नेवाःतय् ध्यान मवनाच्वंगु मिडिया

श्रीकृष्ण महर्जन

थौंया युग संचारया युग धाइ। थौंकन्हय् छुं नं ज्या पूवंकेगु खःसा प्यंगः एमया आवश्यकता दु। माइन्ड, मसल्स, मनी व मिडिया। माइन्ड धइगु बिचार। मसल्स धइगु जनशक्ति। मनी धइगु ध्यबा अले मिडिया धइगु संचार। थ्व प्यंगू पक्ष दत धाःसा जक थःपिनि आज्जु पूवंके फइगु खँ नेपाःया राजनीतिक दलतय्सं बांलाक हे सिउ। उकिं हे जुइ राजनीतिक दलया नेतातय्सं थःथःपिनि पक्षय् नं पत्रिका व संचारकःमि तयार याना दइगु। दलतय्के छगू निश्चित सैद्धान्तिक आधारय् बिचार दइ अले माक्व ध्यबा नं दु, कार्यकर्ता नं दु अले मिडिया नं दु। उकिं उमिगु न्ह्यागुं खँ तिप्यं। प्यंगः एम मध्ये नं मिडिया जक मंत धाःसां नं थःपिं कमजोर जुइ धकाः उमिसं बांलाक हे थू। उकिं थःपिनिगु छुं नं खँ तुरुन्त प्रचार यायेगु निंतिं मिडियायात प्राथमिकता बी अले अप्रत्यक्ष रुपं आर्थिक 'ग्वाहालि' तकं याइगु खँ आः सुचुके म्वाःलेधुंकल। उकिया नितिं नेतातय्सं गज्याःगज्याःगु तक भूमिका म्हिती धकाः स्वयं संचार माध्यमपाखें हे इलय् ब्यलय् पिहां वयाच्वंगु दु ।

दल व दलया नेतातय्सं गुकथं मिडियायात प्राथमिकता बियाच्वंगु दु उकथं नेवाः आन्दोलनया न्ह्यलुवातय्सं बियाच्वंगु खने मदु। मिडियाया नितिं माःगु रणनीति तकं दयेकूगु खने मदु। अले नेवाः आन्दोलनयात वहे नेपालभाषाया छगू निगू पत्रपत्रिका व एफएमय् पिहां वयेवं गाः तायेकाः मेगुली ध्यान मबियाच्वंगु जुइफु। उकिसनं नेवाः आन्दोलनया नेतृत्व यानाच्वंपिं गुलिखे मनूत थः हे नं संचार माध्यमय् आबद्ध जुयाच्वंगु दु। उकिं थःगु माध्यमय् वःसा गात धकाः तायेकाच्वंगु खयेफु। नेवाः ज्याझ्वःयात संचार माध्यमं गुकथं प्राथमिकता बियाच्वंगु दु? पत्रिकाया सम्पादक, प्रकाशक नापं प्रमुखतय्गु नियत छु खः? दृष्टिकोण छु खः धकाः पत्रिकां बीगु समाचारं हे स्पष्ट जुइ ।

