चीननाप 'बिप्पा' मयाकेगु खेल

डि.आर. खड्गी
भारतीय राजनीतिक विज्ञ पुचःया छम्ह विज्ञ एस.डी. मुनीं खुल्ला रुपं भारतया नीति न्हापा थें आक्रमक जुइ मखु नरम नीति ज्वनाः जःलाखःला देय्लिसेया स्वापू विकास यायेमाः धाल।

विश्वया राजनीतिक खेल मैदान गबलें एशिया गबलें अफ्रिका गबलें यूरोप व ल्याटिन अमेरिकाया कम्युनिष्ट व पुँजी�वादी शक्तिया दथुइ धेंधेंबल्लाः जुयाच्वंगु खनेदु। ७० या दशकय् अमेरिका व सोभियत संघ दथुइ तच्वयेक राजनीतिक धेंधेंबल्लाः जुल। सोभियत संघ कुचा जुइ न्ह्यः अमेरिकां चीनयात दुःख बियाः तिब्बत स्वतन्त्र यायेत लडाकु खम्पा जातियात माक्व ल्वाभः व सैनिक तालिम बियाः तिब्बतया सीमाय् गडबड याःगु खः। जुजु वीरेन्द्रया पालय् २७ सालपाखे लडाकु खम्पातय्सं मनाङ्ग जिल्लाय् तच्वयेक याःगु गडबडीं नेपाःया प्रशासनयात तकं हाथ्या बिल। व इलय् बाध्य जुयाः नेपाः सरकारं सेना छ्यलाः लडाकु खम्पातय्त दबे यायेमाल। वहे इलय् आकाझाकां अमेरिका व चीनया स्वापू नं भिना वल। गुगु इलय् अमेरिका व चीनया स्वापू बांलात उबलय् अमेरिकाया नीति नं परिवर्तन जुल। अथे धयागु लडाकु खम्पातय्त अमेरिकां ग्वाहालि मयात। लिपा हाकनं चीनया तियानमेन स्क्वाय्रय् प्रजातन्त्रया माग यानाच्वंपिं चिनियाँतय्त अमेरिकां ग्वाहालि व समर्थन यात। तियानमेन स्क्वाय्रय् प्रजातन्त्रया आन्दोलन यानाच्वंपिं आन्दोलनकारीतय्त नं चीनं सामसुम यात। गुगु इलय् तियानमेन स्क्वायरय् चीन सरकारं हस्तक्षेप यात अमेरिकाया मिखा सोभियत संघय् वन। सन् १९९० सालय् सोभियत संघय् प्रजातन्त्र व मानव अधिकारया तच्वःगु नारां सोभियत संघ कुचा जुल। सोभियत संघ कुचा जुल, रुसं विश्व राजनीतिइ ध्यान मतल। अझ रुस विश्वया राजनीतिपाखें लिचिउगु इलय् अमेरिका याकःचा हे प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्ष रुपं विश्व राजनीतिइ हावी जुल। रुसया शक्ति कमजोर जूलिसे कम्युनिष्ट सत्ता नं पतन जुल तर चीनय् धाःसा शक्ति म्हो मजू। चीन रुस थें विश्व राजनीतिइ ध्यान मतसे आर्थिक क्रान्तिया माध्यमं जक पूँजीवादी अर्थतन्त्र ध्वस्त यायेगुली न्ह्यानाच्वन। चीनया आर्थिक क्रान्तिं अमेरिका व यूरोपया छुं छुं देशया अर्थतन्त्रय् लिच्वः लाकूगु जक मखु मन्दी तकं हल। थौंकन्हय् यूरोप व अमेरिकाया अर्थतन्त्र स्यंगुया द्वपं नं चीनयात बिल। थथे मिडियाय् प्रचार याःगुलिं छखे चीन विरोधी भावना ब्वलंकाः थःगु गल्ती त्वपुइगु स्वल सा मेखे चीन विरोधी गतिविधि न्ह्याकेत जनताया सहानुभूति कायेगु कुतः यात।
झीगु देशयात विश्व राजनीतिक रणभूमिया रुपय् छ्यलेगु कुतः जूगु नं थुकिं हे यानाः खः। निक्वःगु सफल जनआन्दोलन धुंकाः यूरोप व अमेरिकाया ध्यबा पहाडी व हिमाली भेगय् खुब खर्च जुयाच्वन। यूरोप व अमेरिकाया ध्यबा शिक्षा व स्वास्थ्य ख्यलय् अले चीन विरोधी भावना विकासया लागि नं खर्च जुयाच्वंगु दु। थुलि जक मखु पहाडी व हिमाली लागाय् धमाधम गुम्बा निर्माणया लागि माक्व डलर खर्च यानाः चीन विरोधी भावना प्रचार जुयाच्वंगु दु। थुकियालिसें तिब्बत स्वतन्त्रताया लागिं लडाकु दस्ता नं तयार जुयाच्वंगु दु धाइ। चीन सरकारं नं पहाडी व हिमाली भेगय् विशेष निगरानी तयाच्वंगु दु। चीन सरकारं पूर्वाधार विकास योजना धकाः सडक यातायात निर्माण नापनापं शिक्षा व स्वास्थ्य लागाय् नं लगानी याःगु दु। अझ आर्थिक व