ऐतिहासिक चुक चायेकेत हत्थाय् चाय् मज्यू

– डा. साफल्य अमात्य –

हलुमान ध्वाखा दरबार संग्रहालय विकास समिति दयेके धुंकाः थुगु दरबार लागादुने दुगु संग्रहालय व स्मारकया सुव्यवस्था व मर्मत सम्भारय् बांलाःगु हिउपाः स्वयेफु धयागु जनचाहना न्हिन्हिथं अप्वयाः वनाच्वंगु दु । थुगु दरबार लागादुने यक्को चुक व स्मारकत दु । थ्व बाहेक संग्रहालय संग्रहालय विकास समितिं थुगु दरबारनापं सम्बन्धित व राष्ट्रियस्तरया मेमेगु यक्को जात्रा, पर्व, उत्सव आदिया नं जिम्मेवारी क्वबुयाच्वंगु दु । थुगु परिस्थितिइ थुगु दरबार परिसरदुने दुगु मेमेगु महत्वपूर्ण चुकत गथेकि मोहन चुक, गुकियात मोहनकाली चुक नं धाइ, सुन्दरी चुक, गुकियात सुन्दर चुक व कालियादमन चुक नं धाइ ।

थुपिं चुकत नं जनवरीया १ तारिखनिसें चायेकेगु बुखँ थीथी सञ्चार माध्यमय् वयेधुंकूगु खः । मोहनकाली व सुन्दरी चुकयात त्वःताः थुगु दरबार लागादुने ऐतिहासिक, धार्मिक व कलात्मक महत्व दुगु मेमेगु चुकय् मूचुक, त्रिशुल चुक आदि नं दु । थुपिं निगुलिं चुक नेपालीतय्सं जक दँय्दसं मोहनि बलय् जक वनेगु व स्वये दइगु जुयाच्वंगु दु ।
थथे नेपाःया मल्लकालिन कलां जायाच्वंगु मोहनकाली चुक व लिच्छवीकालिन अति उच्चस्तरया ईसाया न्हापांगु वा निगूगु शताब्दीपाखेया कालियादमनया विशाल प्रस्थर मूर्तित दुगु सुन्दरी चुक सकसिगु नितिं चायेकेगु खँ लसकुस यायेबहजू ।

छु हलुमान ध्वाखा दरबार संग्रहालय विकास समितिं थ्व चुकय् पर्यटकया नितिं अवलोकन याकेगु उद्देश्यं माःगु कथंया मर्मत सम्भार व उचित संरक्षण यायेधुंकूगु दु ।
छु आःयात थ्व चुकय् दुने दुत जक छ्वयेगु वा चुक जःखःया प्राचिन दरबारया क्वथा क्वथाय् नं दुत छ्वयेगु खः ? छाय्धाःसा मोहनकाली चुकया पूर्वपाखेया लङ्गय् मल्ल व साह जुजुपिनिगु पुजा क्वथाय् तसकं बांबांलाःगु धार्मिक बाखंत दुगु अंगः चित्र नं पर्यटक व आगन्तुकया नितिं आकर्षण जुइफु । पर्यटकयात प्रवेश बी न्ह्यः हे थुपिं निगू चुकय्, थुपिं चुकदुनेया अखगमनया बांलाक्क प्रबन्ध जुइगु तसकं आवश्यक खनेदु । छाय्धाःसा थुपिं चुकदुने दुहांवनेगु लुखा व लँत तसकं चिब्याः व चिजाः ।

उगु चुकतय्गु प्यख्यरंया छेँया लङ्गत मल्ल व शाह जुजुपिंसं थःपिं च्वनेगु छ्यला वयाच्वंगुलिं उगु छेँया थाय् व क्वथात नं चिजाः व चिचीकू । उगु चुकया थुगु लङ्गत क्यनेत व संग्रहालय प्रयोजनया नितिं छ्यलेन्ह्यः यक्कों निर्माण सुधारया ज्यात यायेमाःगु आवश्यकता खनेदु । माक्को आवश्यक सुरक्षाया उपायत मयासे थुपिं चुकत पर्यटकतय्गु नितिं चायेकेगु घाटक जुइफु । दकले न्हापां थुगु चुकतय्गु मर्मत सम्भार, सरसफाई व थन दुगु अति दुर्लभ व उच्चकोटीया प्रस्थर कला व काष्ठकलाया अल्याख कलाकृति पर्यटक व आगन्तुकया सत्तिक्क लाइगुलिइं उकिया छु गुकथं सम्बन्धित विकास समितिं सुरक्षा व संरक्षण यायेगु खः, उगु खँया न्हापा हे स्पष्ट यायेमाःगु खनेदु । चुकय् माःगु सुरक्षा गार्ड, सीसीटिभी क्यामरा, अग्निनिरोधक यन्त्र व सामग्री, अलार्म व्यवस्था मयासे उगु चुकत पर्यटक व सर्वसाधारणतय्गु नितिं चायेकेगु छुं नं हालतय् उचित जुइमखु ।

