सेनाय् मधेसीतय् मंकाः प्रवेश छु यायेत?

नरेशवीर शाक्य

राजनीतिक परिवर्तन लिपा मुलुक अग्रगमनय् वनीगु आशा सकसियां दयाच्वनी। मनूतय्सं थःपिनिगु स्वतन्त्रता व अधिकार प्राप्तीया निंतिं प्राण तकं आहुति यानाच्वनी। सत्ताय् च्वनाः थःपिनि मनोमानी यानाच्वंपिनिगु विरोधय् आन्दोलन न्ह्याकाच्वनी। समान अधिकारया निंतिं सः तयाच्वनी ।

झीगु देशय् मुलुकय् वःगु परिवर्तन लिपा अनेक अधिकार स्थापनाया खँ जुयाच्वंगु दु। राज्य सत्तां सलंसःदँ तक छगू जाति व वर्गया मनूतय्सं बहुसख्यंक आदिवासी जनजातितय्त भाषा, धर्म, जाति व संस्कृतिया ख्यलय् उत्पीडनय् तया तःगु कारणं समान अधिकार व विकासया अवसरया निंतिं जातीय स्वायत्त प्रदेशया माग जुयाच्वंगु दु। तर राज्य सत्ताय् दुपिं व उगु हे वर्गया मनूतय्सं नेतृत्व यानाच्वंगु राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं थःपिं सदां हे सत्ताय् च्वनाच्वनेत अनेक कथंया जिउगुं मजिउगुं सम्झौतात यानाः थःपिनि स्वार्थ पूवंकाच्वंगु दु ।

मुलुक आः अन्तरिम संविधानया लिधंसाय् न्ह्यानाच्वंगु कारणं थ्व संक्रमणकालय् दु। छुं नं कथंया राजनीतिक स्थिरता मदयाच्वंगु कारणं २८ क्वः तक प्रधानमन्त्रीया चुनाव जुलं नं अन्तरिम संविधानकथं प्रधानमन्त्री ल्यये मफुगु वास्तविकता थन दु। आःया ई स्थायी संविधान दयेकाः मुलुकयात अग्रगमनय् न्ह्याकेमाःगु वास्तविकता खःसां फुक्कं हे राजनीतिक पार्टीत सत्ता मोहलय् तक्यनाः सु प्रधानमन्त्री जुइ धइगु कासाय् जक न्ह्यानाः मुलुकं माः कथंया उपलब्धि काये मफयाच्वंगु नं वास्तविकता खः।
मुलुकय् प्रधानमन्त्री जुइगु व थःगु सरकार ल्यंका तयेगु निंतिं हे आः प्रधानमन्त्री जुयाः सत्ताया नेतृत्व यानाच्वंगु पार्टी एनेकपां सत्ता गठबन्धनया निंतिं मधेसी पुचःत नाप प्यंगू बुँदाया छगू सहमति यानाः मधेसीतय्त मथं कथं स्वद्वःया ल्याखय् नेपाली सेनाय् भर्ना कायेगु सहमति यानातःगु दु। आः थ्वहे सहमतिया लिधंसाय् प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईया सरकारं स्वद्वः मधेसीतय्त सेनाय् दुकायेगु खँ क्वःछिउगु दु। थ्व खँयायात कयाः फुक्कं हे राजनीतिक पार्टीतय्सं विरोध यानाच्वंगु दु। तर थःगु सरकार ल्यंका तयेगु निंतिं देय्यात तसकं नकारात्मक लिच्वः लाये फइगु ज्या नं न्ह्याकेत आःया एनेकपा माओवादीया सरकार तयार जुयाच्वंगु खनेदु ।

नेपाः विविध जातजाति व भाषाभाषीतय्गु देय् खः। थुपिं सकसितं समान विकासया अवसर राज्यं बीमाः धयागु मान्यता दु। थ्वहे कारण नं आः समोवशी विधेयकया माग जुया वयाच्वंगु खःसा वर्तमान इलय् नं सरकारी सेवाय् समावेशीया मान्यताय् ५५ प्रतिशत खुल्ला प्रतिस्पर्धा व ल्यं दनिगु ल्याःयात शत-प्रतिशत माने यानाः थीथी वर्गयात समावेशीया आरक्षण बिया वयाच्वंगु दु। थज्याःगु नीति दयेकं नं सरकारं थःगु सत्ता ल्यंकेगु लोभय् शतप्रतिशत मधेसीतय्त जक समूहगत कथं सेनाय् दुकायेगु धयागु अराजकताया परिकाष्ठा खः ।

