुनां स्यंके फइमखु'
'का का का न्ह्याग्गु धाःसां खः का' धकाः निम्ह इतिइति न्हिल । न्ह्युन्ह्युं निम्हसियां मिखां ख्वबि पिहां वयेक हे न्हिल । गबाय्‌ति नि गबाय्‌त ।


ने.सं. थिलाथ्वः दुतिया
सियाटल, सं.रा. अमेरिका

Related Stories

फैबथां [चिनाखँ]
न्ह्यलं

More Stories Like this

बाखं च्वये मखुनी
परिवेश (मुक्तक बाखं)
बायावंगु लँपु
ब्लू-डल बाखं ब्वनेधुंकाः
तिमिला [चिबाखं]