दरपीठं हया बिउगु राजनीतिक तरंग

श्रीकृष्ण महर्जन

नेपाःमि जनतां थःगु निंतिं थःपिंसं हे प्रतिनिधि ल्ययाः न्हूगु संविधान दयेकत गठन याःगु संविधानसभा। वहे संविधानसभाया म्याद तःक्वःमछि हे थप जुइधुंकूगु दु। अथे लगातार म्याद थप यानाच्वंगु विषययात कयाः मनूतय्सं न्ह्यसः थनाच्वंगु अवस्थाय् सर्वोच्चया फैसलां छगू न्हूगु बहस पिकया बिउगु दु - आः सर्वोच्च अदालत न्ह्यःने लाइ कि संविधानसभा? लिपांगु इलय् वयाः संविधानसभां वइगु जेठ १४ गतेया दुने न्हूगु संविधान जारी मजुल धाःसा संविधानसभा हे विघटन जुइगु, चुनाव बाय् जनमत संग्रहय् वनेमालीगु फैसला सर्वोच्च अदालतं याःगुयात कयाः सरकार व व्यवस्थापिका संसदपाखें धकाः प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराई व सभामुख सुवासचन्द्र नेम्वाङं पुनरावलोकनया निंतिं तःगु निवेदनयात अस्वीकार यानाः दरपीठ याःगुलिं नेपाःया राजनीतिइ छगू कथं न्हूगु तरंग हया बिउगु दु। तत्कालिन अवस्थाय् नेपाली कांग्रेसया बरिष्ठ नेता शेरबहादुर देउवां संसदयात भंग याःगु थुथाय् लुमंकेगु पाय्छि जुइ। जब देउवां संसद भंग यात अबले नं पुनरावलोकन सर्वोच्च अदालतं याःगु खः। सर्वोच्च अदालतं पुनरावलोकनयात स्वीकार याःसां विशेष अदालतं संसद भंगया पक्षय् हे फैसला याःगु खः। अनं लिपा २०६२/ ०६३ या शान्तिपूर्ण जनक्रान्ति जुल। संसदया पुनःस्थापना राजनीतिक रुपं जुल। उगु इलय् नं संसद् पुनर्स्थापना विरुद्ध हाकनं सर्वोच्च अदालतय् मुद्दा दायर जुल। अनं लिपा सर्वोच्च अदालतं संसद पुनर्स्थापनाया पक्षय् हे फैसला यात। सर्वोच्च अदालतं छगू हे विषययात कयाः निगू कथं फैसला याःगु नजिर नेपाःया इतिहासय् दु। उगु घटनायात स्वल धाःसा आः थत्थें हे संविधानसभाया म्याद थपयात कयाः कन्हय् छु जुइ धकाः धाये फइगु अवस्था मदु। अय्नं छगू हे विषययात कयाः छकः छगू फैसला अले मेगु इलय् मेगु हे फैसला यायेफु धकाः अःपुक थुइके फइगु अवस्था दु ।

न्ह्यागु हे जूसां संविधानसभाया म्यादयात कयाः सर्वोच्च अदालतं लिपांगु इलय् याःगु फैसलां नेपाःया राजनीतिइ दलतय् दथुइ तकं धु्रवीकरणया लकस ब्वलंका बिउगु दु। नेपाली कांग्रेस, नेकपा (मसाल), राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक पार्टी सर्वोच्च अदालतया लिपांगु फैसला नापं दरपीठया पक्षय् दंगु दुसा माओवादी, एमाले लगायतया पार्टी सर्वोच्चया लिपांगु फैसला व दरपीठया विपक्षय् दंगु दु। उकिं दलत नापं नेतातय्त तकं धुवीकरण याना बिउगु दु। आःया अवस्थाय् वास्तवय् छु ठीक छु बेठीक धकाः राजनीतिइ चिउताः तइपिं मनूतय्त बिचाः यायेत बाध्य याना बिउगु दु ।

दरपीठया सकारात्मक लिच्वः :
सर्वोच्च अदालतं गुकथं दरपीठ यात अर्थात पुनरावलोकनया निवेदनयात अस्वीकृत यात उकिं यानाः जेठ १४ गतेया दुने न्हूगु संविधान दयेकेत दलतय्त बाध्य याना बिउगु दु। संविधानसभाया म्याद जक थप यानाः संविधान दयेकेगु पक्षय् मदुपिं थीथी दलया नेतातय्त छगू कथं तःधंगु दवाव जूगु दु। यदि दरपीठया कारणं राजनीतिक दलत नापं सभासद्तय्सं ध्यानय् तयाः न्हूगु संविधान इलय् हे जारी यायेगु निंतिं तीब्र गतिं ज्या यात अले न्हूगु संविधान वल धाःसा देय् व जनताया निंतिं सकारात्मक ज्या हे जुल धकाः धाये फइगु अवस्था वइ। उकिं दरपीठं सकारात्मक लिच्वः तकं लाकीगु थाय् हे मदुगु धाःसा अवश्य नं मखु ।