नेपाःया सेनाया खँ धायेगु खःसा थन नं छगू जातिया वर्चस्व दयाच्वंगु खःसा आः तक समूहगत कथं सुयातं दुथ्याकूगु खने मदुनि। वर्तमान संविधान निर्माणय् दकलय् विवादास्पद विषय जुयाच्वंगु एनेकपाया लडाकुतय्गु समायोजनया खँय् नं समूहगत प्रवेशयात नेपाली सेनां स्वीकार याःगु मदु। समूहगत प्रवेशयात कयाः हे आपालं विवाद ब्वलंगु कारणं शान्ति प्रक्रियाय् नापं लिच्वः लानाः सेना समायोजन मजूगु खँ पुलां मजूनि। आः नं नेपाली सेनां समूहगत प्रवेशयात स्वीकार यानाच्वंगु मदुनि। तर सरकारया क्वःछिना धकाः जबर्जस्ती सेनाय् प्रवेश याकेगु ज्या जुल धाःसा थुकिं मेगु तःधंगु वैमनस्यता ब्वलने फइगु खँय् नं ध्यान वनेमाः ।

नेपाली सेना दुने जातिगत रुपं दकलय् म्हो मनूत जक दुथ्याकातःपिं मध्ये 'नेवाः' नं खः। नेवाःत छगू इलय् सत्ताय् च्वनाच्वंपिं खःसा खस शासकतय्सं नेवाःतय्त सेना दुने भर्ति यात धाःसा थुमिसं शाह शासकतय्गु सत्ता लाका काः वइ धकाः सेनाय् दुत कायेत बाधा तयातःगु खः। थ्व बाधाया कारणं नं नेवाःत नेपाली सेनाया प्रवेशया मामिलाय् पीडित खः। नेवाःत हरेक ख्यलय् सक्षम खः धयागु खँय् विवाद मदु। आः हिलावंगु राजनीतिक परिवेश दुने नेवाः नेतृत्व वर्गं नेपाली सेना दुने नेवाःतय्गु समुचित प्रवेशया माग यायेमाःगु खँय् विवाद मदु। तर दुर्भाग्य खँ धायेमाः थ्व खँय् आः तकं सुं नं नेवाः अधिकारकर्मीतय्गु ध्यान थुखे वनाच्वंगु मदु ।

नेपाःया सेनाय् प्रवेशया पीडित मधेसी स्वयां मेमेगु जातिया आपालं मनूत जुयाच्वंगु दु। मुलुकयात सुशासनय् न्ह्याका यंकेगु व अनुशासित सेना निर्माण यायेगु खःसा राजनीतिक सहमतिया लिधंसाय् समूहगत प्रवेश छुं नं कथं हितकर जुइ मखु। एनेकपाया प्रधानमन्त्रीत्व ल्यंकेगु निंतिं नेपाली सेनायात 'डेमेज' यायेगु ज्यां नेपाःया भविष्य हे संकटग्रस्ट जुइगु खःसा थुकी गम्भीरकथं सहलह ब्यायेमाः। मेखे मधेस धयागु शब्दय् हे विवाद ल्यनाच्वंगु दनि। अनया छगू प्रमुख जाति थारूतय्सं थःपिं मधेसी मखु धयाच्वंगु दुसा मधेसीतय्सं मधेस धयाच्वंगु लागाय् बहुसंख्यक रुपं थारू जातिया उपस्थिति दु। अले मधेसीतय्सं नेपाली सेनाय् प्रवेश याके धाःपिं थारू जाति लानाच्वंगु मदु। थुकथं विवाद ब्वलनाच्वंगु इलय् हानं नं हचुवाकथं छुं नं ज्या राजनीतिक निर्णयया लिधंसाय् क्वचिंकेगु जुल धाःसा थुकिं नेपाःया संविधान निर्माण ज्याय् व शान्ति प्रक्रियाय् लिच्वः लाके फइगु सम्भावना ब्वलनाच्वनी ।

nshakya@gmail.com

More Stories Like this