जातीय म्हसीका ल्यंकेगु सवाल

कृष्ण प्रजापति

थौं विश्वन्यंकं जातीय म्हसीका ल्यंकेगु सवाल तसकं महत्व बियाः न्ह्यानाच्वंगु विषय जूगु दु। थीथी देशय् थीथी कथं थःपिनि पुलांगु जाति छु खः, थःपिनि आदिभूमि गन खः व थःपिनि सही नश्ल, गोत्र वा हि छु खः धइगु सवाल मूलभुत रुपं न्ह्यानाच्वंगु अवस्था दु। अथे जुयाः नं विद्वानतय्सं ला यदि आः स्वंगूगु विश्व युद्ध जुल धाःसा थ्वहे जातीय म्हसीका ल्यंकेगु सवालयात कयाः जुइ धकाः अनुमान हे यानातये धुंकूगु अवस्था दु। थथे थःपिनि पुस्ता व थःपिनि पुलांगु थाय्बाय् व रितिथिति मालेगु चलन नेपालय् नं शुरु जूगु दु। थ्व झ्वलय् झीगु देशय् नेपाल आदिवासी जनजाति राष्ट्रिय प्रतिष्ठान तकं नीस्वनेगु ज्या जुल। तर थ्व नेपाल आदिवासी जनजाति प्रतिष्ठानया ज्या छु खः धइगु धाःसा आः तक नं उलि मनूतय्सं बांलाक तिफ्याये फयाच्वंगु मदुनि ।

झीगु देश थीथी जाति, धर्म, भाषा व वर्णया समिश्रण जुयाच्वंगु देय् खः। अथे जुयाः थन सीकं मसीकं थःपिनि जाति ल्यंकेगु, थःपिनि जातिया उत्थान यायेगु व थःपिनि मौलिक भाषा, संस्कृति व पहिचान ल्यंकेगु होडबाजी हे चले जुयाच्वंगु स्थिति दु। अझ देशय् एकदलीय तानाशाही अन्तया नापनापं वःगु प्रजातान्त्रिक पद्धति व गणतन्त्रया स्थापना नाप नापं झीगु देशय् थीथी जाति, जनजाति व आदिवासीया सवाल तच्वकं हे न्ह्यानाच्वंगु स्थिति दु। वास्तवय् नेपाःया पहिचान धइगु हे थीथी जाति जनजाति जूगु ल्याखं नं थन गुलिं नं जाति जनजातिया म्हसीका ल्यंकेगु सवाल न्ह्यःने वयाच्वंगु खः, व तसकं माःगु बांलागु व पाय्छिगु चीज नं खः। जातिया मामलाय् छुं हे ज्या मयायेगु, आदिवासीया खँ हे ल्हायेत ग्यायेगु व फयांफति जातीय खँयात गुलि फत उलि क्वत्यलेत स्वइगु राजनीतिक पार्टी तकं थौं च्वने मफइगु स्थिति दु। अथे जुया नं सदनय् जाति जनजाति व आदिवासी सभासद्तय् ककस हे नीस्वनाः थःपिनि अलग्ग जातिया सवालयात दकलय् अप्वः च्वछायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु। थ्व छगू बांलाःगु संयोग नं खः ।

