दकलय् चिकुगु ला हे पोहेला/पुस

लव कर्माचार्य
चिकुलाया खँ ल्हायेबलय् विक्रम संवत्या ल्याखं गुंगूगु ला पुस व नेपाल संवत्या ल्याखं स्वंगूगु ला पोहेला तसकं हे चिकुगु ला कथं कायेछिं। अथे हे ई.सं. या दकलय् लिपांगु ला डिसेम्बर व न्हापांगु ला जनवरी नं थ्वहे पोहेलालिसे स्वानाच्वंगु खनेदु।
थ्वहे पुसया ७ गते दक्षिणायण जुयाः वइगु सुर्द्यः थासय् च्वनीगुलिं थुकुन्हुयात दकलय् चीहाकःगु न्हि कथं कायेगु याः। ऋतुया ल्याखं स्वयेगु खःसा हेमन्त ऋतुया निगूगु ला नं थ्वहे पुस खः। थुगु लाय् न्यातय्त तकं चिकुइ धाइ। थुबलय् पुखूया लः च्वापु थें धी जुयाः ख्वयाच्वनीगुलिं थ्व लाय् लः मदयेक म्वाये मफुपिं न्यातय्गु लागि लः हे काल, लः हे विष व लः हे शत्रु जुयाच्वनी।
अंग्रेजीइ नं पुसयात तसकं हे चिकुगु ला कथं 'पुस इज अ कोल्ड मन्थ' धकाः उल्लेख याना तःगु खनेदु। थुबलय् सुर्द्यः नं दक्षिणपाखे धेचुली। झीगु समाजय् 'खाखलं मां धाये मलावं वा धायेवं हे निभाः बी धुंकीगु थ्वहे पुस/पोहेला खः' धायेगु चलन दु। थुथाय् लुमंकेबहः जू कि झीगु समाजय् विशेष यानाः थ्व हे पुसं सिँ च्याकाः मि कुइगु चलन दु। दिंया ल्याखं थ्व पुस ला गबलें २९ न्हुया जुयाच्वनी सा गबलें ३० न्हुया जुयाच्वनी। थुगुसी धाःसा थ्व पुस ला ३० न्हुया जुयाच्वंगु दु।
भौगोलिक शास्त्र विषयय् ऋतु परिवर्तनय् डिसेम्बर २२/पुस ७ गतेया न्हि दकलय् चीहाकःगु चा व दकलय् ताःहाकःगु न्हि जुइ धयातःगु दु। निभालं नं सुलाकासा म्हिताच्वं थें भान जुइगु थ्व पुसजःछि हे चिकुयाच्वनी। गबलें शीत लहर, गबलें खसुं भुनीगु, गबलें पुगाइगु, गबलें च्वापु गाइगु, गबलें सुपाचं त्वपुइगु आदि जुयाः थीथी कथं मौसम नं थ्व हे पुसं हिलाच्वनी। थ्व लाय् दक्षिण मोहडाय् लाःगु छेँय् सुर्द्यः लुसांनिसें लुकु मबिउतले निभाः त्वयाच्वनी तर उत्तर मोहडाय् लाःगु छेँय् धाःसा निभाः खइ मखु। पुस तसकं हे चिकुगु ला जुयाः अप्वः थें मनूत लासाय् हे च्वनाच्वनी। अले इमित चिकु धकाः वसिबँ पुनाः, नीलः हयाः, पुजाकुथी द्यः पुज्यानाः गणेद्यः पुजा याःपिंत चिकुया माःचाः दु ला धकाः नं धायेगु याः। 'पुसं चिकु, माघं हियु' नं झीगु हे समाजया धापू खः। अले थ्व लाय् बुइ नं मत्यः सी नं मत्यः धाइ। लुमंकेबहः जू वि.सं. २००१ सालं झीथाय् थ्वहे पोहेला/पुसं च्वापु वागाःगु खः। अले न्हापा थीथी तीर्थय् वनाः थ्व हे पोहेलां माधः हाः वनीगु नं चलन दु ।
विशेष यानाः थ्व पोहेलां/पुसं छुं नं कथंया जात्रा पर्व हनेगु चलन मदु। तर पौष शुक्ल अष्टमीकुन्हु जनबहाःद्यः न्हवं, पोहेला पुन्हि कुन्हु चांगुया नारांद्यःया जात्रा यानाः लाय्कुली हयाः पुजा बियाः बिदा याइगु खः। न्हापायापिंसं धायेगु याः कि न्हापा चांगु नारायण येँया बासिन्दापिनि गुलि सुख वा दुःख जू धकाः स्वः बिज्याइगु। अथे बिज्याइबलय् चांगु नारायण असं, केल, वंघः, मखं व लाय्कुली वनीगु जुयाच्वन। चांगु नारायण येँया बासिन्दापिनिगु अवस्था स्वःवइगु उगु इलय् थनया बासिन्दातय्सं धाःसा थःपिंत दुःख जुयाच्वंगु दु धकाः क्यनेत क्वपुंगु, स्यंगु, ह्वगंगु व तज्याःगु चा भारा तछ्यानाः क्यनीगु नं थ्वहे पोहेला पुन्हि कुन्हु जुयाच्वन। थथे चांगु नारायण येँया बासिन्दातय्गु अवस्था स्वः वइबलय् थनया बासिन्दां वसः ही मजिउगु संबाःगु अथः, लः तये मजिउगु ह्वगंगु भ्यगः, अय्लाः काये मजिउगु तज्याःगु प्वतासि, दुसें तिने मजिउगु संबाःगु त्यप, प्वकतिने मजिउगु ह्वगंगु क्वंचा, लः फये मजिउगु संबाःगु धम्प, बूबः सी मजिउगु ह्वगंगु चा भाजं, ज्यःनाः ब्यलि थुइ मजिउगु संबाःगु चा कसि, कथं बाताया तःलय् अय्लाः फये मजिउगु ह्वगंगु गुलु, थ्वँ थिनाः काये मजिउगु संबाःगु स्वंमा, ज्वकं वःगु सि तज्याःगु ला भ्यगः, सि तज्याःगु अंप आदि क्यनीगु जुयाच्वन।
क्वय्या प्वकांनिसें च्वय्या च्वका थ्यंक तग्वःनिसें चिग्वः थ्यंक तँ तँ चिनाः स्वंगू, प्यंगू तँ थनाः थथे नारायण थ्यन कि तछ्यानाः क्यनीगु नं थ्वहे पोहेलां खः। अले स्वस्थानी बाखं नं थ्व हे लाया मिला पुन्हिकुन्हुं निसें न्ह्याइगु खःसा घ्यःचाकु हाम्वः संल्हू नं वि.सं. कथं माघ १ गते हनीगु खःसां नेपाल संवत् कथं धाःसा पोहेलाय् हे लाः। थ्वकुन्हुंनिसें न्हि ताहाकः जुइगु शुरु जुइ धाइ।

More Stories Like this