नेवाःतय्गु भविष्यय् खेलवाड यानाच्वन

डी.आर. खड्गी
बरु सुकुम्बासीतय्सं आन्दोलन यानाः जिमित 'विकल्प' मबिउतले हटे जुइ मखु धकाः अडान कयाच्वन। तर झीगु लागि दुःखया खँ, झी पुर्खाया छेँ धमाधम थुनाच्वन नं झी तमाशा स्वयाच्वना।

१८ औं शताब्दीइ बूम्ह जर्मन दार्शनिक फ्रेडिक नित्सेया बिचार १९ शताब्दीइ तसकं प्रचार जुल। नित्से १९०० सालय् मदयेधुंकाः जर्मनया जनता जक मखु राजनेतातय्सं नं नित्सेया बिचार नाला काल। दार्शनिक नित्सेया स्वंगू मू बिचाः (क) दासता (ख) स्वतन्त्रता (ग) महानता मध्ये महानताया अवस्थाय् थ्यंकेत तसकं थाकु। सहज रुपं महानताया अवस्थाय् थ्यंकेगु म्हगसय् नं खंकेम्वाः। कठिन संघर्ष यानाः जक महानताया अवस्थाय् थ्यंके फइ धइगु नित्सेया धापू खः। कमजोरम्ह मनूया लागि स्वतन्त्रताया अर्थ मदु धासें नित्सें स्वतन्त्रता दःसां नं कमजोरीं मुक्त जुइगु खःसा थःत बांलाकेमाः धाल। थ्व समाजय् इज्जतसाथ म्वायेगु खःसा शक्ति व योग्यता दये हे माः। सु मनू वा समुदाय शक्तिशाली जुइ व मनू वा समुदायं शासन याइगु स्वाभाविक खः। नित्सें जीवन सफल अवस्थाय् थ्यंकत कठोरताया आवश्यकता दु धइगु खँय् बः बिल। हाकनं वं थ्व नं धाल कि दार्शनिक नित्सें थःगु लागि मखु थः सन्तानया लागि म्वानाच्वन। मातृभूमि अथवा पितृभूमिया थासय् सन्तानमुखीया चिन्ता का धयावन। १९ औं शताब्दी तकं नित्सेया बिचाःयात पूरा यूरोपं महत्व बियाच्वंगु खः। जब थथ्याःक्वथ्याः पार यानाः युरोपं औद्योगिक क्रान्ति यानाः राज्ययात चरम विकासया लँपुइ यंकेत ताःलात तब नित्सेया बिचाःयात नं त्याग यात। थौं २१ औं शताब्दीइ वयाः पूरा युरोपय् दासताया बिचाः अन्त्य जुल। थौंकन्हय्या युरोपं योग्यता व क्षमताया आधारय् थःगु जीवन न्ह्याकाच्वन।
नित्सेया बिचाः झीगु देशय् नं लागू जुयाच्वंगु खनेदु। विशेष यानाः खसब्रम्हू व मधेसीतय्सं नालाच्वंगु खनेदु। थ्व निथ्वः जातिं थः शक्तिशाली जुयाच्वनेगु लागिं शक्ति संचय यायां संघर्ष यानाच्वंगु खनेदु। मेगु, नित्सेया मातृभुमि व पितृभूमिया पलेसा सन्तान व जातिया उत्थानया लागि अप्वः चिन्ता या धइगु बिचाःयात थ्व निथ्वः जातिं नालाच्वंगु खनेदु। दसुया लागि खसब्रम्हू व मधेसीतय्सं थःगु जाति शक्तिशाली व सम्पन्न यायेगु लागि धमाधम राज्यया सुविधा नयाच्वंगु दु। थुमिसं राज्यया सम्पत्ति कब्जा यायेत राज्यया स्वंगुलिं निकाय व्यवस्थापिका, कार्यपालिका व न्यायपालिका कब्जा यानाच्वंगु दु। थ्व निथ्वः जातिया ल्हातय् सत्ता लानाच्वंतले देशया अवस्था खराब जुजुं वनाच्वनी। थुमिगु उद्देश्य थःगु जातियात शक्तिशाली यानाः मेगु जातिया शोषण यायेगु खः।
थुथाय् दार्शनिकतय्गु सिद्धान्त व लक्ष्य मदुपिं धमाधम खतम जुजुं वनी धइगु धापू सार्थक जू। सिद्धान्त व लक्ष्य मंत धाःसा तःधिकःम्ह न्यां चीधिकःम्ह न्यायात नः थें हे जुइ। स्वनिगःया नेवाःतय्सं नं सिद्धान्त व लक्ष्यय् ध्यान मबिसे धर्म कर्मय् जक अप्वः ध्यान बिउगुलिं नेवाःत कमजोर जुयाच्वंगु खः। नेवाःतय्गु शक्ति कमजोर जुयाच्वंगुलिं राज्यया स्वंगुलिं निकायया अधिकारं नं बञ्चित जुयाच्वन। उकिं नेवाःतय्गु व्यापार चौपट जुल। आर्थिक अवस्था ध्वस्त यायत स्वनिगःया खेती योग्य जमीन नं धमाधम हडप यानाच्वन। बहुसंख्यक नेवाःतय्गु आर्थिक स्थिति नाजुक जुयाच्वंगु कारण यक्व