सांस्कृतिक क्रान्तिया सवाल

कृष्ण प्रजापति

राजनीतिक परिवर्तनलिसे आर्थिक परिवर्तन अले मानवीय सोचय् हे हिउपाः हइ कथंया सांस्कृतिक पक्षया परिवर्तन आवश्यक जुइगु खः। तर मजुल।

छुं नं देशय् वइगु हिउपाः व आमूल परिवर्तनया लिउने थीथी पक्षया उलि हे च्वन्ह्याःगु योगदान व प्रभाव लानाच्वनी। झीगु देशय् नं २०४६ सालया जन-आन्दोलन थजु वा २०६२/६३ या आन्दोलन, न्ह्यागु नं आन्दोलनय् सांस्कृतिक पक्षया प्रभाव लानाच्वंगु दइ। म्हिगः जीवन हनेत गज्याःगु सांस्कृतिक पहिचानं झीत निर्देशित यानाच्वनीगु खः आः मखये धुंकल। नयेगु, पुनेगु, मनूतय् अभिरुची आदि इत्यादि मानव जीवनया सांस्कृतिक पक्षय् हे हिउपाः वयाःलि हे तिनि राजनीतिक क्रान्तिया आवश्यकता महसुस जुइगु खः। मखुसा ला म्हिगःया सामन्ती संस्कार, जुजु मदयेक देश मदइगु प्रभाव अले धनीमानीतय्सं च्यः लहिनाः उमित थःपिंसं धाःथे तया तयेगु क्वपुलांगु प्रबृत्ति म्हिगः गथे खः थौं नं अथेहे ल्यनाच्वनीगु जुइ। वास्तवय् थथे समाज परिवर्तनशील जूगु हे कारणं जक म्हिगःया ईयात क्वत्यलाः न्हूगु युगया सिर्जना जुइगु खः। झीत मजिउगु मछिंगु ब्यवस्थायात बलपूर्वक हे जूसां ल्यहेँ थनाः वांछ्वये मालीगु खः। थ्वहे वास्तविक क्रान्ति नं खः।
सांस्कृतिक क्रान्तिया ब्यापक पहिचान सन् २०४९ य् चीनय् समाजवादी क्रान्ति लिपा शुरु जूगु खः। क्रान्ति लिपा अन ज्या याना नइपिंत प्राथमिकता बीगु तर ज्या सने म्वायेक नइपिंत देशय् हे मतयेगु समाजवादी रणनीति कथं धर्मयात नं थःगु अनुकूल यंकाः धर्मया नामय् राजनीति यानाच्वंपिं दलाई लामा थेंज्याःपिंत देशं हे पितिना हल। थःगु मौलिक भाषा म्वाका तयेगु अभियान, मानवीय कला कौशलयात जिवन्त याना तयेत न्ह्याकीगु थीथी गतिविधि, भाषायात समृद्ध यायेगु निंतिं च्वइगु उगु भाषाया साहित्य, रहनसहन, पहिरन, सफाईया संस्कार आदि फुक्कं सांस्कृतिक विकासया मापन खः। बांमलाःगु ज्याखँयात त्याग यायेगु व बांलाःगु ज्याखँयात नाला यंकेगु संस्कार हे बांलाःगु संस्कृतिया सुचक खः। झीथाय् सांस्कृतिक ब्वज्याया नामय् छगू कथं म्येँ व प्याखं हे जक क्यनाः मेमेगु संस्कार व संस्कृतियात ध्याकुनय् लाकाः मनूतय्सं छगू ल्याखं धायेगु खःसा भ्रमया खेती हे यानाच्वंगु दु।
समाजवादी संस्कृतिइ सकसियां नये त्वने खंकेगु व समान ज्याया लागिं समान ज्याला दइगु बन्दोबस्त यायेत स्वयेगु खँ न्ह्यःने वइ। शारीरिक व मानसिक शोषण मदइगु आदर्श समाजया कल्पना थ्वहे ब्यवस्थां जक ब्वलंके फइगु जुयाः थुकिं हे जनताया हीत जुइगु खनेदु। थज्याःगु समाज निर्माण यायेत धाःसा छगू ऐतिहासिक ई नं लगे जुया बी। समाजवादी समाज निर्माण यायेगु संस्कार व संस्कृति विकास यायेगु निंतिं अज्याःपिं हे मनूतय् आवश्यकता जुइ। पुँजीवादी छाडा संस्कृतिं समाजवादी संस्कृतिया विकास याये फइ मखु। अज्याःगु संस्कृति ब्वलंकेगु निंतिं लँ क्यनेगु ज्या धाःसा न्हापां लेखक साहित्यकारतय्सं हे याना क्यनेमाः। स्वार्थी, शोषक, लोभीत हे जक हावी जूगु समाजय् शोषणरहित समाजया कल्पना यायेगु नं बेकार खः। म्हिगःया सितला माजुया म्येँ, सिलु म्येँ, सँदेय्या लिसः थेंज्याःगु नेपालभाषा साहित्यं हे नेवाःतय्गु सांस्कृतिक पक्षयात राष्ट्रिय स्तरय् थ्यंकेत ग्वाहालि जुल। थ्व झीगु गौरवया विषय खः।
