जाभू

डा. भगवानदास मानन्धर

मूखा/खायूगु सत्य:
क) "जाभू" भ्वय् मखु।
ख) श्रद्धाञ्जली ब्यक्त यायेगु व मदुम्हेसित सुगति कामना यायेगु भिं ई खः - जाभू दिं।
ग) श्रद्धाञ्जली ब्यक्त याःवःपिंत नकीगु ब्यलि हे जाभू खः।
घ) जाभू संगति खःसा जाभू-भ्वय् विसंगति !
ङ) झी नेवाःतय्गु आर्थिक स्थिति कमजोर जुयावंगुया मू हुनि हे भ्वय् खः।
च) नेवाः समाजय् ब्यक्तिया सामाजिक प्रतिस्थाया मूल्यांकन यायेगु छगू अंग भ्वय् हे जुयाच्वंगु दु।

न्ह्यखँ :
प्वहेला, सिल्लाया ई चिकुलाया ई जूगुलिं भ्वय् न्यायेकेत अति हे पाय्छि। थौंकन्हय् न्ह्याथाय् थःथितिपिंथाय् वंसां नं व हे खँ कि- न्हिंन्हिं हे जाभू, झ्वःझ्वः हे। गबलें ला छन्हु हे निथाय् स्वथाय्। समस्या, वंसां मजिउ, मवंसां मजिउ। झीगु जनजीवनय् खँल्हाबल्हा जुइबलय् थुगु जाभूयात जाभू-भ्वय् धायेगु चलन जुयाच्वन। जाभू "भ्वय्" खः ला? भ्वय् ययेक नं मययेक नं वनेमाःगु छगूकथं तःधंगु हे सामाजिक समस्या जुयाच्वन ।

जिगु थःगु मानसपटलय् न्ह्याबलें न्ह्यसः दनीगु कि- छाय् मनू मदये धुंकाः नं मदुम्ह मनूया नामं पाहां ब्वनाः भ्वय् बाय् जाभू भ्वय् सःतेमाःगु? छु थ्वयात दुःखया भ्वय् धायेगु ल्वइ ला? जाभू नके माःगु हुनि छु? छु दु जाभूया स्वापू मदुम्ह मनूनाप? छाय् जाभू नकेगु चलन चले जुल? जाभू नयेत सलंसः/द्वलंद्वः मनूतय्त छाय् सःतेमाःगु? छु थौंकन्हय्या इलय् जाभू नकेगु सान्दर्भिक खःला? छु दु जाभूया बैज्ञानिक कारण? आदि थीथी खँग्वःत नुगलय् धौबजि वाले थौं न्ह्यसःया द्यःने न्ह्यसःत ल्यहें ल्यहें पुयाच्वन ।

थ्व जाभू नकेगुया लिउने छु कारण दु धकाः जिं न्यनेकने याना स्वयाबलय् थथे खँ न्यना- न्हापा न्हापा मनू मदुगु छेँय् व मनूयात उपचार यायां, बिचाः यायां उगु छेँय् नयेगु छुं हे मदइगु अवस्था जुयावनीगु। उगु अवस्थाय् थःथितित गबलें वयागु छेँय्, गबलें वयागु छेँय् यानाः झ्वःलिक नयेगु ज्वलं दयेकाः बाय् जाकि, घासाता यंकाः थुया नकेगु चलन जुयाच्वन। थ्व खँ न्यनाबलय् जितः तसकं लय्ताः वल कि थःथितिया ग्वाहालि यायेगु मति तसकं च्वछायेबहः जू। थुज्वःगु चलनय् मानवताया भावना दुथ्यानाच्वंगुया नापं थ्व सामाजिक व बैज्ञानिक चलन नं खः धकाः लय्ताया। तर मनू मदयाः हानं खुला लिपा/दकिला लिपा छाय् जाभू नके माल ले? जिं न्यना कि- दुःखया इलय् ग्वाहालि याःवःगु व जा नकाः भरणपोषण याःगुया गुण पुलेगु। उम्ह मनू न्हापां हे उपचार खर्च यानाः कंगाल जुइधुंकल। थःथितितय्गु ग्वाहालिया बलं थःगु परिवारया भरणपोषण यात। आः हानं सलंसः (अझ द्वलंद्वः हे) थःथितियात हे सःताः छाय् जाभू-भ्वय् नके माल? छु थथे भ्वय् नकाः गुणया पलेसा पुलेगु चलन याका तःगु खः ला? बाय् जाभू न्यायेके बीकाः महाकंगाल यायेगु कुतः ! थन जि हानं छक्वः द्वन्द्वात्मक दुविधाय् लात। छगू गुणया पलेसा पुलेगु ल्याखं थःत दुःख जूगु अवस्थाय् ग्वाहालि याःवःपिंत छछाःसां जा नकेगु अतिकं बांलाःगु ज्या खः, धार्मिक दृष्टिकोणं धर्मया नीति, नियमया दुने नं लाः। तर मफुबलय् सलंसः/द्वलंद्वः थःथितित वयाः ग्वाहालि याःवःगु खइ ला? ग्वाहालि याःपिंत थःगु आर्थिक अवस्था कमजोर जुइधुंकाः जाभू-भ्वय् नके हे माःगु बाध्यता छाय्? "जाभू"यात गथे जुयाः मसिउ "जाभू-भ्वय्" धायेगु प्रचलन जुयावल। थुगु प्रचलन आःतक नं ल्यना हे च्वन- बांलाःसां बांमलाःसां ! जिं छझाः नुगलय् वायेका स्वयाबलय् थ्व जाभू�भ्वय् मोर्डन फेसन थें खने दयावल। यदि थ्व ज्याझ्वः फेसन जुयावःगु खःसा छु झी फेसनया लिउने थथे ब्वाँय् जुइगु पाय्छि जुइ ला? यदि थ्व भ्वय् फेशन मखुसा थुकिया परम्परागत सामाजिक धार्मिक कारण छु दु ले? उकिया बारे चिन्तन मनन यायेगु, अनुसन्धान यायेगु हत्थाय् जुइधुंकल ।

