जातीय संघीयताया खँय् नेमकिपा

कृष्ण प्रजापति

थौं नेमकिपाया ३८ क्वःगु स्थापना दिवस। थौं स्वयां स्वीप्यदँ न्ह्यः देशय् आमूल परिवर्तनया ताः तयाः नेकपाया उपस्थितिइ थुगु पार्टी नीस्वंगु खः। पार्टी नीस्वंगु इलय् थुकिया नां नेपाल मजदुर किसान संगठन धकाः तःगु खः। २०४७ सालं भैरहवाय् जूगु नेमकिसंघया न्हापांगु राष्ट्रिय महाधिवेशनं थुगु संगठनयात पार्टीइ परिणत याःगु खः। अथे खःसां २०३१ सालयात हे स्थापनाया दँ कथं कयाः थुगु पार्टीं प्यंगू दशक तक नेपाली राजनीतिइ थःगु हे कथंया गतिविधि न्ह्याका वयाच्वंगु दु। पार्टी नेता नारायणमान बिजुक्छे रोहित छम्ह सवल नेवाः नेता जूगु ल्याखं मयःपिसं ला थुकियात नेवाः पार्टी धकाः नं मधाःगु मखु। अथे जुयाः थ्व पार्टीं खय् ब्रम्हू, दलित, मिसा व थीथी जाति वर्गया मनूतय्त धाःसा न्हापांनिसें हे दुथ्याका वयाच्वंगु दु। पार्टी उपाध्यक्ष रुपलाल विश्वकर्मायात दयेकाः अबलय् हे थज्याःगु धापू तइपिं मनूतय्त म्हुतुप्वाः तिक्क लिसः बिउगु खःसा आः नं विश्वकर्मा, कामी, दमाई, पण्डित आदि आपालं दलित व लिउने लाःपिं मनूत थ्व पार्टीइ दुथ्यानाः समावेशीकरणया नमूना ब्वयाच्वंगु दनि ।

अथे खःसां थ्व पार्टीयात पिने धाःसा ज्यापु पार्टी, किसान पार्टी व नेवाः पार्टी धायेगु यानाच्वंगु दुसा नेवाःतय् आदिभूमि राजधानीइ धाःसा नेवाः विरोधी पार्टी धाइपिं नं उतिकं दु। खास यानाः नेवाः आन्दोलन व नेवाः राज्यया पक्षय् बहस मयानाच्वंगु कारणं थुगु पार्टीयात नेवाः विरोधी पार्टी धाःगु खनेदु। थ्व पार्टी वास्तवय् नेवाः विरोधी नं मखु। नेवाः जनजातिया भाषा, कला व संस्कृति संरक्षण यायेत ख्वप नगरयात सांस्कृतिक नगर घोषणा याकेगुनिसें शिक्षा, स्वास्थ्य व रोजगारया विकास यानाः स्थानीय नेवाःतय्त सवल यायेगु ज्याय् थुगु पार्टीं गुलि ज्या यानाच्वंगु खः, उलि मेगु राष्ट्रिय हैसियत दुगु पार्टीं नं यानाक्यंगु जूसा थ्व देशयात विकास निर्माणया लँय् यंकेत उलि थाकुइ मखु। तर थन तःधंगु पार्टी धाःगु कांग्रेस, एमाले थेंज्याःगु पूँजीवादी पार्टीतय्सं थुगु पार्टीया बांलाःगु सिद्धान्त व बिचाःयात आत्मसात यायेगु पलेसा उमि कार्यकर्ता स्यंकेगु, नेतातय्त लोभ क्यनाः थःगु पार्टीइ दुकायेगु व मन्त्री अले सभासद् यायेगु ज्या जक यानाच्वंगु खनेदु। गुलिं सभासद् वा सांसद जुयाच्वंपिं मनूत हे एमाले व कांग्रस पार्टीइ दुहां वनाः मन्त्री जूगु दसुत दु। भक्तबहादुर रोकाया नेमकिपां हे उम्मेदवार जुयाः लिपा कांग्रेसया वनमन्त्री जूवंम्ह खः। अथेहे दिल्लीबहादुर महत नं लिपा एमालेया नेता जूवन महत नं नेमकिपापाखें हे २०४८ सालया आमचुनावय् जुम्ला जिल्लां त्याकावःम्ह सांसद खः। उलि जक मखु दैलेखं नेमकिपाया उम्मेदवार जुयाः त्याकावःम्ह विनोदकुमार शाह नं नेमकिपायात धोखा बियाः एमालेय् प्रवेश जुल। तर स्थानीय जनतां धाःसा वयात गबलें हे गामय् दुहां वये मफइ कथं लित्तु लिनाच्वंगु दु। थ्व विडम्वना नेपाली राजनीतिइ खने दयेके मायेक एमाले व कांग्रेसं दुर्गम गामय् संगठन यायेगु स्वयां नं पार्टीया मनूतय्त लोभय् तक्यंकेगु थेंज्याःगु गतल नीति काःगु खनेदु। वास्तवय् थ्व राजनीतिइ खनेदुगु अराजनीतिक गतिविधि खः। थज्याःगु ज्या न्हापां चितवनय् एमालें हे याना क्यंगु खनेदु। २०४५ सालय् भरतपुर काण्ड जूगु इलय् अन नेमकिपाया कार्यकर्तातय्त थीथी कथं ख्यानाः व ह्ययेकाः गढ स्यंकेगु ज्या न्हापां एमालें हे यात। नापं आः वयाः नेपाली कांग्रेस व माओवादी नं थ्वहे लँय् वनाच्वंगु दु। अथे जुयाः नं न्हापा कम्युनिष्ट पार्टी मध्ये न्हापांगु वा निगूगु स्थानय् लानाच्वंगु नेमकिपा आः सदनय् मत प्राप्तिया ल्याखं तसकं लिउने लाःवंगु दु। तर मत हे जक फुक्कं चीज धाःसा मखु। राजनीतिइ सिद्धान्त व नैतिकता हे मू जुइ ।