सामाजिक क्षेत्रय् स्वयां सांस्कृतिक क्षेत्रय् विशेष ध्यान बियाः चीन विरोधी भावना सामसुम यानाच्वंगु दु। दसुया निंतिं लुम्बिनीइ अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध केन्द्र स्थापना यायेगुली चीनं विशेष बः बियाच्वंगु दु। यदि अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध केन्द्र स्थापना जुल धाःसा लुम्बिनीइ लखौं लख बौद्ध पर्यटक वइ, अले देशया अर्थतन्त्र विकासय् तिबः जुइ। लुम्बिनी बौद्ध केन्द्र पुरा जुल धाःसा गथे मुश्लिमत साउदीया मक्काय्, क्रिश्चियनत मेक्सिकन सिटीइ पर्यटकया रुपय् वं थें झीगु देशय् नं बुद्धिष्टत पर्यटकया रुपय् अवश्य वइ। अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध केन्द्र स्थलया निर्माणया विषययात कयाः अन्तर्राष्ट्रिय ख्यलय् तकं चर्चा जुयाच्वंगु छगू कारण थ्व योजनायात फासांफुसुं यायेगु खःसा मेगु थ्व योजना सफल यायेगु लँपुइ वनाच्वंगु खनेदु।
चीनया प्रधानमन्त्री बेन जियाबाओं पुस ५ गतेनिसें ७ गते तक नेपाः भ्रमण याइगु सुचं वल। थन अनेक राजनीतिक चर्चा शुरु नं जुल। वेन जियाबाओया भ्रमणं परराष्ट्रयात महत्व बीगु स्वयां नं गृहयात अप्वः चिउताः तइगु स्वाभाविक खः। अमेरिकाया सांसद फ्रेक उल्फं छगू ज्याझ्वलय् न्ववासें तिब्बतीतय्त प्रवेश आज्ञा बियाः नेपालं अमेरिका भ्रमण याके मबिल धाःसा अमेरिकाया ग्वाहालि बन्द जुइफु धाल। फ्रेक उल्फया अभिव्यक्तिं थ्व स्पष्ट जू कि तिब्बतीतय्त अमेरिकां ग्वाहालि व समर्थन यानाच्वंगु दु। भारत व अमेरिकां तिब्बतीतय्त न्ह्याक्व हे चीनया विरोधय् उक्से यानाच्वंसां चीनं प्रत्याक्रमणय् वनेगु ज्या मयाः। बरु चीन रक्षात्मकया लँपुइ जक वनाच्वंगु खनेदु। चीनया प्रधानमन्त्रीया नेपाः भ्रमणया मेगु छगू उद्देश्य चीन व नेपाःया स्वापू बल्लाका तयेगु नं खः। चीनं नेपाःया विकास निर्माण पूर्वाधार योजना नापनापं प्यंगू सीमा नाकाय् सडक निर्माण यायेगुली नं बः बियाच्वंगु दु। स्वनिगःया चक्रपथ तब्याकेगु व माओवादीया अवकासप्राप्त लडाकुतय्त आर्थिक ग्वाहालि यायेगु इच्छा नं चीनं तःगु दु। चीनं नेपाःयात महत्वपूर्ण थासय् ग्वाहालि याइगु संकेत खनेसातकि भारतं शंका यायेगु शुरु यायेधुंकल। भारतया राजनीतिक विज्ञया छपुचलं नेपाः वयाः थनया थीथी पार्टीया नेतातय्त मन्त्र बिया थकल। पुचःया छम्ह विज्ञ एस.डी. मुनीं खुल्ला रुपं भारतया नीति न्हापा थें आक्रमक जुइ मखु नरम नीति ज्वनाः जःलाखःला देय्लिसेया स्वापू विकास यायेमाः धाल। थ्व धापूया अर्थ नेपाःया जनतां भारतयात स्वयेगु दृष्टिकोण हीकल धाःगु खः छाय्धाःसा भारतं यक्व दादागिरी क्यनाच्वंगुलिं जनतां भारतयात नकारात्मक मिखां स्वयाच्वंगु दु। भारतया उद्देश्य चीननाप नेपाःया बिप्पा सम्झौता मयाकेगु जूगुलिं नेतातय्त दबाब बियावंगु खः। बरु भारतनाप जुयाच्वंगु बिप्पा सम्झौतायात नं फासांफुसुं यायेत भारत तयार दु। भारतं बिप्पा सम्झौतायात फासांफुसुं यायेत स्वःगुया छगू कारण भारतया मूलबासी मारवाडीतय्गु ल्हातय् नेपाःया अर्थतन्त्र लानाच्वंगुलिं खःसा मेगु, भारतया पूँजीवादीतय्सं नेपालय् लगानी यायेगु इच्छा मतःगुलिं खः। यदि नेपालं चीननाप बिप्पा सम्झौता यात धाःसा भारतया लगानीयात हानी जुइफु। उकिं बिप्पा सम्झौता मयाकेत भारतया बुद्धिजीवीतय्सं नेतातय्त दबाब बियाच्वंगु दु।

More Stories Like this