पचली भैरबया झिंनिदँ जात्रा

किचःमान ज्यापु

गथांमुगः चःर्‍हे प्यन्हु न्ह्यः हनुमानध्वाखाया गद्दी बैठकय् 'ग्वय्दां' छायाः गथांमुगःनिसें झिंनिदँ जात्राया निंतिं पचली प्याखं स्यनेगु सुरु जुइ। प्याखं स्यनेज्यालिसें झिंनिदँया जात्रा नं सुरु जूगु भाःपी ।

पचली भैरबया प्याखं ल्हुइकेगु ज्या धाःसा मोहनिया दशमीकुन्हु येँया मरुसतः न्ह्यःने च्वंगु भुतेश्वर मण्डपय् च्वनाः राष्ट्रगानलिसें पचली भैरबया खड्ग हिलाः खड्ग सिद्धि प्राप्त जुइ धुंकाः तिनि सुरु जुइ। थथे खड्ग हिले छन्हु न्ह्यः नवमी कुन्हु चान्हय् दक्व देवगणया ख्वाःपाः पचली भैरबया पीठय् यंकाः पूजा यानाः द्यःपिंसं साधना याइ। कन्हय् कुन्हु दशमीया सुथंनिसें हे मांसाहुति व वंशावली होम याइ। वयां लिपा चचा हालेगु, जीवनन्यास पोषण प्रतिष्ठा, ख्वालय् किंकिपा तयाः समाः याकी। तान्त्रिक विधिं दक्व ज्या क्वचायेधुंकाः द्यःपिनिगु रुप धारण यानाः प्याखं ल्हुइपिं गथुतय्सं ख्वाःपाः, कलेवर वसः पुनी। थ्व स्वयां न्ह्यः खड्ग पूजा यानाः द्यःपिनिगु ल्हातय् खड्ग लःल्हाइ तर सिंहिनीया ल्हातय् महापात्र, व्याघ्रीनीया ल्हातय् डमरु, कुमारीया ल्हातय् म्हय्खापा, नारायणया ल्हातय् गदा व चक्रनापं गणेशया ल्हातय् पा लःल्हाइ। पचली भैरबया वँचुगु, कुमारीया ह्याउँगु, रुद्रायणीया म्हासुगु रंगया वसः पुनी। भैरब जुइम्हेसित मेमेपिं द्यःपिं सकसियां शक्तिं पुजा यानाः शक्तिशाली खड्ग लःल्हायेगु ज्या जुइ ।

पचली पीठंनिसें द्यःगंछिं गथु बाजंया तालय् प्याखं ल्हुल्हु इनाखा, गोफः, लगं, ज्याबहाः न्हूघः, चिकंमू जुयाः मरुया भुतेश्वर मन्दः (भुति सः) थ्यंकी। अन पचली भैरबं देय्या राष्ट्राध्यक्षलिसे खड्ग हिलाः खड्ग सिद्धि याइगु चलन दु। गथुतय्सं थाइगु गथु बाजंया तालय् प्याखं ल्हुल्हुं जवंखवं बाराही व अजिमा तयाः दथुइ पचली भैरब च्वनाः दक्व प्रकार सिद्धिया कामनायासें खड्ग साधना यानाः राष्ट्राध्यक्षलिसे स्वक्वः तक हिलाः प्यक्वःया पालय् जुजुया खड्ग जुजुयात तुं लःल्हाइ। पचली भैरवनाप खड्ग सिद्धि प्राप्त यायेत हनुमानध्वाखाया मू चुकं हइगु खड्ग लाय्कू अड्डाया हाकिमं जुजुयात लःल्हाइ। खड्ग सिद्धि हिलेगु ज्या क्वचाल कि जुजुयागु खड्गयात हाकिमं ज्वनाः पायाःया रुपय् जात्रा यासें प्याफः कम्पुकोट महेन्द्रेश्वर महादेव, आकाश भैरव जुयाः सिंह लुखां दुहां वनाः तलेजु भवानी चाःहिलाः हनुमानध्वाखाया मूचुकय् पलिस्था यायेगु ज्या जुइ। पचल भैरव प्याखंया मूनायःया धापू कथं गथु धइपिं निगू कथंया दइ। छगू, छेँ गथु, मेगु वन गथु। वन गथुतय्के याकनं द्यः वइगु जुयाः उमिसं हे थ्व प्याखं हुलेगु याना वयाच्वंगु खः ।

