गणबहाः निनि

- प्रतिसरा साय्मि
छम्ह बौद्ध उपासिका, गण महाविहारलिसे आपालं सतीम्ह बौद्ध अनुयायी खः जिमि माजु रत्नकुमारी मानन्धर। वय्कःयात 'निनि' धकाः संबोधन यानादीम्ह मेम्ह बौद्ध उपासिका खः श्री कुमारी मानन्धर। वय्कःपिनि खलःयात गण महाविहारय् तःजः खलः धाइगु खः। पूज्य भन्तेपिंसं वय्कःपिंत तफ्वःस्वां थें जुयाच्वने सयेकेमाः धकाः इलय् ब्यलय् धयाबिज्याइ धकाः जिमि माजुं कनादी। खः, व हे तःजः खलः दुने जिमि माजुयात श्री कुमारी मामं निनि धाइगुलिं वय्कःपिनि पुचलय् गणबहाःयाम्ह निनिया नामं नां च्वं वन। नापं पूज्य भन्तेपिंसं तकं "थौं निनि मथ्यं ला?" धकाः निनि खँग्वः आपालं प्रचार जू वन। खः, उम्ह हे निनि थौं झी न्ह्यःने मंत, थःगु नश्वर देह त्वःताः अनित्य संसारलिसे बिदा कयाः वंगु (ने.सं. ११३२ थिंलाथ्व पारु/मंसीर १० गते) शनिवाः कुन्हु दिवंगत जुयादिल।
जिमि लुमं कथं वय्कःपिनि पुचलय् स्व. नारायणदेवी मानन्धर, सुभद्रा मानन्धर, जमलदेवी मानन्धर, हेरादेवी मानन्धर, श्रीकुमारी मानन्धरपिं दुथ्याः। बल्लाःबलय् न्हिथं गण महाविहारय् झायादी। मफइबलय् अष्टमी पुन्हि त्वःमफीक पुचः मुनाः झायादी। छगू पहःया वय्कःपिनि पुचःयात स्वस्थ यानातःगु खनेमदुगु शक्ति खःविहार वनाः शील प्रार्थना यानाः, थम्हं फक्व श्रद्धां दान पुण्य यानाः वयेगु दिन चर्या। धाथें धाये माःसा दिवंगत सुमंगल भन्ते, दिवंगत शाक्यानन्द भन्ते, दिवंगत सुबोधानन्द भन्ते आदिपिनिगु संगतं व जिमि बाःजु स्व. मुक्तिबहादुर मानन्धरया थीथी बौद्ध संस्थालिसेया स्वापुतिं जिमि माजुयात बौद्ध उपासिका यायेगु निंतिं यक्व भूमिका म्हितूगु खः। धाथें धायेमाल धाःसा थः ज्वलिंज्वःपिं, खँ मिलय् जूपिं पासाभाई तताकेहेँपिनिगु भूमिका अझ अप्वः क्वातुयाच्वनी।
छगू इलय् दिवंगत पूज्य भन्ते सुमंगल महास्थविरजुं जापान चाःहिइके यंकेगु ग्वसालय् जिमि माजु नं वसपोलया पुचलय् दुथ्याकाः थ्यंमथ्यं लछिया यात्रा क्वचायेकाः लिहां झाल। उकथं हे देय् दुने नं आपालं थासय् भन्तेपिंलिसे नेपाल दर्शन, बौद्ध चारधाम चाःहिलाः लिहां झाःबलय् बोधिवृक्षमा ज्वनाः झाल। अमृतानन्द भन्तें तःक्वः पिनाबिज्यातं नं आनन्दकुटी विहारय् म्वाके मफुत धयाबिज्याइ हँ, तर जिमि माजु बाःजुया कुतलं आनन्दकुटीइ पिनादीगु बोधिवृक्ष मा तसकं बांलाक म्वाःगु खः धकाः जिमित नं क्यने यंकादीगु खः तर लिपा छु जुल खः, उगु मा सिना वन धकाः बारम्बार दुरु लुनाः म्वाका तःगु बोधिवृक्ष मा म्वाके मफुगुलिं दुःख तायेकादी।
बलम्बु, आनन्दकुटी, यल, भ्वँत, धौख्यः, लुम्बिनी, खास्ति आदि आपालं थासय् महापरित्राण, कथिनदान आदि जुइथाय् थःगु उपस्थिति क्यनाः बौद्ध भावनां ब्वति कयादी। थम्हं फक्व चाक्व श्रद्धां न्ह्याथासं दान यायेत गबलें लिचिलामदी। च्याद्वः/झिद्वः दां थःगु गाखि म्हिचाय् पाः जुल कि वय्कःयात म्ह सुख दइ मखुत। दान, धर्म नापं नयेगु परिकारय् च्याता झिता मदयेकं लुमदंम्ह, अले सदां मचाखाचाया प्वाः द्यांलाइ धकाः जाकि, बजि, आलु, च्या, चिनी, केँ छेँय् भरिपूर्ण याना तयेमाःम्ह। मेगु छुं मदुसां अनिकाल जुल, आन्दोलन जुल, कर्फ्यु जुल, भुखाय् ब्वल आदि जुल धाःसा जि मचाखाचां दुःख मसीमा, छप्यय् नयाः याउँक च्वने दयेमा धकाः थःगु धुकू बल्लाका च्वनेगु जिमि माजुया बानी खः।
