सेना समायोजनया कमजोर पक्ष

– अमीर ताम्रकार

झिदँया जनयुद्ध ल्वाना वःगु एकीकृत नेकपा (माओवादी) १२ गू वृहत्त शान्ति सम्झौता लिपा शान्ति प्रकृयाय् वये धुनेवं संसदीय राजनीतिक दलतय्सं माओवादीया जनसेनायात सेना समायोजनया नामय् अपमानजनक व्यवहार यायेत छुंनं कथंया ज्या ल्यंकूगु मदु । सेना समायोजनया याये न्ह्यः राष्ट्रिय सेनाया माग यानाः राष्ट्रिय सुरक्षा नीति दयेके माःगु खँ नं पितहःगु खः । तर समायोजनया खँ ल्हाःथें नं राष्ट्रिय सेना दयेकेगु प्रकृया न्ह्याःगु नं राष्ट्रिय सेना दयेकेगु प्रकृया न्ह्याःगु दु नत राष्ट्रिय सुरक्षा नीतिहे दयेकेगु पाखे ध्यान व्यूगु दु । मेगुला खँ छख्य खुद माओवादीं नापं थ्व निगुलिं खँ त्वःते धुंकूगु आभाष बीइ । राष्ट्रिय सेनाया खँ त्वःतेगुया नापनापं राष्ट्रिय सुरक्षा नीति मदयेकुसेहे सेना समायोजनया कुहां वःगु दु । थ्व ज्याय् छाय् माओवादी हत्थाय् चाःगु खः थुइकेफूगु मदु ।

राष्ट्रिय सेना व राष्ट्रिय सुरक्षा नीति त्वःतेवं ल्यं दनिगु धयागु लडाकुत नाप सम्वन्धित व नेपाली सेनायागु खः । सेना समायोजनय् वने न्ह्यः लडाकुया मापदण्ड, संख्या, दर्जा निर्धारण, पुनस्र्थापना व स्वैच्छिक अवकासय् वनीपिन्त प्याकेजया खँ आदि निष्कर्षय् थ्यंके न्ह्यःहे प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईं विदेशी स्वदेशी प्रतिकृयावादी शक्तियात लय्तायेकेगु नियतं हत्थासं कन्टेनरया ताःचा लःल्हानाः जनसेनायात निशस्त्रीकरण याःगु स्पष्ट दु । सेना समायोजनया गुलिखँ थौं तक्क स्पष्ट मजू, स्पष्ट याये ल्यंहे दनि । उज्वःगु अवस्थाय् जनसेनायात निशस्त्रीकरण यायेगु धयागु थःपिनिगु ल्हाः तःलय् लाकेगु खः । समायोजन धयागु सशस्त्रयुक्त खः, निशस्त्र मखु ।
सेना समायोजनया संख्या न्हापाहे क्वछीगु ज्या जुल । थ्व संख्या ६५०० धाल । जवकि रिग्रुपिङ्गया प्रकृयाया झ्वलय् समायोजनय् वनीपिं व अवकासय् वनीपिनिगु संख्या थ्व स्वयाः अप्वः खनेदः वल । ६५०० स्वयाः अप्वयेवं प्रमुख दलतय्गु दथ्वी जूगु सहमति पूमवनीगु व संख्या थप घट जुइगु अवस्था वल । सहमति जूगु संख्या स्वयाः थपघट यायेत प्रस्ताव वन तर प्रमुख दलतय्सं अस्वीकार यायेवं संख्या छगूकथं अस्पष्ट जुल । अस्पष्टताया दथ्वी समायोजनया ज्या छु गुकथं न्ह्याइगु खः धायेफैगु अवस्था मदु ।

समायोजनया नितिं १९,६०२ म्ह जनसेना योग्य जूगु खँ अनमिनं निक्वः निक्वः प्रमाणित याये धुंकूगुयात क्वपालाः मात्र ६५०० सेनायात समायोजन यायेगु धयागु खँहे अनुचित खः । छाय् धाःसा ७ सालया इलय् नेपाली कांग्रेसया गुलि मुक्ति सेनायात समायोजनय् यंकल ? इतिहासया थुगु पानायात पल्टय् यानाः मस्वयेकं झिदँ झिदँ जनयुद्ध ल्वाना वःपिं जनसेनायात मात्रै ६५०० समायोजन याकेगु खँ तर्क संगत खनेमदु । सेना समायोजनया शुरु माओवादी पार्टी दुने व पिने समूहगत समायोजनया खँय् सहमति जूगु खः । तर लिपा नेपाली सेनां उकियात स्वीकार यायेगु पल्सा जनसेनाया क्षमता व वीरताया आधारय् मखु, छाति नापय् यानाः व्यक्तिगत रुपय् भर्ना कायेगु धाल थ्व गवलें नं स्वीकार यायेमफैगु खँ खः । गुलिखय् जनसेनां पितहयाः वाइसिएलया कार्यकर्ता यायेयंकूपिन्त नं प्याकेजया रुपय् ग्वाहालि यायेगु धयागु खँ नं फसय् तुं तंकेगु ज्या जूगु दु ।

