इहिपाबलय् थाइगु नेवाः सांस्कृतिक बाजं

शीला साय्मि

थौंकन्हय् मेमेगु भ्वजय् नं नेवाः बाजं थायेगु चलन जुयाः दछियंकं हे ज्या खाली मजूधाःसां जिउ। थगुने जक दछिया ९० गू थासय् बाजं थाः वनागु खँ नं मुनिकारं कनादिल।
ब्याहाबलय् झ्याइँझ्याइँ बाछै बाजं थानाः भम्चा काः वनेगु झीगु स्वनिगलय् चलन दु। तर छुं ई न्ह्यवंनिसें धाःसा नेवाः सांस्कृतिक बाजंया लोकप्रियता नं अप्वया वया च्वंगु दु। मधुर सलय् परम्परागत ज्यापु वसः पुनाः भम्चाया गाडी लिउ लिउ तयाः नेवाः सांस्कृतिक बाजं न्ह्याइगु तसकं हे न्ह्याइपुसे च्वं। नेवाः म्येँया धुनय् तापाकंनिसें ताये दइगु बाजंया सः न्यने हे यइपुसे च्वनीगुलिं लँजुवाः जक मखु मिसा मस्तय्सं ज्यापु मिसा वसः पुनाः व हाकु पतासि सिनाः बय् पुइगु ला झन हे आकर्षक जू ।

नेवाःतय्गु सांस्कृतिक धुन कथं सुथंनिसें न्हापांगु प्रहरय् ब्याहांचुलि म्येँया धुन थाइगु खःसा न्हिनय् बिबास धुनय् बाजं थायेगु यानाच्वंगु नं मेगु हे आकर्षण खः। हिन्दी म्येँया धुनं प्रभाव लाकाच्वंगु इलय् नेवाः धुनय् नेवाः संगीतया बाजनं विदेशी पर्यटकनापं गैर नेवाःतय्त नं उतिकं आकर्षित यानाच्वंगु दु। बाजं धाये माःसा खिं, क्वंचाखिं, पछिमा, बय्, बासुरी लगायत थीथी बाजं, थीथी म्येँया लसय् झिंखुम्हंनिसें नीम्हेसिया पुचः न्ह्याइ। विशेष यानाः युवा वर्गं हे अप्वः थुगु बाजं थायेगु यानाच्वंगु दु। उकी नं अप्वः यानाः मस्त व विद्यार्थी दु ।

वि.सं. २०५७ सालंनिसें नासः सृष्टि कलां इहिपाया निंतिं बाजं थायेगु ज्या न्ह्याकूगु खः। थुगु संस्थाया बाजं येँ, यल, ख्वप, किपू , पोखरा, भैरहवा तक थ्यं। उच्च वर्गंनिसें निम्न वर्गयापिंसं तकं ययेकाच्वंगु थ्व बाजं अप्वः यानाः ज्यापु जातिं हे ब्वनेगु याना वयाच्वंगु दु। अथे हे गुलिखे गैर नेवाःतय्सं नं थौंकन्हय् थुगु हे बाजं ब्वनेगु यानाहःगु छगू लसताया खँ खः। नांजाःम्ह फिल्म कलाकार नीर शाहं नं थः कायया इहिपाबलय् नेवाः बाजं हे थानाः भम्चा काः वंगु जुयाच्वन। अथे हे वय्कलं म्ह्याय् बियाछ्वःबलय् नं मिजंपाखें मेगु हे बाजं हःगु खःसां थःगु छेँनं गणेद्यःयाथाय्तक नेवाः बाजं हे थाकाः म्ह्याय्मचा पित बिउगु जुयाच्वन ।

संस्थाया नायः धर्म मुनिकारं धयादी, 'छगू जक पुचलं ला ज्या काये हे फइ मखु। थम्हं स्यनागु हरेक पुचलय् सम्पर्क तइतयागु दु। स्यंमिपिनिगु नं ल्हाः खाली मजू धाःसा स्यनागु ज्यायात नं निरन्तरता बी फयाच्वंगु दु। थौंतक नीगू पुचःयात बाजनय् छ्यलाच्वनागु दु।' न्हिछिया खुथाय् तक बाजं थाः वनाच्वनागु दःसां सुयातं मर्का मजुइक इमिगु फुर्सदया ई मिले यानाः सःतेगु याना च्वनागु जुयाः आःतक घाटा नं सुयातं जूगु मदुनि। रेट कथं थुगुसी झिंप्यद्वः कयाच्वंगु दु। थुकी १० प्रतिशत संस्थायात तयाः मेगु दक्वं बाजं थाः वइपिं मस्तय्त हे इना बीगु यानाच्वंगु दु। ज्या याये उलि अःपु मजू। अर्डरया हे थेकान दयाच्वनी मखु। उकिसनं मस्तय् बिदा काये मालीगु मेगु समस्या दु। मंसीर, माघ, फागुन इहिपाया सिजन जुयाः अर्डर यक्व वः। थौंकन्हय् मेमेगु भ्वजय् नं नेवाः बाजं थायेगु चलन जुयाः दछियंकं हे ज्या खाली मजूधाःसां जिउ। थगुने जक दछिया ९० गू थासय् बाजं थाः वनागु खँ नं मुनिकारं कनादिल ।

उगु इलय् येँया १८ वडाय् सामुदायिक अध्ययन केन्द्रयात युनेस्कोया छगू प्रोजेक्ट वःगु खः। थुगु प्रोजेक्टया संयोजक भाजु कुलबहादुर महर्जनया इनापय् वय्कलं बाजं स्यनादीगु जुयाच्वन। बाजं स्यने क्वचायेकाः मस्तय्त छु यायेगु धइगु चिन्तां वय्कःयात ज्वन। लिपा बाजंयात निरन्तरता बीफत धाःसा थःगु जिम्मेवारी पूवनी धइगु विश्वासं इहिपाबलय् बाजं थाः वनेगु ज्या न्ह्याकादीगु खः। परम्परागत शैलीयात छखे चीकाः थम्हं तुं स्वर लिपि दयेकादिल। स्वर लिपिया आधारय् बाजं स्यनेगु जुयाः थौंकन्हय्या युवा वर्ग आकर्षित जूगु खः। अले थुकिं दइगु पारिश्रमिक नं मेगु आकर्षण जुयाच्वंगु दु। स्कूल स्कूलय् नं नेवाः बाजं स्यनेगु वय्कःया कुतः जुयाच्वंगु दु ।

वय्कःया थ्व कुतलं नेवाः संगीत व संस्कृतिया ख्यलय् न्हूगु हिउपाः वःगु दु। थुकिया जग नं गाक्क हे क्वातुइ धुंकूगु दावी यासें वय्कलं कन्हय् नेवाः राज्य हे वल धाःसां नं नेवाः राज्य संगीतमय जुइगु आशा यानादी ।

More Stories Like this