ध्यबा प्वाँय्प्वाँय् ज्वना जुइगु जक गन खः, रबरं हिनाः थूथू चिना तइ, छेँनं पसः झाइबलय् पसल्यायात हे ध्यबा लःल्हानाः थःत माक्व कयाः लित बिउ धकाः ल्याःचाः (हिसाब) याकीगु विश्वासया पराकाष्ठाया दसु जिमि अफिसया पासा रश्मी श्रेष्ठं मरुइ तरकारी न्याःवंबलय् वय्कःयात हिसाब याकादीगु लुमंकादी। 'का नानी, थ्व ध्यबा ज्वँ, थ्व पसल्यायात गुलि बी माल, जिं थ्व थ्व सामान कयागु दु, छक्वः हिसाब याना बिउ' धकाः म्हिचां माःगु स्वयां अप्वः ध्यबा लिकयाः पासायात लःल्हानादिल, "गज्याःगु निर्दोष नुगः" धकाः बिचाः हायेकुसें जिमि पासां लुमंकादिल।
छक्वः जिं नं खना, म्हिचां छपँ ध्यबा लिकयाः लैं मियाच्वंम्ह खँय्नीचित, "अय् नानी, तिमीलाई मैले कति दिनु पर्ने हो लिउ, बाँकी फिर्ता गर" धकाः हिसाब यानाच्वंगु। जितः खनेवं हिसाब याके बिल। जितः ताल गुलि धूर्ततसें जिमि माजुयात ठगे यात जुइ। तर जितः ताः वय्कःया सकलेंलिसे खँल्हाबल्हा यायेगु, न्हिसुं दंगु पहलं सकसितं थः याये फुगु छगू विशेषता दु। क्रस चेक यायेत हाकनं मेम्हेसित हिसाब याकाः गबलें स्वयादी। लँय् ध्वदुक्व म्हसिउपिंलिसे, पसः पतिं दिनाः बुलुहुँ छेँयात माःगु सामान न्याः झाइ। गबलें ला जिमित तं नं क्यनादी, जितः पसः छ्वयाः छिमित नकाच्वने माल धकाः। तर जिमिसं उकियात सकारात्मक पक्षं बिचाः याना। चिनी ल्वय् दुम्ह वय्कः, सकलें म्हसिउपिंनाप ख्यालि न्हिलि न्हिसुंदंक खँल्हाबल्हा यायां छुं भति न्यासि वनेबलय् शारीरिक व्यायाम नं जुइ। बांलाक ल्याःचाः तये मसःसां यायां मनूतय्के ग्वाहालि कयाःसां चय्छदँ तक जिमित बजारं सामान हयाः नका झाल। थ्व वय्कःया विशेषता कथं जिमिसं लुमंकाच्वना।
लँय् नापलाःपिंत 'छेँय् झासँ रे न्हि' धाधां विहार झायेफत्तले झायाः, लिपा चिनी ल्वय्या हुनिं इन्सुलिन नं इलय् काये माःगुलिं बुलुहुँ विहार झायेगु त्वःफिना वंसां धर्मोदय सभा, अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध भावना केन्द्र आदि थीथी बौद्ध संघ संस्थापाखें वइगु ब्वनापौ खनीबलय् थः शारीरिक रुपं उपस्थित जुइ मफया वंगुया दुःख तायेकादी। फुबलय् यक्वं दान धर्म यानाः, इलय् ब्यलय् परित्राण, महापरित्राण याकाः बौद्ध संघ, संस्था, धाम चाःहिलाः पुण्य कमे यानादी धुंकूम्ह उपासिका खः जिमि माजु, गणबहाः निनि, रत्नकुमारी वा समिना। थ्व समिना नां स्व. अधिराजकुमार बसुन्धरा वीरविक्रम शाहपाखें तयादीगु खः धकाः मांनं धयादी। छाय्धाःसा मां व वय्कःया तता स्व. रमोला देवी शाह 'छिन्नलता' स्व. जुजु त्रिभुवनया इलय् लाय्कूलिसे स्वापू दुपिं खः। थ्वहे हुनिं जिमि माजु छम्ह नेवाःया म्ह्याय्मचा जूसां मांबौया चीधिकःम्ह म्ह्याय् जूगुलिं तसकं छ्याकाछिकि, नुगः चञ्चलम्ह, ख्यालि न्हिलिं जाःम्ह, खँय्नीतय्सं ध्वय् मफय्क शुद्ध खँय् भाय् ल्हानादीफु। लाय्कूलिसे स्वापू दुगुलिं हे वय्कःया सपः प्याइगु पह नं उलि हे बिस्कं खनेदु। न्हापां वय्कःया न्ह्यःनेया सँयात कुलि तयाः च्याप्टीं कत्ताकादी। लिपा लिउने छग्वारा सपः काँटां कत्ताके धुंकाः जवं खवं नित्याः सँयात हिनाः यंकाः थःगु हे मौलिक सपः प्यानाः साल्लुगु जालिं भुनादी। तसकं साः म्हुतु, अप्वः यानाः पुका तःगु यःम्ह, खाया ला नःसां नेपाली खा मखयेकं सवाः मसाः धाइम्ह छम्ह सौखिनम्ह नसाया पारखी कथं नं जिमिसं थौं वय्कःयात लुमंकाच्वना।
