संविधान मस्यौदाय् नं बहुमतया खेल

श्रीकृष्ण महर्जन
छखे कांग्रेस व एमालें राजनीतिक रुपं ध्रुवीकरण यायेत चिचीधंगु दलतलिसे मोर्चाबन्दी याःगु दुसा मेखे माओवादीं नं अज्याःगु हे तयारी याना हःगु दु।

नेपाःया राजनीतिइ ताः ई न्ह्यवंनिसें सहमतिया आधारय् न्ह्याः वनेगु धकाः प्रमुख दलया नेतातय्सं याःगु समझदारीयात त्वाःथलाः हाकनं बहुमतीय खेलय् वनेगु ज्या सुरु जूगु दु। दलया नेतातय्गु हे सहमति कथं संविधान निर्माणया झ्वलय् विवादित विषयत ज्यंकेत संविधानसभाया संवैधानिक समिति अन्तर्गत उपसमिति तकं दयेकूगु खः। माओवादीया अध्यक्ष प्रचण्डयात संयोजक यानाः प्रमुख दलया शीर्ष नेतात दुथ्याकाः उगु समिति दयेकूगु खः। उपसमितिइ च्वनाः शीर्ष नेतातय्सं न्हूगु संविधान निर्माणया झ्वलय् विवादित धाःगु विषययात सहमतिइ हयेगु ज्या यक्व हे याःगु दु। विशेष यानाः माओवादी दुनेया लाइन संघर्षया झ्वलय् बरिष्ठ उपाध्यक्ष मोहन बैद्य किरण पक्षया असहमतिया बाबजुद नं पार्टी अध्यक्ष नापं उपसमितिया संयोजक प्रचण्डं नेपाली कांग्रेस व एमालेया नेतात नाप जानाः यक्व हे खँय् सहमति याःगु खः। उकी आदिवासी जनजाति नापं राज्यं बहिस्करणय् लाकातःपिं समुदायं माग याना वयाच्वंगु जाति, भाषा व ऐतिहासिकताया आधारय् आत्मनिर्णयया अधिकार नापंया जातीय स्वायत्तता व स्वशासनया भावनायात नं कःघायेगु खँ दुथ्याः। भाषाया सवालय् खय् भाय् छगूयात जक केन्द्रीय सरकारया ज्याखँया भाषा अले मेमेगु भाषायात सुचीकृत यायेगु निर्णय यात। अथे हे मौलिक अधिकारया सवाल नं प्रस्तावनाय् हे तयेमाःगु खःसां राज्य पुनर्संरचना नाप स्वापू दुगु विषय जूगुलिं राज्य पुनर्संरचना नाप हे स्वाकाः समाधान यायेगु धकाः चीकेगु सहमित उपसमितिइ जुइ धुंकूगु दु। आदिवासी जनजातिया भावना अःखः जूगु थज्याःगु आपालं सहमति उगु उपसमितिं याःगु दु।
उपसमितिइ जुयाच्वंगु सहमतियात कयाः थीथी ख्यलं थीथी कथंया टिप्पणी याना हयाच्वंगु नापं उपसमितिया कारणं संविधानसभाया अर्थ मदया वनाच्वन धकाः तकं धया हयाच्वंगु खः। संविधानसभां पारित यायेमाःगु विषययात प्रमुख दलया ब्रम्हू नेतात जक च्वनाः सहमति धाधां न्ह्याः वंगुलिं संविधानसभाया सभासद्तय्गु तकं अर्थ मदया बिल।
लिपांगु इलय् वयाः माओवादी दुने कार्यनीति, कार्यदिशा व बिचाःयात हे कयाः लाइन संघर्ष तच्वल। थ्वहे झ्वलय् माओवादीया बरिष्ठ उपाध्यक्ष मोहन बैद्य पक्षधर नेतातय्सं संवैधानिक समितिइ तकं उपसमितिइ सहमति जुल धाःगु विषययात कयाः न्ह्यसः थन। अनं लिपा राज्यया शासकीय स्वरुप बारे उपसमितिं दयेकूगु कार्यदलय सहमति जुइधुंकूगु विषययात कयाः नेपाली कांग्रेसं उपसमिति व संवैधानिक समितिइ वयाः असहमति प्वंकल। उगु विवाद खने दयावःगु प्रमुख दलया नेतातय् दथुइ आः वयाः बहुमतया खेलय् वनेगु तयारी याःगु दु।