नेवाः आन्दोलन व संचार:
नेपाःया मूलधारया संचार माध्यमं नेवाः आन्दोलन जक मखु आदिवासी जनजाति व बहिस्करणय् लाकातःपिं समुदायया हक अधिकारया सवालय् जुइगु गतिविधियात नं प्राथमिकता मबीगु अले सांस्कृतिक गतिविधि बाय् जात्रा पर्व जुल धाःसा तसकं थाय् बीगु याना वयाच्वंगु दु। अधिकारवादी आन्दोलन जुल धाःसा आन्दोलनया समाचार मबीगु तर बांलासे च्वंपिं ल्यासेत सहभागी जुल धाःसा उकिया ग्लामर किपा धाःसा छापे याइगु झीसं खनाच्वना। उकिं आदिवासी जनजातितय्त मूलधारया संचार माध्यम धाःपिंसं छु मिखां स्वयाच्वन धइगु थुकिं नं स्पष्ट याः।
नेवाः स्वायत्त राज्यया निंतिं नेवाःतय्सं नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समिति हे स्वनाः आन्दोलन यानाच्वंगु दु। थुकिया संघर्षयात नेपालभाषाया न्हिपौ 'सन्ध्या टाइम्स', 'झीगु स्वनिगः' अथे हे वाःपौ 'अप्सरा', बाःछिपौ 'लाय्कू', नेपालभाषाया ज्याझ्वः न्ह्याका वयाच्वंगु एफएम मेट्रो, उज्यालो, सगरमाथा, मिर्मिरे, नेवाः, न्हूजः लगायतपाखें निरन्तर रुपं थाय् बियाच्वंगु दु। वंगु पोहेलाथ्व नवःमि कुन्हु जूगु निक्वःगु नेवाः एकता दिवसयात नं थ्व संचार माध्यमतय्सं बांलाक हे थाय् बियाः 'कभरेज' याःगु सकस्यां सिउगु हे खँ खः। उलि जक मखु नेवाः एकता दिवस जूगुयात नं बांलाक हे समाचार दयेकाः प्रकाशन व प्रशारण याःगु खनेदु। तर नेपाःया मूलधारया संचार माध्यमत पत्रपत्रिका, टेलिभिजन व एफएमतपाखें धाःसा नेवाः एकता दिवसयात खास हे प्राथमिकता बिउगु खने मदु। ततःधंगु पत्रपत्रिकां ला नेवाः एकता दिवसय् ब्वति कायेत लँय् वयाच्वंपिं नेवाः ल्यासेत व चकं दबुली ब्वति कयाच्वंपिं नेवाः ल्यासेतय्गु किपा जक तयाः समाचारयात धाःसा हुतांचा नकाछ्वःगु खने दत। नेवाः आन्दोलनया ज्याझ्वःयात मूलधार धकाः दावी याना वयाच्वंगु संचार माध्यमं गुकथं नेवाः आन्दोलनयात स्वयाच्वंगु दु नापं थुइकाच्वंगु दु धकाः वंगु मंगलवाःया संचारमाध्यम जक स्वल धाःसां स्पष्ट जुइ। खय् ब्रम्हूतय्सं पहिचानया आधारय् राज्य पुनर्संरचना याये मजिउ बाय् खय् ब्रम्हूतय्त नं आदिवासीया धलखय् दुथ्याकेमाः धकाः माग यानाः छगू र्‍याली जक पिकाल धाःसां मूलधारया संचार माध्यमपाखें गुकथं बय् बय् याइ अले समाचारयात गुलि प्राथमिकता बी धकाः सकसिनं सिउगु हे खँ खः। अथे खःसा नेवाः आन्दोलनयात छाय् प्राथमिकता मबिल धकाः न्ह्यसः ब्वलना वइगु नं स्वाभाविक हे खः। नेवाःतय्गु जात्रा पर्व बाय् नखःचखः जुल धाःसा तसकं प्राथमिकता बीगु संचार माध्यमं नेवाःतय्सं थःपिनिगु हक अधिकारया निंतिं धकाः अधिकारवादी आन्दोलन याःगुयात खास हे प्राथमिकता बियाच्वंगु मदु। अथे धायेबलय् उज्वःगु मूलधारया संचार माध्यमय् नेवाः संचारकःमित मदुगु नं मखु। नेवाः संचारकःमित दुसां नं नेवाः समाचारयात प्राथमिकता मबिउगु धइगु पत्रिकाया सम्पादक अथवा प्रकाशकतय् नियतं हे नेवाः आन्दोलनया समाचार माःगु कथं पिहां मवयाच्वंगु खः धकाः अःपुक हे धाये फइगु अवस्था दु।
नेवाः स्वायत्त राज्य आन्दोलन पूवंकेगु नितिं नेवाःतय्के प्यंगः एम कथं ध्यबा नं दु, बिचार नं दु, जनशक्ति नं दु तर संचार ख्यलय् धाःसा कमजोर जुयाच्वंगु दु धकाः थुइकेमाःगु दु। उकिं यदि नेवाः स्वायत्त राज्ययात न्हूगु संविधानय् सुनिश्चित यायेगु खत धाःसा नेवाः स्वायत्त राज्यया निंतिं आन्दोलन याना वयाच्वंपिं न्ह्यलुवातय्सं थ्व इलय् संचारया निंतिं ब्यागलं कथंया रणनीति दयेकाः न्ह्याः वनेमाःगु आवश्यकता दु। उकिया नितिं नेवाः संचारकःमितय्त छथासं मुंकेगु नापनापं मूलधारया संचार माध्यमतय्त नं गुज्वःगु मिखां स्वयेगु अले इमित समाचार प्रकाशन व प्रशारण यायेत बाध्य यायेगु निंतिं छु गुज्वःगु कथं न्ह्याः वनेगु धकाः बिचाः यायेमाःगु थौंया आवश्यकता जुया बिउगु दु। छुं नं संचार माध्यमय् नेवाः स्वायत्त राज्य विरोधी कथंया समाचार बाय् च्वसु वल धाःसा उकियात लिसः बीकेगु नितिं स्वयं नेवाः संचारकःमितय्त हे गुकथं भूमिका म्हितकेगु? मूलधारया धाइगु संचार माध्यमय् ज्या याइपिं नेवाः संचारकःमितय्त नेवाः आन्दोलनया बारे ध्वाथुइकेगु, संचारगृहय् हे छगू कथं हस्तक्षेपकारी भूमिका गुकथं म्हितकेगु नापं पिने च्वनाः आन्दोलनरत पक्षं गुकथं ग्वाहालि यायेगु धइगु विषययात बिचाः यायेमाःगु अवस्था दु ।

More Stories Like this