थौं नेपालय् संघीयता व स्थानीय बाहुल्यता दुगु जातिया अग्राधिकार सहित जातीय स्वशासनया खँ न्ह्यःने वयाच्वंगु दु। तर नमकिपां धाःसा शुरुंनिसें हे थ्व जातीय स्वशासनयात समर्थन यानाच्वंगु मदु। थःपिं नेवाः जातिया बाहुल्यता दुगु थासय् च्वंपिं नेतात खःसां नेमकिपाया आपालं नेतातय्सं जातीय खँयात न्ह्यथने हे ग्यानाच्वंगु स्थिति दु। थ्व वयागु अबुझपन वा बुझ पचे यानाच्वंगु जक खः थ्व धाःसा थुइके मफुनि। नेमकिपाया सिद्धान्त, विचार व आचरणयात हचुवा ढंगं टिक्का टिप्पणी याये फयाच्वंगु स्थिति नं मदु। अथे जुयाः नं थौं नेमकिपा गथे जुयाः जातीय स्वशासन व आत्मनिर्णयया खँय् थःपिंत समर्पित याये मफुत धइगु खँय् स्वयम बुद्धिजीवीत हे अजू चायाच्वंगु स्थिति दु। छगू ला नेमकिपां जात जातिया उत्थान व विकासया लागिं यानाच्वंगु थीथी गतिविधियात अस्वीकार याये फयाच्वंगु मदुसा मेखे छाय् थुगु पार्टीं जातीय राज्यया विरोध यानाच्वन धइगु खँ धाःसा थुइके फयाच्वंगु मदु। नेवाःतय् निंतिं उलिमछि ज्या यानाच्वंगु व जातीय राजनीतिइ न्ह्यलुवा भूमिका म्हिताच्वंम्ह छम्ह नेतां ला देशय् जातीय राज्य कायम यायेत हे स्वयेमाःगु खः ।

नेमकिपां नेपाः थेंज्याःगु चीधंगु देशय् संघीय ब्यवस्था हे उचित मजू व यदि संघीय ब्यवस्था हे हयेगु खःसा पंचायत राज चले यायेत जुजुं थः अनुकुल नेवाःतय्सं दयेकूगु थीथी सदरमुकामयात विस्थापित यानाः तयार यानातःगु १४ अञ्चल व ७५ जिल्लाया गलत अवधारणायात हे निरन्तरता बीमाः धइगु अस्पष्ट धारणा न्ह्यःने हयाच्वंगु दु। अथे जुयाः नं संघीय ब्यवस्थाया मर्म हे मथुइक व थूसां मथू पहः यानाः जकं नेमकिपां थ्व धारणा पित हःगु मखु ला धकाः पर्यवेक्षकतय्सं थुइकेगु यानाच्वंगु दु। वास्तवय् नेपाः व झी नेपाःमि थन धायेगु याः थें चीधं मजू। नेपाः विश्वया २०० गू देशत मध्ये ९२ गूगु तःधंगु देश खः। अथे जुयाः नं थन संघीयता लागू जुइ मजिउ धइगु मिले मजू। विश्वया २९ गू संघीय देशत मध्ये नेपाः स्वयां चीधंगु देशत झिगू दु। अष्ट्रिया, संयुक्त अरब इमिरेट्स, बोस्निया हर्जगोबिना, स्वीट्जरल्याण्ड, बेल्जियम, कोमोरस, माइक्रोनेशिया, पलाउ थेंज्याःगु देशत नेपाः स्वयां चीधंसां अन संघीय व्यवस्था लागू जुयाच्वंगु दु। देशया आवश्यकता व भौगोलिक, सांस्कृतिक व जातीय ल्याखं विविधता दुगु छुं नं देशय् चीधं तःधं मधासे जातीय वा मेमेगु ल्याखं संघीयता लागू जुइफु। झीगु देश जनसंख्याया ल्याखं नं विश्वया ४० गूगु तःधंगु देश जूगु ल्याखं नं थन संघीयता अपरिहार्य जुयाच्वंगु खः ।

More Stories Like this