प्रकृतिया प्रतिबिम्ब - मनू

पूर्णरत्न तुलाधर

प्रकृतिया दकलय् बांलाःगु सृष्टि मनू खः धकाः झीसं गर्व यानाच्वना। झीके दुगु चेतना, बुद्धि, विवेक व नैतिकतां झी सर्वश्रेष्ठ प्राणीया दर्जाय् लानाच्वंगु खः। चय्प्यंगू लख जुनी हिले धुंकाः तिनि मनू जन्म जुइ धइगु धापू नं थुथाय् झीसं लुमंकेबहः जू। उकिं थुगु अमूल्य मनू जीवनयात झीसं भिंगु, बांलाःगु व सकसिगुं कल्याण जुइगु लँय् छ्यलेफत धाःसा धाथें जीवन सार्थक जुइ। मखुसा चोला हिलेगु व जीवन-मरणया घःचालय् चाःचाःहिलेगु ज्या जक जुइ। थौं संसारय् मनूतय्सं भौतिक उन्नति यक्व याये धुंकल। अनेकौं ल्वय्या वासः लुइके धुंकल जक मखु कि मनूतय्गु म्हया थीथी अंग गथे कि मिखा, नुगः स्येँ, हि, जलसें आदि हिलेगु नापं मिजंयात मिसा व मिसायात मिजं यायेगु ज्या नं ताःलाये धुंकल। अथे जूसां नं मनूतय्गु नुगः हिलेगु छता ज्या धाःसा याये मफुनि। थ्व हे नुगलं खः तृष्णा, अहंकार, स्वार्थया जन्म जुइगु ।

भगवान बुद्धं धयाबिज्याःगु दु कि "तृष्णा हे दुःखया कारण खः।" उकिं न्ह्याक्व भौतिक उन्नति जूसां नुगलय् शान्ति मदु। मनू थःगु बानी, व्यवहार, स्वार्थया लँपुइ न्ह्यानांतुं च्वन। यदि झीसं बांलाक बिचाः यानास्वत धाःसा झीगु चहःपहः सामान्य जीवयागु चहःपहः नाप लनेबह जू। अथे जूगुलिं जिं थन मनुतय्गु पहःचहःयात छगू न्हूगु पहलं चिरफार यायेत्यनागु दु। जिं थनझीगु पहःचहः सामान्य परजीवि कुसि, धँय् व पतिनाप लनेत्यनागु दु। खयेत ला सृष्टिया यक्व जक मखु दक्व जीवनाप झीगु चहःपहः लने जिउ। अथे जूसां अःपुकेत स्वम्ह जीवनाप जक लनेगु ज्या यानाः थःगु बिचाःयात पुष्टि यायेगु कुतः यानाच्वना।
कुसि:- कुसि छम्ह परजीवि खः गुम्हसिनं कर्किया हि त्वनाः थःगु जीवन हनाच्वनी। थ्वया विशेषता छु धाःसा खास यानाः गुम्ह मनूया हि थ्वं त्वनी प्वाः मजाःतले वयागु हे हि त्वनाच्वनी। अले प्वाः जाल कि वयात हे लाकमं प्यंकाः वनी। पित्याः मलंतले हि त्वनाः लुधन कि लाकमं च्वायेगु बानी थ्वया दु। कुसिया थ्व व्यवहार स्वयेबलय् झी मनूतय्गु थः बूगु, ब्वलंगु व थःत संस्कार बिउगु थाय्, थःगु भाय् नं थः सक्षम मजूतले नालेगु अले सक्षम जुइ धुनेवं कर्किया देय् नालाः भाय्, संस्कृति छ्यलाः थःगु मांदेय् ल्वःमंकेगु आदि बानी नं कुसिलिसे हे ज्वःलाःवंगु खनेदु ।

धँय्:- धँय् नं मेपिनिगु हि त्वनाः हे म्वाइम्ह परजीवि प्राणी खः। थ्व तसकं लोभी, मतिकुराः, आशाकुति जुयाः माक्व स्वयां अप्वः हि त्वनेगु थ्वया बानी दु। धँय्या स्वभाव स्वयेबलय् मनूयात गुलि कष्ट जुइ धकाः वं बिचाः याःगु खनेमदु। सुलाः व मचायेक हि त्वनाः उघिंरमय् सुलेफुगु थ्वयागु बांमलाःगु विशेषता खः। थ्व स्वभावं थः सःसिउम्ह, तःमिम्ह जुइवं मेपिनिगु दुघाः सःसिउपह यानाः, घालय् कुतिं न्यायेगु ज्या यानाः नं समाजया न्ह्यःने थः थें जाःम्ह भिंम्ह मनू सुं मदु धइथें ब्वइपिं बः बः ख्वाःपाः दुपिं मनूतय्गु व्यवहारलिसे ज्वःलाः। थुकिं मदुपिंत स्यानाः थःगु धुकू जायेकेगु मानसिकता दुपिं मनूतय्गु बानीयात नं प्रतिनिधित्व याः। सुलाः सुलाः कर्किया हि त्वनेगु स्वार्थी भावनायात नं क्यनी। थः जक नये धकाः मेपिनिगु ब्व लाकाः नइपिं मनूत व धँय् उथें उथें खनेदु ।