जिमि माजुया छ्याकाछिकि व ख्यालिन्हिलिया छगू दसु थुथाय् लुमंसे वल। वि.सं. २०३० साल माघ १७ गते म्हय्पिइ जिमि पकनाय्पुजा वनागु, अथे धइगु जिगु इहिपाया झ्वलय् खः। म्ह्याय्मचा थकालि यानाः भ्वय् क्वचायेकाः भ्वय्ब्व वांछ्वये थाय् छखेरं जिमि माजुं धकिचा छपाः ज्वनाः "अय् बाज्या ! भ्वय् छब्व फ्वने बिउ रे" धाधां सकसितं हरर्र हरर्र न्हीका च्वनादिल। जिमि निनिभतया कायपिं भाइराम दाई, सीतारामपिंसं धाथें भ्वय् ब्व वांछ्वये थें यानाः ख्याः याना च्वनादिल। स्थानीय मस्त नं अजूचायाः उलि बांलाःम्ह, बांलाःगु वसतं पुना तःम्ह मनुखं भ्वय्ब्व छाय् फ्वनाच्वन, सकलें छाय् न्हिलाच्वन धकाः स्वयाच्वन। जिमि बाःजु गुलि व्यावहारिक खः माजु उलि हे न्ह्यइपुके माःम्ह व्यक्तित्व कथं जिमिसं लुमंकाच्वना। छुं नं तःधंगु ज्या यायेबलय् भुतुली च्वनीपिं द्यांलाइ धकाः न्हापां जिमित निं नँ स्वकादी। भुतुली च्वंपिनि नं नये पित्याइ, न्हापां छिमि निं न धकाः, त्यः मत्यः थी मथी आदि भावना स्वयां सकसियां भिं तायेकाः सकसितं छप्यय् क्वाक्क नकादी। सुयातं प्वाः द्यां लाकेगु वय्कःया मयः। छम्ह पक्काम्ह बौद्ध उपासिकाया विशेषता कथं थम्हं थः धाइपिं, नुगलं थः खनीपिं तःकेहेँ, दाजुकिजाया मस्तय्त नं थम्हं स्वयाः खःथाय् जिउथाय् खँ ल्हानाः मस्तय् ज्याखँ मिले यानाः पुण्यया ज्या नं याना झाःगु उपिं मस्तय्गु नुगलं नं वय्कःयात अवश्य सुभाय् बियाच्वंगु दइ धइगु भलसा कयाच्वना।
बौद्ध धर्मया अनुयायी जूगुलिं अन्न नाश, अनावश्यक दुःख कष्ट जुइक श्राद्ध परम्परा स्वयां परित्राण पाठ यानाः नये त्वनेगु सामानया समुचित दानय् जिमि माजुं विश्वास यानादी। भिक्षु संघ खाकाः भोजन दान, अष्टपरिकार दान, मटक वस्त्र दान आदिइ वय्कःया दुग्यंगु श्रद्धा दु। अथे खःसां समाजय् ल्वय्क, गुथि खलः पुचलय् ल्वय्क विधि व्यवहार नं वय्कलं छुं हे त्वःफिका मदी। अःखतं दछि निदँ न्ह्यवंनिसें मचाखाचातय्सं समाजया न्ह्यलुवातय्गु धापू न्यने म्वाय्क तयार जुया च्वनेत लुमंकाच्वनादी। थुकथं छम्ह पक्काम्ह व्यवहारिक माजु जिमिसं मदयेकाच्वना।
थौं वय्कःया गुणास्नुमरणयासें, मनू जुसेंलि अवगुण नं दःसां खिति तुइका छ्वये थें यचुगु नुगलं वय्कःयात भगवान शास्ताया पालि क्वसं बास लायेमा धकाः सुगतिया मंगल कामना यानाच्वना। वय्कलं त्वःता थकूपिं काय, म्ह्याय्, भौ, छय्, छुइ, केहेँभत, कायचा, म्ह्याय्चा, भिंचापिं सकसियां न्ह्यःने कपू सिन्हाय् स्वां ल्हातं ज्वनाः परित्राण पाठ, तःजः खलःया दुजः केहेँभत सुभद्रायात म्हुतुं पाठ श्रवण यायां न्याक्वः खुक्वः ताःहाकः सासः ल्हानाः शान्तपूर्वक याउँक प्राण त्याग यानादिल।
अनिच्चावत संखारा, उप्पादवय धम्मिनो
उपजित्वा निरुज्झन्ति, तेसं उप समोसुखो।

More Stories Like this