नापं चुकय् दुगु प्रत्येक कलात्मक वस्तुया पूर्ण विवरण सहितया फोटोग्राफी व ड्रइङ्ग नापं यानाः तयेमाः । मोहनकाली चुक दुने नेपाली कला, संस्कृति व इतिहास सुलाच्वंगु दु । झिन्हय्गूगु शताब्दीया जुजु प्रताप मल्लं दयेकूगु थ्व चुकदुने नेपाली प्रस्थर कला, काष्ठकला व मृणकलाया अपूर्व व अद्वितिय नमुनात नं दु । मोहनकाली चुकया उत्तरपाखेया लङ्गक नेपाली जनजीवन व नेपालय् पश्चिमेली सभ्यताया प्रभाव स्पष्ट जुइगुकथंया प्रस्थरय् कियातःगु निगू लाइनय् मिलय् यानाः तयातःगु मूर्तिया पलकं थुगु खँयात स्पष्ट याइ । जुजु प्रताप मल्लया कला प्रेम व वय्कःया भगवान श्रीकृष्ण प्रतिया भक्ति, वयागु दरबारदुने जुइगु नाचगान, सांस्कृतिक क्रियाकलाप आदि सकसिगु लुमन्ति थुपिं प्रस्थरया पलकं क्यनी ।

थथे हे उगु चुकय् दुगु लुँहिति व हितिया जःखः ब्वयातःगु यक्कों हिन्दु व बौद्ध द्यःदेवीया बांलाःगु प्रस्थर मूर्ति, चुकया प्यख्यरंया लङ्गक अंगलय् ब्वयातःगु कृष्णलीला सम्बन्धी काष्ठकला मूर्ति कलाया मिखाकुलिं ज्वः मदु । उगु चुकया ढलानय् दुगु कलात्मक काष्ठ खम्बा व प्यख्यरंया कार्नेसय् कियातःगु चिचीधंगु मूर्ति नं उलिहे बेजोड जक मखु, उगु मूर्ति पलकं रामायण व महाभारत आदिया घटना नं कनाच्वंगु दु ।
मोहन चुकया प्यख्यरंया लङ्गय् इलय् ब्यलय् मर्मत व ल्होनेगु याःसां नं चुकया वास्तुकलाय् खास फरक जूगु धाःसा खनेमदु । सुन्दरी चुकया दकले महत्वपूर्ण व अमूल्य सम्पदा धयागु हे अन दुगु कृष्ण कालिया दमनया पुलांगु प्रस्थर मूर्तिहे खः ।
प्रस्थरया थ्व पालिसदार जीवन्त मूर्ति नेपाली प्र्रस्थर मूर्तिकलाया छगू अतिकं बांलाःगु व अद्वितीय नमुना मध्ये थ्व खः । उगु मूर्ति जुजु प्रताप मल्लं लाजिम्पाटं हयाः अन स्थापना याःगु खः धाइ । उगु मूर्तिया न्ह्यःनेपाखे छधाः लुँहिति नं दु ।

सुन्दरी चुकया लङ्गय् तयातःगु काष्ठकलाया भ्mयाः उकिसनं खासयानाः म्हय्खा भ्mयाः तसकं हे आकर्षण जक मखु, स्वनिगः दुने थुगु छुं प्रमखु म्ह्यखा भ्mयाःत मध्ये छगू खः । उकिं थथे अमूल्य निधि मानय् यानातःगु थुपिं निगू चुकय् पर्यटक व सर्वसाधारणया नितिं तुरुन्त चायेके बीगु स्वयाः न्ह्यः थुपिं चुक दुगु कलाकृति व थुपिं चुकय् दुगु भौतिक अवस्थायात अन वइपिं जनमानसया हुलं मस्यनीगु कथं सुरक्षित व बल्लाकेगु नितान्त जरुरत दु । थुपिं फुक्क खँय् ध्यान तयाः जक हलुमान ध्वाखाया दरबार संग्रहालय विकास समितिं माःगु निर्णय यायेगु बांलाइ । मोहन चुक व सुन्दरी चुकया उगु लङ्गय् नेपाली वास्तुकलाया डिजाइन, ड्रइङ्ग, फोटो आदि सामग्री प्रदर्शनी व्यवस्था यानाः न्हूगु संग्रहालय स्थापना यायेगु खँ नं सञ्चार माध्यमय् वयाच्वंगु दु ।
छु थथे पुरातत्व विभाय् दुगु वास्तुकला सम्बन्धी ड्रइङ्ग आदिया प्रदर्शन यायेत थुपिं लङ्गत उपयुक्त जूला ? छु थुपिं लङ्गत कीलं, मौसमं, खँुत, भ्यान्डल व ग्राफिटी बचय् यायेत उपायत नालेगु ज्या जुइधुंकूगु दुला ? थन उगु वास्तुकलाया ज्वलंत तयेत उपयुक्त व ल्वःला ? थुपिं फुक्क खँय् बांलाक्क लेखाजोखा यानाः जक अन वास्तुकला संग्रहालयय् हिलेगु बांलाइ । उकिं, हलुमान ध्वाखा दरबार संग्रहालय विकास समितिं उगु चुकत व अन दुने संग्रहालय चायेकेत उलि हत्थाय् मचासे सुरक्षाया फुक्क पक्षय् न्हापा हे व्यवस्था यानाः जक यायेगु सकसिगुं नितिं कल्याण जुइ ।

More Stories Like this