नेवाः विस्थापित यायेगु ज्याय् प्रम भट्टराई

नरेशवीर शाक्य

येँ महानगरवासी, विशेषतः थनया आदिवासी नेवाःत सरकारं आः लँ तब्या यायेगु त्वहलय् पुर्खौ पुर्खांनिसें वसोवास यानाच्वंथाय् डोजर चले यानाः छेँ थुनेगु ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु। थःपिनिगु घरवास तकं मदयाः थःपिं सुकुम्बासी जुइ फइगु वा थःपिनिगु आदिभूमि त्वःताः मेथाय् च्वं वनेमाले फइगु आशंकां थुपिं आक्रान्त जुयाच्वंगु दु। थथे अचानक थनया स्ववासीतय्त छाय् विकासया नामय् आक्रमण यात धइगु न्ह्यसः सकल नेवाःतय्गु जुयाच्वंगु दु। मुलुकय् अनेक राजनीतिक परिवर्तन वल, उकियात थनया आदिवासीतय्सं साथ बियाः शाह शासकतय्त तकं चीका छ्वल। आः जनताया साथ कयाः मुलुकय् आमूल राजनीतिक परिवर्तन हयाः सत्ताय् थ्यनाच्वंपिं मनूतय्सं थनया आदिवासीतय्त स्वयेगु व याःगु ब्यवहारया कारणं थनया सकल आदिवासी हाकनं छकः थःपिनिगु अस्तित्वया निंतिं हे नं गम्भीर जुयाः चिन्तन यायेमाःगु ई वःगु दु। थनया आदिवासी नेवाःतय्त राज्यसत्तां न्ह्याबलें हे बेक्वःगु मिखां स्वयेगु याः धयागु खँ आःया घटनाया लिधंसाय् नं थुइकेफु ।

आः लँ तब्याकाः नेवाः लगायतया न्हापांनिसें थन बसोवास यानाच्वंपिनिगु छेँ थुनाः दयेकेगु क्वःछिना प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईया हे सहमतिइ जूगु खः धइगु खँ संचार माध्यमं पित हयाच्वंगु दु। थःपिं मर्काय् लानाः पीडित जूपिं जनतां प्रधानमन्त्रीनाप खँ ब्याके धकाः माग यानाच्वंसां प्रधानमन्त्री भट्टराईनं अज्याःपिं पीडितनाप खँ ल्हायेत तकं तयार मजुसे ई बियाच्वंगु मदु। सतक तब्या यायेगु नामय् थनया आदिवासीत विस्थापित जुइगु स्थिति वल धकाः मनूत चिल्लाय् दनाः हालाच्वंसां लोकतान्त्रिक प्रधानमन्त्रीया थ्व ब्यवहार अर्थपूर्ण जू ।

प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराई छम्ह आन्दोलनकारी नेता व जनताया हक स्थापना यायेत देय्या सकल आदिवासीतय्गु हक सुरक्षित जुइमाः धकाः न्ह्याः वनाच्वंम्ह नेता खः। अझ उकिसनं डा.भट्टराई थनया आदिवासी नेवाःत नाप सतिक भावनात्मक स्वापू दुम्ह मनू कथं नं कायेगु याः। नेवाःतय्सं म्हपुजा कुन्हु तःजिक हनीगु नेपाल संवत्या न्हूदँ कुन्हु जूगु विशेष समारोहय् प्रधानमन्त्रीया हैसियतं थनया आदिवासीतय्सं ल्हाइगु भाय् नेपालभाषां हे संवोधन यानाः मन त्याकेगु राजनीतिक कासा तकं म्हितूगु खः। तर थ्व कासाया फय् हे ख्वाउँके मलाःनिवं थनया आदिवासी नेवाःतय्गु छेँ पसः हे न्हंका छ्वयेगु योजनायात गुकथं थुइके फइ धयागु खँ इलं मूल्यांकन याइ हे तिनि ।