दु। उकीमध्ये छगू पिनें वःपिं गैर नेवाःतय्सं योजनाबद्ध रुपं हे नेवाःतय्त पतन यायेगु षड्यन्त्र यानाच्वंगुलिं नं खः। पिनें वःपिं गैर नेवाःतय्गु मुख्य लक्ष्य धइगु हे नेवाःतय्त साम, दाम, दण्ड, भेद नीति छ्यलाः कमजोर यायेगु खः। नेवाः जाति तसकं सोझा जूगुलिं ब्रम्हूतय्सं राजनीतिक शब्दजालय् फँसे यानाः बर्बाद यानाच्वन। अझ सोझापिं साधारण नेवाःतय्त जक मखु नेवाः न्ह्यलुवातय्त नं खसब्रम्हूतय्सं राजनीतिक शब्दजालय् फँसे यानाः नेवाःतय् शक्ति कमजोर यानाच्वन। यदि नेवाः न्ह्यलुवातय्सं नं खसब्रम्हू व मधेसीतय्सं थें निश्चित लक्ष्य व उद्देश्य ज्वनाः राजनीति याःगु जूसा नेवाःत शक्तिशाली जुइगु खः। नेवाःत शक्तिशाली जूसा न खसब्रम्हूतय्सं स्वनिगलय् रजाइँ याये फइ न मधेसीतय्सं हे राज्यया सम्पत्ति स्वाहा याये फइ। थौं झीसं खनाच्वना, स्वनिगलय् वयाः गैर नेवाःतय्सं राज्यया सम्पत्ति लुटे यानाच्वंसां नं झीपिं तमासा स्वयाच्वनेत बाध्य। थुलि जक मखु स्वनिगलय् झीत हे ख्याच्वः बियाः हैरान यानाच्वन।
सत्ताधारी खसब्रम्हूतय्सं षड्यन्त्र यायां बहुसंख्यक नेवाःतय्गु आर्थिक अवस्था तहस नहस यायेधुंकल। आः मेगु उद्देश्य नेवाःतय्त स्वनिगलं फक्व याकनं विस्थापित याना छ्वयेगु खः। उगु लक्ष्य कथं हे नेवाःतय्गु छेँ थुनेगु ज्या न्ह्यानाच्वन। थुथाय् इमिसं ट्राफिक जाम चीकेगु लागि सतक तबाला यायेगु तर्क बियाच्वंगु दु। वास्तवय् खसब्रम्हू नेतातय्सं नं थःगु स्वविवेक छ्यलाः राजनीति याये मफु। इपिं ला खालि विदेशीया इशाराय् प्याखं हुलाः जनतायात जक दुःख कष्ट बियाच्वंपिं खः। झीगु देशय् गुलि नं ततःधंगु योजना हइ, व फुक्क विदेशी एनजिओ व विश्व बैंक, एशियन विकास बैंकं तयार यानाः ध्यबा नं बीगु यानाच्वनी। विदेशी बैंकया योजनामध्ये स्वनिगलय् सतक तबाला यायेगु योजना कथं एशियन बैंकं माक्व त्यासा बियाच्वंगु नं छगू खः। सतक तबाला यायेगु नामं झी नेवाःतय्गु छेँ धमाधम थुनेगु ज्या जुयाच्वन। सतक तबाला यायेत सडक विभाग व जिल्ला विकासं मिले जुयाः बांलाक अनुसन्धान यानाः योजना दयेकेमाःगु खः। तर थन जिल्ला विकास व विभाग नं खालि विदेशीया ध्यबा नयाः स्वनिगःया संरचना ध्वस्त यायेगु अले जनतायात दुःख कष्ट बीगु ज्याय् जक खटे जुयाच्वंगु खनेदु। सतक तबाला यायेत सडक विभागया प्रतिनिधि च्वनाः ज्या न्ह्याके माःगु खःसां पुलिसयात न्ह्यःने तयाः ज्या जुयाच्वंगु दु । पुलिसयात न्ह्यज्याकूगुया अर्थ प्रहरी प्रशासनयात नं तःधंगु कमिशन बिउगु वा दमन यायेगु मानसिकता खः। अथे मखुसा प्रहरीतय्त छाय् न्ह्यःने तल? प्रहरीया ज्या ला शान्ति सुरक्षा कायम यायेगु जक खः।
झीसं खनाच्वना, अरुण परियोजना, तामाकोशी परियोजना व मेलम्ची परियोजनाय् स्थानीय जनतां तच्वयेक विरोध यानाच्वंगुलिं ज्या न्ह्याके मफुत। थ्व स्वंगुलिं योजना देश विकास व लःया समस्या समाधानया लागि तसकं महत्वपूर्ण योजना खःसां निसःखा छेँजलं विरोध यायेवं ज्या हे दित। अझ स्वनिगःयात कुरुप यानाः थः यत्थे जग्गा हडप यानाच्वंपिं सुकुम्बासीतय्त सरकारं हटे यायेगु आँट मयाः। बरु सुकुम्बासीतय्सं आन्दोलन यानाः जिमित 'विकल्प' मबिउतले हटे जुइ मखु धकाः अडान कयाच्वन। तर झीगु लागि दुःखया खँ, झी पुर्खाया छेँ धमाधम थुनाच्वन नं झी तमाशा स्वयाच्वना।

More Stories Like this