छाय् कांग्रेस एमालें पंगः थनाच्वन ?

– श्रीकृष्ण महर्जन

आः वयाः नेपाःया राजनीति हाकनं छकः अबरुद्ध जुयाच्वंगु दु । थुगुसी अबरुद्ध जुयाच्वंगुया मूल कारण धैगु सरकारया निर्णययात कयाः खः । सरकारं याइगु छुं नं कथंया ज्या नापं निर्णयया विरोध यायेगु संसदीय व्यवस्थाय् विपक्षतय्गु धर्म खः । विपक्षतसें सरकारया विरोध यायेगु ज्या मयात धाःसा प्रजातान्त्रिक व लोकतान्त्रिक अभ्यास हे मजुल धकाः धाइपिं कांग्रेसया नेतात खः । कांग्रेस धैगु न्हूगु नेपाःया शासकिय स्वरुप नं संसदीय व्यवस्था हे जुइमाः धकाः अडान कयाः वयाच्वंगु दल खः । संसदीय व्यवस्थाया विकल्प मेगु छुं जुइमखु धकाः घोषित रुपं वयाच्वंगु दु नेपाली कांग्रेस । आः राजनीतिक अबरुद्ध जुयाच्वंगु कारण नं कांग्रेस संसदीय व्यवस्थाय् च्वनेगु कथंया खेल म्हिताच्वंगुलिं हे खः ।

वर्तमान सरकारं तत्कालिन इलय् अर्थात जनयुद्ध जुयाच्वंगु इलय् माओवादीं गठन याःगु जनसरकारपाखें निर्णय यानातःगु भ्वंयात बैधता बिइगु धकाः निर्णय यायेवं कांग्रेसयात तसकं आपत्ति जुल । अले माओवादीं पुलांगु जनसरकारयात हाकनं म्वाकाः हइ धकाः बय् बय् यानाः कांग्रेसया नेतातय्सं तसकं विरोध याःगु जक मखु मेमेगु दलतय्त नं सालाः हयेगु ज्या यात । मानौं आः हे जनसरकार चले याइथें तायेकाल । सदनय् अबरुद्ध यात अले राजनीतिक गतिरोध ब्वलंकल । उकिया नितिं कांग्रेसं दक्ले अःपुक एमालेयात सालाः कल । अले मेमेगु दलतय्त नं नाप नापं तयेगु यानाहःगु खने दु । उलिं जक मगानाः थःपिन्सं हे पंगः थनाः नं माओवादीया कारणं संविधान निर्माणया ज्याय् पंगः ब्वलन धकाः तकं संचारमाध्यमतपाखें बय्बय् यायेगु ज्या यानाच्वंगु दु ।
सरकारया निर्णय छु खः ?

बास्तवय् सरकारं तत्कालिन जनसरकारपाखें यानातःगु निर्णय अर्थात जनस्तरं यानातःगु छुं नं कथंया कालबिलयात कानुनी मान्यता बिइकेगु धकाः निर्णय याःगु खः । तत्कालिन अवस्थाय् पक्ष विपक्षया दथुइ सहमति जूगु ख“यात अर्थात ज्यनाच्वंगु विषययात आः सरकारी स्तरं्र मान्यता बिल धाःसा जनस्तरय् जुयाच्वंगु पुलांगु ल्वापु ख्यापु बाय् विवाद हाकनं लिथ्वइ मखु । उकिं यानाः शान्ति प्रक्रियां निसें समाजय् तकं छगू कथं सहजया वातावरण ब्वलना वनी धकाः अबलेया लिखित निर्णययात कयाः मान्यता बियाः कानुनी प्रक्रिया न्ह्याकेगु धकाः जक निर्णय याःगु खः । छुं नं कथंया समस्या वल बाय् वइगु अवस्था जुल धाःसा उकियात समाधान यायेगु ज्या धैगु सरकारया हे खः । उकिं सकारया उगु निर्णययात गुलि बय्बय् यायेगु ज्या यात बास्तावय् उलि बय्बय् मयासे सहज रुपं कयाः मूल ख“ धैगु थ्व इलय् शान्ति व संविधान निर्माण हे खः धकाः तायेका वनेमाःगु थासय् कांग्र्रसं पंगः थनाः सदनंनिसें शीर्ष नेतातय्गु बैठक तकं अबरुद्ध यानाच्वंगु दु ।