ज्यापु संस्कृति विकास कोषं आः नकतिनि हे जक झीगु नेवाः मौलिक वसः ब्वयेगु ज्याझ्वः थें यानाः छगू ल्याखं च्याक्वःगु ज्यापु दिवस क्वचायेकूगु दु। मौलिक वसः ब्वयावःपिं ज्यापुत स्वयेगु निंतिं थ्व छगू ग्यसुग्यंगु अवसर नं जुयाबिउगु दु। तर संस्कार व संस्कृति वसतय् जक मखु। झीगु हिनुली दुसुलेमानि। अले जक झीसं कल्पना यानागु न्हूगु समाजया सिर्जना सम्भव जुइ। खालि एनजीओ आइएनजीओया ग्वाहालि कयाः दातृ निकायया चाकडी यानाः उमिगु भरय् न्यायेकीगु ज्यापु दिवसं झीगु मौलिक पहिचान ल्यंके फइ मखु। अज्याःगु संस्कार गथे जिल अथे यानाः बुलुहुँ मदयेका छ्वयेमाः। ज्यापु संस्कृति हे नेवाः संस्कृति खः। अले नेवाः संस्कृति धइगु हे नेपाःया राष्ट्रिय संस्कृति नं खः। आर्थिक सम्पन्नताया ल्याखं नं झी नेवाः पुर्खातय्सं थज्याःगु सांस्कृतिक धरोहरयात थकायेफुगु खनेदु।
थौं झीथाय् पश्चिमी छाडा संस्कृतिया बांमलाःगु प्रभाव दुहां वयेधुंकूगु दु। थुकिं झी ल्याय्म्ह पुस्तायात नं लिच्वः लाकाच्वंगु दु। झीगु क्रान्तिकारी संस्कार संस्कृतियात प्रचार याना वनेफत व झीगु मौलिक बाजं बासुरी धिमे नाय्खिं व मेमेगु चीजयात उलि हे च्वन्ह्याका वने फत धाःसा थज्याःगु म्वाः मदुगु पश्चिमी छाडा संस्कार संस्कृतिया कुलतय् झी नेवाः व नेपाःमि ल्याय्म्हत मलाइगु खइ। थीथी सांस्कृतिक संघतय्सं बांलाक ज्या याना वनेगु जुल वा भिंगु संस्कृति च्वन्ह्याका वनेगु जुल धाःसा अवश्य नं थज्याःगु पश्चिमी संस्कृतिया प्रभावयात पनेफइ। तर थन ला न्हूगु पुस्ता झन झन हे पश्चिमी चहपह दुगु संस्कार व संस्कृतिइ लुकुं बिबिउं वनाच्वंगु स्थिति दु। राजनीतिक परिवर्तन लिपा थन सांस्कृतिक परिवर्तनया आवश्यकता महसुस तकं मयाःगु कारणं नं पिनेया प्रभाव तच्वयाच्वंगु जुइफु।
राजनीतिक परिवर्तनलिसे आर्थिक परिवर्तन अले मानवीय सोचय् हे हिउपाः हइ कथंया सांस्कृतिक पक्षया परिवर्तन आवश्यक जुइगु खः। तर मजुल। राजनीतिक चेतना स्तर थकायेगु व समाजवादी संस्कृतिया प्रचार यायेगु ज्याय् राज्यं छुं ध्यान मतःगु कारणं हे कम्युनिष्ट पार्टीया सरकार दुसां पश्चिमी पुँजीवादी छाडा संस्कृतिं थन ग्यसुग्यंगु थाय् कब्जा यानाच्वंगु खः। अझ देशय् रोजगारया बन्दोबस्त याये मफुगु कारणं पश्चिमी देशय् रोजगारीया लागिं वनीपिं आपालं ल्याय्म्हतय्सं न्हापां सयेका वइगु धइगु हे उमिगु संस्कार व संस्कृति खः। अले नेवाःतय् मौलिक संस्कृति, नेपाःया मौलिक संस्कार व संस्कृतिया न्ह्याक्व हे वकालत याःसां झीगु देशय् च्वनेगु व उन्नति यायेगु वातावरण मदुगु कारणं नं देय् त्वःताः मेथाय् च्वने मालीगु इलय् पिनेया संस्कार संस्कृतिं लिच्वः लाकीगु स्वाभाविक खः। थ्व कमजोरीयात राज्यस्तरं हे म्हसीकाः नेपाःया मौलिक संस्कृतिया विकासय् ध्यान तयेगु खःसा म्हिगः स्वयां बांलाःगु सांस्कृतिक पक्षयात च्वन्ह्याकेगु असम्भव थ्यंक मजुइफु।

More Stories Like this