सेना समायोजनया छगू मेगु पाटा धयागु जनसंविधान खः । संविधान दयेकेगु प्रकृया व गति नाप नापं वनेमाःगु खः सेना समायोजन । तर अवस्था उगुकथं वनाच्वंगु मदु । सेना समायोजनया ज्या धाःसा न्ह्याः वन तर नेपाली कांग्रेस व एमाले लगायत दलतय्सं संविधान दयेकेगु ज्यायात थातिइ तयाः मात्रै सेना समायोजनया खँ ल्हानाच्वंगु दु । उकीसनं सहमति जुइधुंकूगु विषययात फाता पुइकाः, धयागु खँय् नं मधया धाधां संविधान दयेकेगु प्रकृयाय् पंगः थनावयाच्वंगु स्वये नेपाली कांग्रेस, एमाले थेंया संसदीय पार्टीत सेना समायोजनया नामय् जनसेनायात निशस्त्रीकरण याकाः भंग यायेगु व थुया लिपा संविधान दयेकेमवीगु नियत ज्वनाः न्ह्याः वयाच्वंगु खनेदु । हतियारवन्द माओवादीयात निशस्त्र यानाविल धाःसा वइगु चुनावय् माओवादीयात हानं पुलांगुहे अवस्थाय् लित छ्वयेफैगु म्हगस स्वयाच्वंगु दु ।

नेपाली कांग्रेस, एमाले लगायत संसदीय दलतय्सं थ्व खँ विल्कुलहे थुइके फयाच्वंगु मदु कि माओवादीया लोकं व्हाःगुया कारण ल्वाभः मखु वल्कि अग्रगामी जनपक्षीय ज्याझ्वः खः । दसिया निति गणतन्त्र संघियता, संविधान सभा, समावेशीकरण लगायत अग्रगामी एजेण्डात खः । जवकि संसदीय दलतय्सं देशय् वःगु थुगुकथंया हिउपाः व परिवर्तनयात आत्मसात यायेमफूगु जक मखु, वल्कि ई व अवसर वल धाःसा २०४७ सालया संविधान लित हयेत स्वयाच्वंगु दु । थुमिगु थ्वहे सोच व मान्यताया कारणं थुपिं अग्रगामी शक्तिया रुपय् मखु, प्रतिगामी शक्तिया रुपय् न्ह्यःने वयाच्वंगु दु । थ्वहे कारणं नेपाली कांग्रेस, एमाले लगायत संसदीय दलतय्सं आः वइगु छुंनं चुनावय् अज्ज म्हो जक जनताया मत वनीगु निश्चित खः । सेना समायोजनया छगू मेगु महत्वपूर्ण विषय धयागु नेपाली सेनायात लोकतान्त्रिकरण यायेगु नं खः । जनसेनायात व्यवसायीकरण यायेगु व नेपाली सेनायात लोकतान्त्रिकरण यायेगु ज्या नं नापनापं वनेमाःगु खः । तर संसदीय दलतय्सं थुखेपाखे छगु शब्द नं नवायेगु हिम्मत यायेफूगु मदु । मात्रै जनसेनायात निशस्त्रीकरण यायेमाल, क्यान्टोमेन्टत खाली यायेगु व इमित गथ्य यानाः जिल हरेसमेन्ट यायेत स्वयाच्वंगु दु ।

जनसेनायात ल्वाभः हे ज्वंकाः सीमा सुरक्षाया ज्या वीमाः धाःसां व्यवहारय् अथ्य मयाइगु जूगु दु । इमित वन जंगलया रेखदेख व उद्योग व्यवसायया सुरक्षाया जिम्मा विया यथार्थय् जनसेनायात वन पाले दयेके त्यंगु प्रष्ट दु । थुकिं जनसेनाया मनोवल, भावना व इमिगु लडाकुपनयात निस्कृय यायेत्यंगु स्पष्ट खनेदु ।
नेपाली सेनायात लोकतान्त्रिकरणया नापनापं समावेशीकरण यायेगु खँयात नेपाली सेनाया पदाधिकारी, कांग्रेस, एमाले लगायततय्सं ययेकाच्वंगु मदु थौं । देय् गणतन्त्रवादी जुइ धुंका सेना दुने हावी जुयाच्वंगु सामन्ती चरित्र व संरचनायात अन्त्य यायेमाःगु धाःसां व्यवहारय् थुकियात लागू यानाः यंकेगु छुंहे ज्या जुयाच्वंगु मदु । सेना समायोजन यानाः राष्ट्रिय सेनाया छगू बांलाःगु व बल्लाःगु संरचना दयेकेगु मौका व अवसरयात देशं तंके त्यंगु दु । छाय् धाःसा युद्धं खोर जूपिं जनसेनायात नेपाली सेना दुने समावेश यायेगुया अर्थ यक्कों सकारात्मक लिच्वःत खनेदै । तर संसदीय दलतय्गु हाहालय् लगय् जुयाः नेपाली सेनाया पदाधिकारीतय्सं जनसेनायात सेना दुने मखु पिनेहे तयातयेगु षडयन्त्रयात हे लागू यायेगु व याकेगु पाखे न्ह्याः वनाच्वंगु स्वये सही अर्थय् सेना समायोजन मखु, जनसेनायात विघटनय् यंका च्वंगु बांलाक्कहे खंकेफु । सामिप्य, संगत, परिवेश व वातावरणं व्यक्तियात आकर्षित याइ, प्रभावित याइ व प्रोत्साइन विइ । थुकिं योग्यता अप्वयेकी, सुझावपनयात थकाइ व मनूयात बहादुर दयेकी । तर थनया दल व सेनाया पदाधिकारीतय्गु दिमागय् ला समायोजनप्रति भ्याहे सकारात्मक सोच खनेमदु । समायोजनं राष्ट्रिय सेनाया स्वरुपयात ठोस व सही रुपं बीत ग्वाहालि याइगु धयागु खँहे सीके व थुइकेगु पल्सा छगू राजनीतिक विचारं अभिप्रेरित जनसेना दुहां वनकि नेपाली सेनायातहे माओवादी यानावीगु धयागु गलत सोच व मनोस्थितिं स्वयेगु यानाच्वंगु दु । थुगु खँ विडम्वनापूर्ण खः ।

More Stories Like this