शान्तिनायक बुद्ध गज्याःम्ह खः?

भिक्षु अश्वघोष

सब्बदा सब्बसत्तानं हिताय च सेखाय च
उय्युत्तो अकिलासु च अहो अच्छरियो जिनो
अर्थ - न्ह्याबलें अप्वःसित हित सुखया लागिं ज्या यायेत त्यानु मचाःम्ह बुद्ध अहो गुलि आश्चर्य !

फुक्क संस्कार अनित्य (परिवर्तनशील) धयाबिज्याः थें वसपोल नं ८० दँ दुबलय् परिनिर्वाण (मृत्यु) जुइगु ई जुल। वसपोलपाखें यायेमाःगु ज्या छुं नं बाँकी मदयेक पूवंका बिज्यात। धर्म व विनय (नियम) मस्यंक निरन्तर रुपं चले यायेत भिक्षु संघ नं स्थापना यानाबिज्यात। थः मदयेधुंकाः बुद्धशासन (बुद्ध धर्म) संचालन यायेत उत्तराधिकारी नियुक्त मयासे धयाबिज्यात - यो वो आनन्द मया धम्मो च विमयो चदेसितो पञ्ञत्तो सो वो ममच्ययेन सत्थार।
आनन्द ! जिं छिमित गुगु धर्म व विनय उपदेश बियागु खः, नियम दयेकागु खः जि मदयेधुंकाः वहे छिमि गुरु खः। (परिसम्भिदा मग्ग। महापरिनिर्वाणसूक्त) धया बिज्याःम्ह बुद्ध खः। हानं धयाबिज्यात, 'कुल्लुपमं वा भिक्खवे धम्मं देसिस्सामि नित्थरणत्थाय् नोगहणत्थाय् - हे भिक्षुपिं ! जिं छिमित डुंगा उपमा बियाः धर्मया खँ कने। डुंगा खुसि पार जुइत जक खः। उपकारगु वस्तु धकाः डुंगा पाछाया जुइ मखु, अथे हे धर्म न दुःखं मुक्त जुइत खः पाछाया जुइत मखु।' थुकिं सीदु बुद्ध व बुद्ध धर्म साम्प्रदायिक मखु। धर्म पाछाया जुइत मखु धाःगु धर्म निरपेक्षता खः। धर्म म्वाः धाःगु मखु क्वातुक ज्वना च्वनेत मखु। क्वातुक ज्वना च्वन धायेव धर्मं नं अमल जुइफु।
बुद्ध जीवनी ब्वना स्वयेबलय् सकल प्राणीया उद्धार याइम्ह थें खनेदु। तर बुद्धत्व प्राप्त जुइधुंकाः धाःगु घटना स्वयेबलय् बुद्धं मेपिं तरे यायेगु जिम्मा कया बिमज्याः। वसपोलं धयाबिज्याइ कि - सुद्धि असुद्धि पच्चत्तं नाञ्ञो मञ्चं विसोधये अर्थात् शुद्ध जुइगु अशुद्ध जुइगु थःथःगु ल्हाती खः, सुनां नं सुयातं शुद्ध याये मफु। 'तुम्हेहि किच्चं आतप्पं अक्खातारो तथागता अर्थात् ज्याय् ला छिमिसं हे कुतः यायेमाः। बुद्ध ला लँपु जक क्यनीम्ह खः। जिं क्यनागु लँपुं वंसा, आचरण बांलाःसा दुःखं मुक्त जुइ ।

वसपोलं थथे नं धयाबिज्यात - हे भिक्षुपिं ! जि मदये धुंकाः छिपिं सतर्क व होशियारी जुया च्वँ। अप्पामादेन सम्पादेथ, बेहोशी व अल्सी जुयाः च्वने मते। दुःखं मुक्त जुइत थःथःपिंसं कुतः या। जि मदये धुंकाः स्वां धुं-धुपाँय् च्याकाः पुजा याना च्वनेगु सिबें सकलें धर्म आचरण बांलाकाः बेहोशी मजुसे जीवन तालय् लाकेगु स्व। थ्व बुद्ध ८० दँ दुबलय् परिनिर्वाण जुइ न्ह्यः धयाबिज्याःगु खँ महापरिनिर्वाण सुत्रय् दुथ्यानाच्वंगु दु ।