म्ोगु तर्क थथे पिलू वइ। जाभू नकल धाःसा मदुम्ह मनूयात आत्मशान्ति दइ हं ! उकिं जाभू नकेगु चलन चले जुया च्वन। थन आस्थाया खँ पिहां वःगु जुल। थ्व आस्थायात ल्यंकाः सकारात्मक कथं जिं चित्त बुझे याये। मदुम्ह मनूयात आत्मशान्ति दत वा मंत झीसं गथे सीके फइ ले? मनू मदयेधुंकाः थीथी रीतिरिवाज, ज्याझ्वः व भ्वय् नकु नकुं थःगु छेँया (मेगु पक्षया हानीयात ल्वःमंकाः) आर्थिक अवस्था अति कमजोर (सकस्यां) जुइधुंकी। स्वाभाविक रुपं स्वल धाःसा- मनू म्वात्तले मिले जुयाः, सेवाया भाव दयेकाः, छेँय् सौहार्द वातावरण दयेकाः च्वन अले ल्वचं कयाः दुःख जुयाच्वंगु अवस्थाय् ग्वाहालि दत धाःसा हे जक मदुम्ह मनूयात आत्मशान्ति जुइ थं च्वं। छाय् धाःसा वयात दुःखया ब्यलय् थःथितितय्सं सेवा यानाच्वंगु सिचुक नुगलय् लुमंकाः सिनावन धाःसा वयागु नुगः शान्त जुइ। शान्त नुगलं शान्ति हे जक हये फइ बाय् बी फइ। थ्व ला प्रकृतिया नैसर्गिक नियम हे खत नि ! उकिं मदुम्ह मनूयात मदये धुंकाः नं आत्मशान्तिया आश यायेफइ। थ्व खँयात भगवान सिद्धार्थ गौतम बुद्धं महानाम शाक्ययात बियादीगु उपदेशं (सं.नि. ३.५.१०१७. पठममहानामसुत्त)१ पाखें थुइका कायेफइ। थः मदुम्ह अबुयात तरे याना बिउ धकाः बुद्धया शरणय् वल। भगवान शास्तां लखय् तयाः चागःचिया घः व घ्यःया घः तछ्यायेत धयाबिज्यात। चागःचा दक्वं लखय् दुन, घ्यः धाःसा ल्यहें ल्यहें पुयाच्वन। भगवान बुद्धं अले उपदेश बियाबिज्यात कि- छिमि अबुं पूण्यकर्म यानातःगु खःसा थ्व घ्यः थें थः थम्हं तुं थहां वनी, पापकर्म संचय यानातःगु खःसा थ्व चागःचा थें थः तुं दुनी। म्वाः मदुगु कर्मकाण्डया लिउ लिउ ब्वाँय् मवनेत शिक्षा बियाबिज्यात। अथे हे जाभूभ्वय् नकेगु व नं सलंसः/द्वलंद्वः यात ! छु थ्व कर्मकाण्डय् मलाः ला?

अप्वः यानाः जाभू नः वने न्ह्यः जिं बिचाः याना स्वयेगु- मदुम्ह मनू सु खः? जि गुखेपाखें थः लाः? जिं व मदुम्ह मनूयात म्हसिउ ला? ज्याखँ जूगु दु ला? गबलें वलिसे नापलानाः खँल्हाबल्हा ब्याके नं ला? अथवा गबलें खनागु तकं दु ला? थज्याःगु थीथी न्ह्यसः जिगु नुगलय् बुया वइगु, तर अप्वः धयाथें खनागु छु, न्यनागु तक नं दइ मखु। उम्ह मदुम्ह मनूनाप सद्भाव सम्बन्ध तक नं मदुसा जाभू वनेगु अर्थ मदयेमाः थें च्वं। तर हिया नातां स्वापू ला द हे दइ। अय्नं जाभू वनेमाःगु, ब्वनातःगु थासय् थ्यंकेमाःगु सामाजिक परिबन्धनया कारणं यानाः थःगु कर्तब्य थें खंका वनेमाः। छकः थथे हे छथाय् जाभू नयाच्वनाबलय् नापं च्वंम्ह बाज्यःवंम्ह छम्ह मिसानाप खँल्हाबल्हा जुल, वय्कलं जाभू सःतूपिं परिवार सदस्य तक नं म्हमसिउ। अज्याःगु अवस्था प्रायः मनूतय्त जाभू वनेबलय् जुइगु जुयाच्वन। परिवारया थकालिं म्हसिउसां सकल परिवारया जःतय्सं म्हसी हे माःगु धयागु नं मंत। उकिं स्याःन्याःम्ह थःथिति, थःम्हेस्यां बांलाक म्हसिउम्ह मनूया जाभू वनेगु जक पाय्छि जुइ ला ! अथे जुल धाःसा जाभू-भ्वय्या पाहांल्याः सलंसः/द्वलंद्व मजुसे म्हो अथे तुं हे जुयावनी ।

(कथहं)

More Stories Like this