सर्वोच्चया लिपांगु फैसला कथं न्हूगु संविधानया म्याद वइगु जेठ १४ गते तक जक दनिगु नापं सरकार व संसदं उगु फैसलायात कयाः पुनरावलोकनया निंतिं निवेदन तःगु इलय् अदालतं दरपीठ याःगु इलय् हे संविधान जारी यायेगु नितिं याकनं हे संविधानया मस्यौदा तयार यायेमाःगु अवस्था दु। संविधानया मस्यौदा तयार यायेगु निंतिं विवादित बुँदायात बहुमतया आधारय् जक संविधानसभां पारित याःसा गाःगु अवस्था दु। उकिं न्हूगु संविधानया मस्यौदाय् फयांफत्तले थःपिनिगु हे पक्षया खँ दुथ्याकेमाःगु विशेष यानाः माओवादी व नेपाली कांग्रेसया योजना खः। वहे योजना कथं सुनां बहुमत दयेकी इमिगु हे लाइन कथं दुथ्याइगु अवस्था दु। कन्हय् वनाः संविधानया अन्तिम रुप बीगु इलय् दुइ तिहाइ बहुमत माःगु अवस्था जूसां दुइ तिहाइ मंत धाःसा वहे बहुमतया आधारयात न्ह्यःने तये फइगु नापं संविधानया अन्तिम रुप बी मफुत धाःसां वहे संविधानया मस्यौदां ज्या यानाः वनीगु अवस्था वयेफु धकाः तायेकाः सायद दलतय्सं थ्व इलय् बहुमत दयेकेगु निंतिं तसकं कसरत यानाच्वंगु खयेफु धकाः अःपुक हे अनुमान यायेछिं।
आः वयाः प्रमुख दलया प्रमुख नेतातय्गु ध्यान संविधानसभाय् बहुमत खाकेगुपाखे हे वनाच्वंगु खनेदु। बहुमत दयेके फत धाःसा सरकार विरुद्ध अविश्वासया प्रस्ताव तयेगु, सरकार क्वःथलेगु नापं माओवादीयात याकःचा लाके फइगु तायेकाः नेपाली कांग्रेस न्ह्याः वंगु खने दु। कांग्रेसं एमालेयात साथ कयाः संविधानसभाय् दुथ्याःगु चिचीधंगु राजनीतिक दलयात तकं थःपिनि पक्षय् हयेत लगातार बैठक च्वनेगु नापं मोर्चाबन्दी यायेगु तकं सुरु यानाहःगु दु। कांग्रेस व एमालें अथे मोर्चाबन्दी यात धाःसां गबले तक मधेसी मोर्चा तज्यानाः माओवादीपाखें छुं छुं दल वइ मखु अबले तक कांग्रेसया योजना सफल जुइगु अवस्था मदु। छाय् धाःसा माओवादी व मधेसी मोर्चा जक छथाय् च्वनाः च्वन धाःसां इमिगु बहुमत दइगु अले मेपिं फुक्कं छथाय् च्वन धाःसां नं बहुमत मदइगु अवस्था दु। छुं दिं न्ह्यः जक वर्तमान सरकारयात समर्थन याना वयाच्वंगु उपेन्द्र यादवं नेतृत्व यानादीगु मधेसी जनअधिकार फोरमं सरकारया समर्थन लित कयागु जुल धकाः औपचारिक रुपं हे घोषणा याःगुलिं सायद कांग्रेस व एमालेया नेतातय्त उत्साहित याना बिउगु खयेफु।
उखे माओवादीं नं शान्ति व जनसंविधान हयेत आः जनपरिचालनया ज्याझ्वः तयारी यानाच्वंगु दु। अथे माओवादीं नं राजनीतिक रुपं ध्रुवीकरण यायेगु कुतः याःगुया मूल कारण धइगु संविधानसभाय् बहुमत हयेगु निंतिं हे खः। छखे कांग्रेस व एमालें राजनीतिक रुपं ध्रुवीकरण यायेत चिचीधंगु दलतलिसे मोर्चाबन्दी याःगु दुसा मेखे माओवादीं नं अज्याःगु हे तयारी याना हःगु दु। अथे निगुलिं पक्षं थःथःगु तयारी याःसां नं अन्तिमय् वयाः मधेसवादी दल (मधेसी मोर्चा)या भूमिका हे निर्णायक जुइगु अवस्था दु। भारतं नं मधेसी दलतय्त म्हितकाः हे लगातार रुपं थःपिनि स्वार्थ पूरा यानाच्वंगु अवस्था थ्व बहुमतया खेलय् नं भारतं मेगु कथंया खेल म्हितीगु ज्या याइ मखु धकाः सुनां नं धाये फइ मखु। न्ह्यागु हे जूसां छगू कथं राजनीतिक विचारया ल्वापु तीब्र गतिं न्ह्याः वनाच्वंगु नापं न्हापा न्हापां निसें राजनीतिक शक्तिया दथुइ ध्रुवीकरण जुजुं वनाच्वंगु नापं दलतय्सं आः वयाः संविधानसभाय् बहुमतया खेल म्हिताच्वंगु दु धकाः अःपुक हे धाये फइगु अवस्था दु।

More Stories Like this