थुकथं बिचाः यानाः स्वयेबलय् गौतम बुद्ध मनू धयागु सीदु। अथे खःसां साधारणम्ह मनू मखु। अंगुत्तर निकाय कथं वसपोल आश्वर्यम्ह खः। छाय्धाःसां नाना प्रकारया विकार व संस्कारं मुक्त जुयाबिज्याम्ह खः गथे कि पलेस्वां ध्याचलय् बुया वःसां नं ध्याचलं नं लखं नं अलग जुयाः यइपुसे च्वं अथे हे बुद्ध नं शुद्धम्ह खः ।

बुद्ध जुइधुंकाः न्हापां याःगु धर्मचक्र प्रवर्तन लिपा भिक्षु संघ स्थापना यानाः भिक्षुपिंत आज्ञा जुयाबिज्यात - चरथ भिक्खवे चारिकं बहुजन हिताय बहुजन सुखाय - भिक्षुपिं ! आपालं मनूत भिंपिं व सुखया लागिं धर्म प्रचार याः हुँ। आपालं मनूत अज्ञानीपिंत ज्ञानया खँ कं हुँ ।

वसपोल बुद्ध खिउँथासं तुयूथाय् बिज्यानाः अथे धयागु अज्ञानतां मुक्त जुयाः बुद्धत्व प्राप्त जूम्ह खः। अथे खःसां नं मेपिं सुं नं बुद्ध जुइ मखु धयाबिमज्याः। वसपोलं धयाबिज्याइ- जि थें अज्ञानतां मुक्त जुयाः चित्त शुद्ध यानाः आचरण बांलाःसा न्ह्याम्हं बुद्ध जुइफु। उकिं जिं क्यनागु लँपुइ वनेगु कुतः या। 'तुम्हेहिकिच्चं आतथं अक्खातारो तथागता।' छिमिसं थःथःपिंसं कुतः यायेमाः, तथागत बुद्ध धयापिं लँपु जक क्यनीपिं खः धकाः स्वयं उत्साहित जुइगु खँ धयाबिज्यात ।

बुद्धया विशेषता मध्ये छगू खः सुं नं धर्म प्रवर्तकतसें मधाःगु खँ - छुं नं धर्मग्रन्थयात प्रामाणिक माने मयायेगु, स्वतन्त्र चिन्तनयात प्रधानता बियातःगु। त्रिपिटकय् नं बुद्धं मधाःगु पुरोहितवादत लिपा ल्वाकज्याये धुंकल धइगु खँ थाइल्याण्डया विद्वान बुद्ध दास महास्थविरं च्वयातःगु सफुली दुथ्यानाच्वंगु दु ।

मेगु बुद्धया सन्देश न्ह्याबलें लुमंका तयेबहगु खँ मेपिंसं सुनांनं बांमलाःगु ज्या व खँ ल्हानाच्वंगु व यानाच्वंगु खंसा उकियात तुरुन्त प्रतिक्रिया व आलेाचना याये न्ह्यः अज्याःगु बांमलाःगु खँ व ज्या थम्हं याना कि मयाना धकाः छक्वः कल्पना या। थः मयःपिनिगु छुं न छुं गुण दु लाकि मदु व लुमंकि। अवगुण ल्वःमंकाः गुण जक लुमंके फुसा मनय् शान्ति दइ। थ्व खँ राजनीतिक नेतातय्त थ्यंका बीमाःगु खँ खः। गुण लुमंकेबलय् द्वेषभाव तना वनी। अले शान्ति दइ ।

मेगु छगू बांलाःगु खँ बुद्धं धयाबिज्याःगु दु-बुद्धं कनाबिज्याःगु धर्मयात, बुद्धशासनयात मेपिंसं निन्दा व आलोचना यात धकाः तंचाये मजिउ। अथे हे प्रशंसा यात धकाः न्यासि चाये नं मजिउ ।

मेगु छगू भिक्षुपिंत धयाबिज्याःगु खँ - भिक्षुपिं ! जिं छिमित कनातयागु, दयेका बियातयागु गुगु चिचीधंगु नियमत खः छिपिं एक मत जूसा व नियमत त्वःता छ्वःसां जिउ। थ्वहे खँया बारे बुद्ध परिनिर्वाण लिपा भिक्षुपिनि मतभेद जुयाः महायान, हीनयान (थेरवाद), वज्रयान धकाः साम्प्रदायिक रुपं विभाजन जुल। बुद्ध म्हसीके मालाः छता निता खँ न्ह्यथना, द्वंगु दुसा क्षमा ।

More Stories Like this