खड्ग सिद्धि भुतिसः (भुतेश्वर महाद्यःया मण्डल)य् हे यायेमाःगु परम्परा बारे पुरातत्वविद् तेजरत्न ताम्राकारं कनादी, "लिच्छविकाल लिपा येँया दक्षिण ब्व (दक्षिण कोलिग्राम) यात यङ्गल व उत्तर कोलिग्रामयात यम्बु धायेगु यात। भुतेश्वर महाद्यःया मन्दः भुतिसः यङ्गलय् दुहां वयेगु मू लँपु जूगुलिं खड्ग सिद्धि जूगु जुइमाः।" तर डा. कमलप्रकाश मल्लं च्वयादीगु "पुर्वज लुमंकाः" सफुली पचली भैरब (पाञ्चाली भैरब) च्वयातःगु दकलय् पुलांगु अभिलेख ने.सं. ४५४ स मरुसतलय् च्वंगु सिजःपौ व थन मल्लकालया न्हापांम्ह थकू जुजुया पालय् गोष्ठी व मुँज्या याइगु थासय् दुगु व सतः वा मन्दु (गथेकि थाय्मदु, असंमदु, न्यतमदु आदि) न्ह्यःने च्वंगु भुतिसलय् खड्ग सिद्धि याइगु परम्परा दु। पचली भैरबया प्याखं जुजु अमर मल्लया पालंनिसें चले याःगु खः धइगु इतिहासकार सूर्यविक्रम ज्ञवालीया धापू दु ।

मेम्ह इतिहासकार इन्द्ररत्न बज्राचार्यं नं पचली भैरबया प्याखं वि.सं. १८५६ सालय् मल्लकालया न्याम्हम्ह जुजु अमर मल्लं हे पिकाःगु खः धकाः धयादी। तर समालोचक इन्द्र मालीं धाःसा थःगु 'पचली भैरबया झिंनिदँ मेलाया प्याखं' च्वसुइ पचली भैरबनाथ ने.सं. ५३५ (वि.सं. १४७१�७२) न्ह्यः हे जूगु व थ्व सम्बन्धी गुथि संस्थानय् दुगु छगू दस्तावेजया प्रतिलिपि थःके दु धकाः दावी यानादीगु दु। वय्कःया धापू कथं अमर मल्लं पचली भैरबया प्याखंयात राजकीय रुपं सम्बर्द्धन जक याःगु खः ।

खड्गसिद्धि लिपा पचली भैरबया प्याखं दकलय् न्हापां ज्याबहालय् थःगु द्यःछेँय् हुइकी। अनं लिपा थकू जुजु व हनुमानध्वाखाया नासःचुकय् हुइकी। वयां लिपा येँया त्वाःत्वालय् दबुली हुइकी। प्याखं हुइकेगु थासय् थ्यंकाः नासःद्यःया आराधना यानाः दक्व द्यःपिं च्वनाः द्यः ल्हायेगु ज्या जुइ। प्याखं हुइकीबलय् दकलय् न्हापां सिंहीनी (सिवाद्यः), व्याघिरनी (धुम्बाद्यः), इन्द्रायणी (मनमय्जु), भैरब (भैरःद्यः), चामुण्डा (अजिमा), बाराही, कौमार्य (कुमारी), नारायणी, रुद्रायणी (द्रोपदी), ब्रम्हायणी व गणेशपिं गंछिं प्याखं ल्हुइ। गंछिं प्याखं ल्हुइसिधल कि भैरब याकःचा प्याखं ल्हुइ। वयां लिपा भैरब, बाराही व अजिमा प्याखं हुइगु क्वचाल कि चापुजा सुरु जुइ ।

चान्हय्या प्याखनय् द्यःपिंत पञ्चबलि धकाः हँय्, खा, दुगु, फै व म्येय् बलि बी। थथे बलि बीगुयात प्वःसः बीगु नं धाः। थथे प्वःसः बीबलय् द्रोपदी हि मत्वंम्ह जूगुलिं व छम्हेसित दुरु त्वंकेगु याइ। थ्व गथु प्याखनय् कुमारीं दैत्य क्वःथइबलय् सिवांद्यः व धुम्बाः द्यःपिंसं ख्यालि प्याखं हुलाः स्वकुमिपिंत न्हीकेगु ज्या याइ ।

थ्व प्याखनय् श्री पचली भैरव भैराद्यः महाद्यः जुयाः श्वेत भैरबया प्याखं हुलेगु नं याइ। श्वेत भैरब पिकायेत ध्यबा यक्व माःगु व पूजा याये नं तसकं थाकुगुलिं अप्वः थासय् थ्व श्वेत भैरब पिकाइ मखु। श्वेत भैरव पिकाइबलय् छेँ गुरुपिंसं पुजा यानाः श्वेत भैरवयात तुयूगु वसःव ख्वाःपाः पुइकेगु ज्या याइ। श्वेत भैरवयात पञ्चामृत पुजा याइ। थ्व फुक्क ज्या पूवनेधुंकाः श्वेत भैरबया ख्वाःपाः त्वपुयाः प्याखं हुइकेत दबुली बिज्याकी। दबुली बिज्याके न्ह्यः ख्वाःपाः उलेत गणेश व कुमारी वइ। कुमारी न्हापा वयाः ख्याः उल धाःसा म्ह्याय् व गणेशं न्हापा ख्वाः उल धाःसा ग्वसाः खलःया छेँय् काय बुइ धइगु धापू दु। श्वेत भैरबया ख्वाःपाःया रंग तुयूगु व ग्वाय् दुम्ह महाद्यःया थें कपालय स्वध्वः सिन्हः तिनातःगु दइ। तुयूगु जामा, तुयूगु हे वसः व तिसा नापं वहःयागु जनिखं छाय्पियातइ ।