थीथी राजनीतिक पार्टी दुने नं आः जातीय संगठनत सक्रिय जुयाच्वंगु दु। नेवाः तामाङ, राई, लिम्बु, मगर आदि महत्वपूर्ण जातिया अलग्ग अलग्ग जातीय प्रतिष्ठानत नं नीस्वने धुंकूगु थ्व इलय् उमिगु पहिचान, म्हसीका व इज्जतया खँयात गुलि फत उलि च्वन्ह्याकेगु ज्या यायेमाःगु थौंया आवश्यकता नं खः। जातीय खँ ल्हायेवं संकुचित धइगु धकाः जातीय मामलाय् खँ हे ल्हाये चाहे मजूपिं गुलिं राजनीतिक पार्टीया मनूत नं जातीय संयन्त्रय् वनाः बैठक भत्ता धाःसा नया हे च्वंगु दु थज्याःगु खँया ध्यानय् तयाः स्वयेगु इलय् झीगु देशय् आः जातीय राज्यया खँ तीब्र ढंगं न्ह्यःने वये धुंकूगु प्रमाणित जुइ।
गुलिं राज्य पुनर्संरचना नं जातीय आधारय् जुइमा धइगु सवाल न्ह्यःने वयाच्वंगु थ्व इलय् वइगु जेठ १४ गते घोषणा याइगु नेपाः राज्यया संविधान राज्यया विभाजन बिना वा छुं नं कथंया राज्य अलग्ग मयासें जकं घोषणा याइगु खःला धइगु बिचाः यायेमाःगु स्थिति वःगु दु। थःपिनि थासय् थःपिं न्ह्याथे यानाः नं न्ह्यःने वनेगु स्वत धाःसा स्वशासन व राज्यय् थःपिनि पहुँच मदयेकं मगाः। छुं छगू जातियात जक च्वन्ह्याकाः दयेकीगु संविधान प्रजातान्त्रिक वा लोकतान्त्रिक संविधान जुइ हे फइमखु। म्हिगः अज्याःगु संविधान लागू यायेत स्वःगु हे कारणं नेपाली जनतां निगूगु जनआन्दोलन यायेमाःगु खः। अज्याःगु गल्तीयात हानं दोहोरो यात धाःसा झीगु देशय् गुलि नं जातीय संगठन व जातीय प्रतिष्ठानत दु थ्व फुक्क अज्याःगु प्रावधान विरुद्ध दनीगु खँय् निगू मत जुइमखु जुइ। अथे जुयाः नं थौं जातीय खँयात बेवास्ता यायेगु स्थिति हे मदु ।

जातीय खँ ल्हायेगु चलन झीगु देशय् प्रजातन्त्र नापनापं हे वःगु खः। अथे जुयाः नं २०६२/६३ जनआन्दोलन व हे जातीय सवालयात हे महत्व बियाः सफल नं जुल। जातीय खँयात न्ह्यचिका यनेवं माओवादी जनयुद्धं उत्सर्ग रुप काःगु खःसा आः वहे जातीय समुदायपाखें नं थःपिं सु खः गथे खः धइगु सीके सयेके चाहे जूगुलिं झन जक थौं देशय् जातीय राज्य, जातीय मामला, जातीय उत्थान व प्रवर्द्धन यायेगु खँयात राज्य पक्षं बेवास्ता यायेगु स्थिति हे मदये धुंकूगु खः। छुवाछूतया चलन, क्वय्या जाति, च्वय्या जाति धइगु अपमानित चलन, दलित धकाः हेपे यायेगु चलन आदि ल्यनाच्वंगुलिं नं झीगु देशय् थज्याःगु सवालयात पत्रपत्रिका मार्फत थजु वा मेगु कथं थजु प्रचार प्रसार याये माःगु आवश्यकता दु। उकिया लागिं स्कूल, कलेज व संघ संस्था मार्फत चेतना न्यंकेगुनिसें राज्य स्तरं नं थीथी गोष्ठी सेमिनार व अन्तर्क्रियात यानाः झीगु देशया विकास गन गथे याना जुइ धइगु सवालयात बिचाः याये हथाय् जुयाच्वंगु दु ।

थौं थीथी जिल्लाया जातीय संगठन व जातीय उत्थानया गतिविधि स्वयेगु इलय् नं थःपिनि भाषा, संस्कृति व म्हसीका ल्यंकेगु खँय् उलि हे संवेदनशील जुयाः ज्या यायेमाःगु अवस्था वयाच्वंगु दु। सामान्य जनतानिसें कयाः तःधंगु राजनीतिक पदय् च्वनाच्वंपिं गुलि नं मनूत दु उमि तकं थौं थःपिनि जात छु खः, थःपिनि नश्ल छु खः व आः थःपिनि जाति भाषा व संस्कृतिया उत्थानया लागिं छु यायेफइ धइगु बिचाः यानाच्वंगु ई खः। थज्याःगु संवेदनशील इलय् नेपाली जनताया चाहना कथं जाति, जनजाति व भाषाभाषीया उत्थान यायेगु ज्या नेपाल सरकार स्वयमं याना वनेमाःगु खनेदु। यदि थ्व ज्या खालि जातीय संगठनतय्गु जक खः धकाः राजनीतिक पार्टी व राज्य मौन च्वनेगु खत धाःसा २०६२/६३ या मर्म व भावनाया कदर जूगु जुइमखु। फगत झीगु देशय् आन्दोलन व जनयुद्ध सफल यायेत च्वयेकूगु नाय्खिं कथं जक जातीय मामला न्ह्यचिलीगु जुल धाःसा कन्हय् माओवादी लगायत थीथी राजनीतिक शक्तियात हे थ्व जातीय संगठनतय्सं पतिं थनेफु ।

More Stories Like this