सरकारं नियम विपरित निर्माण जुयाच्वंगु, अतिक्रमण यानाः कयातःगु थासय् थःपिनिगु योजनाकथं लँ तब्या याःगुयात सकल देशवासीं लसकुस याना हे च्वंगु दु। तर लँ तब्या यायेगु नामय् थन सदिऔं न्ह्यवंनिसें बसोवास यानाच्वंपिनिगु छेँ थुनाः जनतायात गुकथं राहत जुइ धइगु खँ अझं रहश्य हे तिनि। स्वनिगः दुने थुकथं मनूतय्गु बसोवास अप्वया वयाच्वंगु दु, थ्व क्रम थुकथं हे न्ह्यानाच्वन धाःसा आः छेँ थुनाः दयेकीगु लँ नं छुं दँ लिपा चिब्या जुइगु निश्चित खः। सरकारी नीतिया अभावया कारणं ख्वातुगु बसोवास दुगु थासय् नं बहुसंख्यक मनूत वये-वने यायेमाःगु कार्यालय, बजाः निर्माण व थौं कन्हय् अपार्टमेन्ट व हाउजिंग दयेके बियाच्वंगु कारणं आःया लँ चिब्या जुयाः समस्या ब्वलंगु खयेफु। थुकिया समाधान यायेत सरकारं नीति हे दयेकाः अज्याःगु थासय् ब्यापारिक प्रयोजनया निंतिं दयेकेगु ततःधंगु योजनायात विकल्प बीमाःगु खः। आः हे नं येँ दुने ततःब्यागु लँ दुगु सतक दयेधुंकूगु परिपेक्षय् ततःधंगु कार्यालयतय्त अज्याःगु हे थासय् वनेत सरकारं नीति दयेकाः सुविधा उपलब्ध याके फयेमाः। थनया आदिवासीतय्त चीकाः सतक दयेकेगु धइगु सरासर थनया जनतायात विस्थापित यायेगु व आः मुलुकय् निर्माण जुयाच्वंगु संविधान दुने नेवाः स्वायत्त राज्य निर्माण याके मबीगु व थुगु लागायात राजधानी प्रदेश दयेकेगु पूर्वाधार खः धयागु खँ नेवाः स्वायत्त राज्यया परिकल्पना यानाच्वंपिं सकसिनं वाःचायेके माःगु दु। मुलुक संघीयताय् दुहाँ वने न्ह्यः हे अनया पूर्वाधारत नष्ट यायेगु धयागु संघीयता विरोधी ज्या खः। वर्तमान सरकार संविधान निर्माणया निंतिं जक स्वनातःगु खः। संघीयता निर्माण जुइधुंकाः संघीयता दुनेया सम्पूर्ण विकास निर्माणया जिम्मेवारी सम्बन्धित कार्यपालिकां काइगु खः।
थनया आदिवासी नेवाःतय्त थुकथं समस्या वयाः विस्थापित जुइगु अवस्था तक थ्यने धुंकाः नं आः सरकारया नेतृत्व यानाच्वंगु राजनीतिक पार्टीया छथ्वः नेवाः कार्यकर्तात मुक दर्शक जुयाच्वंगु दु। पार्टीया निर्देशन मदु धयागु त्वहलय् स्थानीय मनूतय्त न्ह्यागु कथंया समस्या जूसां सुम्क च्वनेगु प्रबृतिं आः फुक्क राजनीतिक पार्टीया नेवाःत नापं च्वनाः नेवाः स्वायत्त राज्यया परिकल्पना यानाच्वंपिनि दथुइ हे नं न्ह्यसः चिं ब्वलने फइगु संभावना ब्वलनावःगु दु ।

लँ तब्या यायेगु नामय् नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु ज्या गम्भीर खः। लोकतान्त्रिक शासन पद्धतिइ थज्याःगु ज्या सुयातं स्वीकार्य मजुइगु खँ निश्चित खः। नेवाःतय्त वयाच्वंगु विपत्तियात थ्व केवल सुं सुं मनूतय्गु समस्या जक खः धकाः च्वनेगु खःसा थुज्वःगु हे प्रबृतिया मेमेगु समस्या ब्वलंकाः हाकनं ल्यं दनीपिं नेवाःतय्त नं विस्थापित मयाइ धाये मफइ मखु। नेवाःत सकलें थःपिनिगु स्वायत्त राज्यया निंतिं छुं नं राजनीतिकवादया लिउलिउ मखु धइगु खँ प्रमाणित यानाः क्यनेगु ई खः ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this