प्याखं हुलेगु झ्वलय् श्वेत भैरबं न्या लानाः स्वकुमितय्त क्यनीगु लु तसकं न्ह्यइपु। न्या लायेगु झ्वलय् दबू फोहोर जुल धाःसा सफा याइबलय् थःगु वसः हाकुल धकाः वसः हीगु लु नं श्वेत भैरबया पहचहलं क्यनाच्वनी। थुगु लुं यानाः द्यः प्याखं मखुसे नाटक स्वयाच्वना थें जुइ।
प्याखं हुलेगु झ्वलय् श्वेत भैरबं थः म्ह्याय् मनमय्जु तसकं बांलाःम्ह जूगुलिं छक्वः बुयाः प्याखं हुले मास्ते वःगु भाव क्यँसें बुयाः हे प्याखं नं हुलेगु याइ। अथे हे थः यःम्ह काय् गणेशयात नं बुयाः प्याखं हुली। थुकथं श्वेत भैरबया प्याखं क्वचाइ ।

श्री पचली भैरब प्याखं येँ, यल, ख्वप, सक्व, तोखा व गोकर्ण आदि थासय् हुइकेधुंकाः सीजा नकाः क्वचायेकी। असारया भलभली कुन्हु दलाछीया भोक्ष ननी, ज्याबहाः द्यःछेँनिसें गंछि द्यःपिनिगु शोभा यात्रा यानाः प्याखं हुइगु थासय् भोक्ष ननि बिज्याकी। अन हे दकलय् लिपांगु प्याखं हुइकेगु याइ। प्याखनय् पचली भैरबं दक्व देवगणपिंत पुजा यानाः बलि नं बीगु चलन दु। थ्वयां लिपा दक्व देवगणपिं प्यखेरं थःथःगु थासय् पुलिं चुयाच्वनी अले दथुइ पचली भैरब व अजिमा, बाराही च्वनी। इमिगु न्ह्यःने धौबजि दुगु थाय्भू नं तइ ।

बाजंया तालय् गुरुपिंसं आज्ञा कथं पचली भैरब, अजिमा व बाराहीं ल्हातय् छम्हू छम्हू धौबजि कयाः लिउने पुलिं चुयाः फ्यतुनाच्वनी अले देवगणपिंत लाक्क हे ह्वली। थ्व ज्यायात हे सीजा नकेगु धाइ। थथे धौबजि ह्वलेगु ज्या स्वक्वः तक जुइ। धौबजि ह्वलीबलय् द्यःपिनिगु शक्ति कम जुजुं वनी। स्वक्वःया पालय् ह्वःगु धौबजिं देवगण मुर्छा जुयाः ग्वतुली। वहे इलय् न्हापांनिसें हे देवगणतय् लिउने मनूत ठीक जुयाः च्वनीगुलिं द्यःपिं मुर्छा जुयाः ग्वतुलीबलय् लिउने च्वंपिंसं क्वबियाः मरुसतःया दक्षिण-पश्चिमय् लाःगु ऐतिहासिक 'थस्वः हिति'इ लः त्वंके यंकी। अन लः त्वंकाः अनं हे बाजं थाकाः चिकंमू, मजिपाः न्हूघः, लगं, गोफः, इनाखा जुयाः पचली पीठय् यंकी। अन थ्यंकाः गुरुपिंसं दक्व द्यःपिनिगु ख्वाःपाः लिकयाः पीठय् च्वंपिं द्यःपिंथाय् तयेगु याइ। अले प्याखं हूपिं द्यःपिंत तुयूगु कापतं त्वपुयाः द्यःछेँय् थ्यने यंकी ।

अथे द्यःपिं द्यनाच्वंगु इलय् लाक्क गुरुं पचली पीठय् पूजा यानाः बलि बियाः उगु हे बलिया ला दयेकाः झिंनिकू यंकाः द्यनाच्वंपिं मनूतय्गु म्हुतुइ तया बी। लिसें नीलः त्वंकाः इमित थनी। वयां लिपा दक्वं मनूतय्सं थःथःगु ख्वाःपाः तुयुगु कापतं त्वपुयाः बागमती, टेकु दोभानय् लँ धुछिं सी बाजं थानाः यंकेगु याइ। मनूतय्त उइ थें तुं टेकु दोभान थ्यंकाः पँचिना तःगु सिँपय् द्यःने ख्वाःपाःत दक्व तइ अले पचली भैरब जूम्ह मनुखं स्वचाः हिलाः मि तइ। ख्वाःपाः दक्व खरानी जुइ धुंकाः खुसिइ चुइका छ्वइ।
वहे चान्हय् बलि बिउम्ह दुगुचिगु गःपतय् चकुं तियाः द्यः जुयाः प्याखं हुलागु इलय् मनूतय्सं छाये हःगु ध्यबा हिनामिना याये मखु धकाः पाः फयेकेगु याइ ।

(सन्दर्भ सफू: नवरात्री मेला स्मारिका २०५७)

More Stories Like this