जनसरकार गज्वःगु खः ?
माओवादीं जनयुद्ध यानाच्वंगु अवस्थाय् दयेकूगु छगू कथंया स्थानीय सरकार धैगु हे जनसरकार खः । अबले जनसरकारया नितिं माओवादीं थाय् थासय् चुनाव हे याःगु खः । चुनावय् ल्वानाः स्वयं एमाले व कांग्रेसया कार्यकर्तात तकं त्याकाः जनसरकारया प्रमुख जुयाः ज्या याःगु खः । अबलेया आवश्यकता कथं एमाले व कांग्रेसया नेतृत्वय् दुगु जनसरकारं स्थानीय तहया समस्या समाधान यायेगु झ्वलय् निर्णय याःगुयात हे वर्तमान सरकारं मान्यता बिइगु नापं माःगु कथं कानुनी प्रक्रिया न्ह्याकेगु धकाः निर्णय याःगु खः । स्वनिगः बाहेक करिव करिब देय्न्यंकं धैथें गाविसय् दयेकूगु अज्वःगु जनसरकारया निर्णय धैगु स्थानीय मनूत हे प्रतिनिधि जुयाः निर्णय याःगु खः । छगू कथं स्वायत्तता व स्वशासनया अधिकार प्रयोग यानाः निर्णय याःगु खःसा उकियात हे आः माओवादी पार्टीया निर्णय थें जुइक परिभाषित यायेगु ज्या कांग्रेस व एमालेया नेतातय्सं यानाच्वंगु दु । सरकारया निर्णय कार्यान्वयन यात धाःसा कांग्रेस व एमालेया अस्तित्व हे समाप्त जुइ धकाः तायेकाः उगु कथं तसकं विरोध यानाः वनाच्वंगु खने दु । तत्कालिन अवस्थाय् द्वन्द्वकालय् निगू कथंया सरकार दुगु ख“यात स्वयं कांग्रेस व एमालें स्वीकार याःगु हे खः । अले ज्ञानेन्द्रया शासन न्हंकाः गणतन्त्र हयेगु नितिं अथे ब्यागलं कथंया शासन संचालन यानाः वयाच्वंगु माओवादी पार्टीलिसे जानाः कांग्रेस व एमाले न्ह्याः वंगु हे खः । अले मंकाः कथं शान्तिपूर्ण जनक्रान्ति यानाः देशय् संघीय गणतन्त्र हयेत सफल जूगु खः । अबले न्हय्गू दल व माओवादी निगू पक्ष जुयाः शान्ति सम्झौता याःगु हे खः । व ल्याखं माओवादीया अस्तित्वयात न्हय्गू दलं अले न्हय्गू दलया अस्तित्व माओवादीं स्वीकार यानाः निगू पक्षया दथुइ सम्झौता जूगु खः । उकिं तत्कालिन अवस्थाय् जनसरकारं यानातःगु लिखित निर्णययात कयाः कानुनी मान्यता बिल धाःसा बांलाइ धकाः माओवादी व मधेसवादी दलत दुथ्याःगु वर्तमान सरकारं निर्णय याःगु खः । उकिं कांग्रेस व एमालेया नेतातय्सं गुगु कथं सरकारया निर्णययात कयाः विवाद पिकायेगु नापं पंगः थनेगु यानाच्वंगु धैगु वर्तमान सरकार व एकीकृत माओवादीयात ज्यामछिंकेगु नितिं म्हिताच्वंगु खेल हे खः धकाः धायेफैगु अवस्था दु ।

आः छु जुइ ?
सरकारया निर्णययात कयाः विपक्ष दलतय्सं संसद अबरुद्ध यायेगु निसें शान्ति प्रक्रिया व संविधान निर्माणय् तकं पंगः थनेगु ज्या गुगु कथं यानाच्वन थुकिं यानाः लिपांगु इलय् दलतय्गु सहमतिं संविधानसभाया म्याद थप याःगु नापं संविधान निर्माणया नितिं दयेकूगु कार्यतालिकाय् तकं लिच्वः लाइगु अवस्था खने दयावःगु दु । प्रमुख दलतय्गु दथुइ वार्ता यानाः राजनीतिक निकासया नितिं कांग्रेस व एमाले तयार मजुइगु धैगु शान्ति व संविधान निर्माणया ज्या न्ह्याके मबिइगु हे खः । अथे शान्ति व संविधानया ज्या न्ह्याकेगुलिइ मदिक्क पंगः थनाच्वन धाःसा गुपिन्त न्हूगु संविधान माःगु खः इमित दक्ले अप्वः लिच्वः लाइगु अवस्था वइ । व धैगु नेपाःया आदिवासी जनजाति नापं राज्यं बहिस्करणय् लाकातःपिं समुदाय खः । आदिवासी जनजाति नापं राज्यं बहिस्करणय् लाकातःपिं समुदायया माग कथं जाति, भाषा, संस्कृतिया आधारय् राज्यया पुनर्संरचना जुइगु अवस्था झन झन संभावना दयाः वयाच्वंगु अवस्थाय् गनं अज्वःगु संविधान महयेकेगु नितिं छगू त्वहः तयाः राजनीतिक गतिरोध यानाच्वंगु जकं मखुला धकाः न्ह्यसः ब्वलनीगु स्वाभाविक हे खः । आदिवासी जनजाति व राज्यं बहिस्करणय् लाकातःपिं समुदायया मागयात सम्वोधन जुइगु कथंया संघीय सरंचनाया विरोधी नेतात दक्ले अप्वः कांग्रेसय् दुगु अले एमाले नं बच्छि समर्थक बच्छि विरोधीत दुगुलिं सकारया निर्णययात त्वहः तयाः अथे पंगः थंगु धैगु शान्ति व संविधान विरोधी गतिविधि खः धकाः अझ स्पष्ट जुइगु अवस्था दु धाःसां छुं पाइमखु ।

More Stories Like this