पति:- कुसि व धँय् थें हे पति नं छम्ह परजीवि जीव खः। मेपिनिगु हि त्वनाः थ्वं नं थःगु जीवन निर्वाह यानाच्वनी। तर थ्वयागु विशेषता धइगु हे थ्वं हि त्वने न्ह्यः थः वयागु सुचं बी। नाय्खिं च्वयेकाः वा म्वाहालि पुयाः हि त्वं वनेगु थ्वयागु बानी दु। उकिं कुसि व धँय्या ल्याखय् थ्वं हि म्हो हे जक त्वनी अले कसा धाःसा अप्वः नइ। थ्वयागु गुण स्वयेबलय् ज्या सिकें खँ अप्वः ल्हाइपिं व नाय्खिं च्वयेकाः काल माःवनीपिं मनूत लुमंसे वइ। चिचीधंगु ज्या यायेत नं यक्व मेहेनत व खँ नं बय्बय् यानाः जुइगु तर ज्या पूवंके मफइगु ज्या यानाः नं जश काये मफुपिं मनूतय्गु व्यवहारयात क्यनाच्वनी। अथे हे कुसि व धँसं थें हि त्वंसां पतिं यक्व कसा नये मालीगु अवस्था स्वयेबलय् धाःसा सोझापिं मनूत सकसिगुं मिखाय् धू जुइगु कारण नं थुइके अःपुइगु तायेकाच्वना। उलि जक मखु पतिं जिके पपू दु, जिं न्ह्याथासं ब्वयेफु, वनेफु, उघिमय् थ्यंकेफु धकाः घमण्ड याइ। उकिं अभिमानी भाव नुगलय् तयाः च्वय् च्वय् च्वनीपिं मनूत याकनं पतन जुइगु थुकिं क्यं।
जिं थन कुसि, धँय् व पतिया गुणं मनूतय्गु व्यवहार न्ह्यथनागु खालि उपिं गथे यानाः म्वाइ धकाः धायेत जक मखु। खयेत ला थुपिं स्वम्हं परजीवि खः, मनूतय्गु हि त्वनीपिं दैत्यया छगू रुप नं खः। अय्सां नं व्यवहार स्वयेबलय् विस्कं खनेदु। कुसिं सुयागु हि त्वनीगु खः वयात हे लाकामं च्वाइ, "नयागु भुइ हे फाइ"। अथे हे धँसं सुलाः सुलाः हि त्वनाः भिंपहः क्यनी, "म्हुतु पिचु, नुगः वँचु"। अले पतिं धाःसा सुचं बियाः हि त्वंवनी, नसा स्वयां कसाः अप्वः नइ, "नये मखं ख्याकं त्यः" थौं झी मनूत यक्व कतिलाःपाका जूगुलिं झीसं जिउ मजिउ छुं बिचाः मयाना। "ज्या सः भ्वातिं, खँ सः नकिं" थेंजाःगु खँत्वाः खँभाय् छ्यलाच्वना। प्रकृतिं झीगु सृष्टिइ सकसितं उद्धार यायेगु कुतः याःगु खः तर अथे मजुसे जितः जक माः, जि जक भिं, जिं जक सिउ अले जि जक गतिलाः धइगु कय्कुंगु भावना ब्वलंकाः मनूत नैतिक रुपं पतन जुइधुंकल ।

छु मनू जुयाः जन्म कयागुया सार्थकता थ्व हे खः ला? यदि कुसि, धँय् व पतितय् थें जाःगु व्यवहार झीसं नं छ्यला यंकल धाःसा झी व उमि दथुइ छु पाःत? सृष्टिया थुपिं जीव प्रतिकात्मक जक खः कि झी जीवनया लँय् गुखे न्ह्यानाच्वन धकाः स्वयेत प्रकृतिं झीत हसना बियाच्वंगु दु। झी मनू जुयाः सामान्य जीवया थें क्वह्यंगु चहःपहः नालाकाल धाःसा झी मनू जाति सुथांलाइमखु। प्रकृतियात मां धकाः भालपागु उकिं खः कि थः मचात भिनेमा धकाः अनेक प्रकारं थ्वं ज्ञान बियाच्वनी। उकिं झीसं थःगु चहःपहः हिले फयेकेमाः। नुगःया तृष्णायात क्वत्यलेत हाकनं छक्वः झीसं कुसि, धँय् व पतिं थें झीगु जीवन निर्वाह यानावयाच्वनागु ला मदु धकाः नुगःमिखा चायेकाः स्वयेमाः ।

More Stories Like this