भाषा जाति अधिकारया लागिं बन्द

कृष्ण प्रजापित

ताःई लिपा नेवाः समुदायं थःपिनि जाति भाषाया अधिकार चूलाकेगु ताः यानाः बन्द याःगु दु । खय्त ला नेपाःमि जनता बन्द हडतालं आजित जुइधुंकूगु कारणं बन्द व हडताल ज्याझ्वःत फयांफछि मयायेगु पक्षय् हे दुगु खः । तर ख्वाँय्म्ह सरकारया न्हाय्पनय् गसुलिं सुइमाःगु कारणं थुगुसी हाकनं छक्वः नेवाः समुदाय बन्द ज्याझ्वः यायेत बाध्य जूगु खः । थुगु बन्दं नेवाः भूमि नेवाः स्वशासित क्षेत्र घोषणा यायेगु निंतिं संविधानसभाय् संलग्न नीन्यागुलिं पार्टीयात दवाव सिर्जना यायेगु व दक्वं हे नेवाः समुदाययात थःपिनि भाषा जाति प्रति सचेत यायेत खः । खय्त ला स्वनिगः दुने हे थौंकन्हय् स्वीन्यागू पीगू प्रतिशत हे जक नेवाः समुदाय ल्यं दनिगु कारणं थ्व समुदाय अल्पमतय् लायेधुंकल । अथे जुयाः अल्पमतया सत्ता स्थापना यायेगु पाय्छि मखु धाईपं नं दु । तर थनया दरवार हिति देगः फल्चा व भौतिक सांस्कृतिक निर्माणत फुक्कं हे धइथें नेवाः समुदायं हे यानावंगु खः । खय्त ला आः चर्च मस्जिद गुम्बा व मेमेगु धर्म समुदायया सांस्कृतिक स्मारक नं स्थापना मजूगु मखु । तर खास हे धायेगु खःसा थन न्ह्यागु नं धार्मिक समुदायया थज्याःगु कला संस्कृतिं भय्बिउगु थाय्बाय् निर्माण याःपिं धाःसा फुक्कं नेवाःत हे खः ।

आः नकतिनि जक नं नेपाल सरकारं काठमाडौं शहरी विकास विधेयक धकाः स्वनिगःयात समग्र रुपं विकास यायेगु कथं न्हूगु विधेयक हयेत्यंगु दु । उगु विधेयक तयार याना तयेधुंकुगु नं दु । तर उगु विधेयेक दयेकेत सुं नं नेवाः समुदाययात जानकारी बीगु वा सहलह यायेगु ज्या धाःसा सरकारया गुगुं नं निकायं याःगु मदु । थथे थनया आदिवासी नेवाःतनाप प्रत्यक्ष सरोकार दुगु सवालय् हे नेवाःतय्त अलग्ग तयाः निर्णय यायेगु धइगु स्वशासन व स्थानीय स्वशासनया अःखः खः । स्थानीय उत्पादन स्थानीय श्रोत व स्थानीय कला संस्कृतिया विषयय् निर्णय याये मालीबलय् न्हापां स्थानीय आदिवासी समुदाययात हे निर्णय याकेगु अधिकार बीमाःगु खः । तर अज्याःगु ज्या वर्तमान सरकारं यानाच्वंगु मदु । अथे जुयाः थुगु बन्द अज्याःगु नेवाः समुदाययात विस्थापित यायेफुगु विधेयकया विरोधय् नं केन्द्रित जूगु खः । जेठ १८ गते अथें हे नेवाः समुदाय व मैथिली समुदायं न्हापा थःथःगु बाहुल्यता दुगु नगरपालिका व जिविसय् मांभाय् छ्यलेगु कथं यानाच्वंगु अभ्यासयात पनेकथं सर्वोच्च अदालतं बुका हःगु दिं खः । थ्व दिनयात नेवाः समुदायं हाकुगु दिं हना वयाच्वंगु खः ।