दरपीठया नकारात्मक लिच्वः :
नेपाःया अन्तरिम संविधानया प्रस्तावनाय् हे न्हूगु संविधान जारी जुइवं संविधानसभा भंग जुइ धकाः न्ह्यथनातःगु अवस्थाय् संविधानयात ब्याख्या यायेगु जक अधिकार दुगु सर्वोच्च अदालतं संविधानसभायात हे भंग यायेगु कथंया आदेश बिउगु धइगु संविधान सिबें च्वय् सर्वोच्च अदालत जूवंगु आभास बिउगु दु। संविधानसभां संविधान दयेकी अले वहे संविधानसभां दयेकूगु संविधानयात हे आधार कयाः सर्वोच्च अदालतं संविधानसभायात भंग यात धाःसा देय्या दकलय् तःधंगु संवैधानिक अंग धइगु सर्वोच्च अदालत खः ला धकाः न्ह्यसः थना बीगु स्वाभाविक हे खः। इतिहास साक्षी दु कि जनताया बलं राजनीतिक हिउपाः हयाः विघटन जुइधुंकूगु संसदयात तकं पुनर्स्थापना याःगु। जनतायात सर्वोच्चता माने यायेगु खत धाःसा दकलय् तःधंगु शक्ति धइगु जनता खः। अले वहे जनतां हइगु हिउपाः कथं हे संविधान तयार जुइ। वहे संविधान कथं सर्वोच्च अदालत न्ह्याः वनी धकाः। थौंया अवस्थाय् सर्वोच्च अदालतया फैसला नापं दरपीठयात स्वल धाःसा जनताया सार्वभौमसत्ताया थासय् सर्वोच्च अदालत हे सार्वभौम जकं मखुला धकाः न्ह्यसः थना बिउगु दु। उकिं सर्वोच्चया लिपांगु पलाखं यानाः छगू कथं जनतायात निराश याना बीगु अवस्था वल धाःसां छुं पाइ मखु। उकिं सर्वोच्चया लिपांगु पलाखं यानाः नकारात्मक लिच्वः तकं लाका बिउगु दु ।

न्ह्यागु हे जूसां सर्वाच्च अदालतं संविधानसभाया म्यादया विषययात कयाः पुनरावलोकन यायेगु खँय् दरपीठं यानाः सकारात्मक नापं नकारात्मक निगुलिं लिच्वः लाकाः बिउगु दु अले छगू कथं नेपाःया राजनीतिइ न्हूगु कथंया तरङ हया बिउगु दु। सर्वोच्च अदालतं पुनरावलोकन अस्वीकार याःगुयात दरपीठ धाइगु खःसा दरपीठयात कयाः नं रिट तये फइगु अवस्था मदुगु मखु। अथे दरपीठयात कयाः रिट तल धाःसा तप्यंक हे बेञ्चय् वनीगु अले अदालतं दरपीठयात खारेज यात धाःसा पुनरावलोकनय् वने फइगु अवस्था दु। अथे सर्वोच्च अदालतं दरपीठयात खारेज मयासे रिटयात नं खारेज याये फइगु अवस्था दु। रिट खारेज यानाबिल धाःसा नेपाःया राजनीतिइ छगू कथं न्हूगु हे अवस्था ब्वलनी। व्यवस्थापिका संसद व सरकार छखे अले सर्वोच्च अदालत मेखे जुयाः न्हूगु हे कथं संवैधानिक अंगया दथुइ द्वन्द्व जुइगु अवस्था वइ। उगु इलय् छु गुज्वःगु अवस्था वइ अले राजनीतिक दलया नेतातय्सं छु भूमिका म्हिती धकाः आः थत्थें हे धाये फइगु अवस्था मदु। सर्वोच्चया हे न्हापाया नजिरयात आधार दयेकल धाःसां कन्हय् वनाः सर्वोच्चं मेगु हे कथं नं फैसला यायेफु धकाः धायेत थाकुइगु अवस्था मदु। उकिं लिपांगु इलय् सर्वोच्चया फैसला व दरपीठया कारणं अवश्य नं दल व दलया नेतात नापं न्यायपालिका नाप स्वापू दुपिंत छगू कथं कपाः स्याका बिउगु नापं बिचाः यायेत बाध्य याना बिउगु दु। न्हूगु कथं सोचे यायेत बाध्य याना बिउगु दु धाःसां छुं पाइगु अवस्था मदु ।

More Stories Like this