१८ गते नेवाः समुदायया लागिं जक हाकुगु दिं मखु । फुक्कं आदिवासी जनजाति भाषाभाषि समुदायया हे हाकुगु दिं कथं कायेमाःगु दिं खः । अथे जुयाः जेठ १८ गतेया बन्द नं नेवाः समुदायया अग्रसरताय् याःगु बन्द खःसां थ्व बन्दयात थीथी जातीय समुदायपाखें नं समर्थन व ग्वाहालि चूलाःगु खः । फुक्कं भातृभाषा समुदाययात हे हाथ्या बीकथं २०५६ सालया जेठ १८ गते कुन्हु सर्वोच्च अदालतं येँ महानगरपालिकां नेपालभाषायात आधिकारिक मान्यता प्रदान यानाच्वंगु विरोधय् व धनुषा जिविस व राजविराज नगरपालिकां मैथिली भाषायात आधिकारिक माध्यता बियाच्वंगु खँया विरोध यासें उगु ज्या खारेज यायेमाः धकाः सुं छम्ह निन्ह ब्रम्हूतय्सं याःगु निवेदनया भरय् सर्वोच्च अदालतं उकियात खारेज यानाबिउगु खः । भाषा ल्हायेगु व छ्यलेगु याये दइ मखु धकाः सर्वोच्च अदालतं फैसला यानाः न्यंकूगु खः । अथे जुयाः नं थ्व दिनयात नेवाः समुदायं हाकुगु न्हिकथं कयातःगु खः । अबलय् नेपालभाषा संघर्ष समितिं ल्ह्वंगु आन्दोलन आः नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघ तकं थ्यंगु दु । अथे धइगु नेवाः समुदायं पिने वनाः आः थ्व आन्दोलनय् जनजातितय्गु नं सहभागिता दयेधुंकूगु दु ।

थौं राजनीतिक रुपं नेवाःत अलग्ग अलग्ग विचारय् विभाजित जुयाच्वंगु अवस्था दु । थ्व अस्वाभाविक मखु । तर नेवाः समुदाययात हे नेवाः भूमिपाखें बंचित यायेत्यंगु थ्व इलय् धाःसा फुक्कं नेवाः समुदाय छथाय् च्वनेमाःगु बाध्यता खने दयावःगु दु । उकिं नं जेठ १८ या नेवाः राज्य नेपालमण्डल बन्द ज्याझ्वलय् माओवादीया हितमान शाक्यया नेतृत्वय् न्ह्यानाच्वंगु नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिइ राजनीतिक दर्शन मिले मजूसां नेपाली कांग्रेसया तीर्थराम डंगोलंनिसें एमालेया राजेन्द्र श्रेष्ठं तकं ग्वाहालि यात । १६ गतेया ऐक्यवद्धता जुलुसय् नं छुं छगू निगू पार्टीया जक मनूत मखुसें फुक्कं हे धइथें राजनीतिक पार्टीया नेवाः समुदाय न्ह्यचिउगु खः । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना जुल धाःसांतबि नं आः तक उकिया धारणा गथे धइगु झीसं सीके मफुनि । २०६३ माघ १ गते जारी याःगु अन्तरिम संविधानय् हे समावेशी संघीय व लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना यायेगु धायेधुंकाः नं थन आः तक ब्यवहारय् उकिया परिपूर्ति धाःसा जुयाच्वंगु मदु । उकिं नेवाः समुदाय व मेमेपिंत नं संघीय गणराज्य बारे ध्वाथुइकेमाःगु ल्यं
दनि । अथे जुयाः नं नेवाः स्वायत्त राज्य नेपालमण्डल बन्द यायेमाःगु खः ।

नेवाःत शान्तिप्रेमि खः तर माल धाःसा उपिं मौन जक च्वनीपिं मखु । अथे जुयाः उपिं निरिह मखु धइगु सन्देश न्यंकेत हे नेवाः स्वायत्त राज्य नेपालमण्डल बन्द यानाक्यंगु खः । अथे जुयाः आः नेवाः समुदाय दुने सन्देश वनेमाः कि नेवाःत थःगु राज्य स्थापना यायेत लालायित जुयाच्वंगु दु । नापं नेवाःतय्सं याःगु थुगु बन्दं यानाः मेमेगु जन- जातितय्त नं थःपिनि लागाय् थःपिंसं शासन यायेगु ह्वःताः चूलाकेगु आन्दोलन न्ह्यज्याकेगु लागिं निरन्तर न्ह्याः वनेत आह्वान याःगु दु । सन्दर्भ १८ जेठया नेवाः राज्य नेपालमण्डल बन्द खःसां थन नेवाःतय्त जुयाच्वंगु थीथी उत्पीडनया विरोध यायेगु व नेवाः समुदाय माल धाःसा ल्वाभः ज्वनाः नं थःपिनि अधिकार कायेत तयार दु धइगु क्यनेगु बांलाःगु ह्वःताः नं जुयाबिउगु दु । उकिं थुगु बन्दयात बन्दया लागिं जक याःगु बन्द तायेके मजिउ । नापं नेवाः समुदाययात यानाच्वंगु उत्पीडनया विरोधय् नेवाःत छप्पँ छधी जुयाः दनावःगु भिंगु संकेत तायेकेमाः । अथे जुयाः नं थुगु नेवाः गणराज्य बन्द छगू ऐतिहासिक महत्वया बन्द जूवंगु दु ।

More Stories Like this