यःमरि व बौद्ध मार्गया स्वापू

शीला साय्मि
यःमरि पुन्हि कुन्हुंनिसें यःमरिया च्वकागिछि चा ताःहाकः जुइ धइगु धापू दु। अथे हे नेवाः क्यालेन्डरया तिथि कथं यःमरि पुन्हिया चायात दकलय् ताःहाकःगु चा धायेगु याः। थुकिं सी दु यःमरि पुन्हि छगू महत्वपूर्णगु तिथि वा पर्व खः। थुगु पर्वय् विशेष यानाः यःमरि छुनाः नयेगु, द्यःयात छायेगु व बहनी नं फ्वं वःपिं मस्तय्त यःमरि इनेगु चलन दु।
जाकिचुंनं दयेकीगु यःमरि स्वताजि दु-ल्वहंचा मरि, ग्वःजा मरि व यःमरि। यःमरि दुने चाकु हाम्वः वा खुवा तयाः नयेगु याइ। ल्वहंचा मरि व ग्वःजा मरि दुने छुं नं तइ मखु धाःसा थ्व मरि दुकुलुगु कथं हे दयेकी गुगु विशेष यानाः द्यःयात छायेगु याइ। स्वनिगःया थीथी द्यःपिनि रथ जात्रा वा खः जात्रा याइबलय् नं चतांमरि व यःमरि ह्वलेगु चलन दु। अथे ह्वला हःगु यःमरि लाकाः काये फत धाःसा काय बुइ धइगु जनविश्वास दु।
मस्तय् निदँ बुन्हि प्यदँ बुन्हिबलय् नं यःमरि क्वखायेकेगु चलन दु। झिंनिगः यःमरि क्वखायेकेगु बाहेक निगः वा प्यंगः यःमरि क्वखायेकीबलय् यःमरिया दुने न्यागः आखे वा जाकि तयेगु चलन दु। यःमरि खाली तये मजिउगु जुयाः उकिया दुने जाकि तयेगु यानातःगु खः धाइसा चाकु दुगु यःमरि धाःसा क्वखायेकेगु याइ मखु।
चाकु दुगु यःमरियात पंचतत्वया रुपय् कायेगु याः। धर्ती, वायु, अग्नी, आकाश व जल तत्वयात पंच तत्व धाइ। यःमरि दुने धर्तीया रुपय् जाकिया चुं, अग्नीया रुपय् चाकु, जलया रुपय् लः, आकाशया रुपय् खालीगु थाय् व वायुया रुपय् हाम्वः दइगु जुल। चिकुलाया इलय् शरीर क्वाकेगु निंतिं नं चाकु तयाः यःमरि नयेगु चलन झी पुर्खां याना तःगु सीदु। चाकु नापं जाकिचुं नं गरम हे वस्तु खः।
किंवदन्ती कथं मनूतय्सं जा थुयाः नये मसःनिबलय् जाकियात चुं यानाः उकिया यःमरि दयेकाः नःगु खः धाइ। तर जा थुयाः नयेगु स्वयां यःमरि दयेकाः नये धाःसा झन थाकु। उगु इलय् जाकि क्यलेगु घः नं दुगु खःला मखुला? वा घतय् हे जाकि नीगु नं खः लाकि मखु? उकिं जा स्वयां न्ह्यः यःमरि दयेकाः नःगु धाये स्वयां नं जा नये सयेधुंकाः मनूत सभ्य जुयाः वःलिसे यःमरि दयेकाः नये सयेकूगु जुइमाः धकाः अनुमान यायेछिं।
किंवदन्ती कथं येँ देय्या नांजाःगु स्वयम्भू महाचैत्य दयेके न्ह्यः छगू नमूना निं दयेकूगु खः। उगु चक्रवाल नमूना यःमरियात काःगु खः। क्वय् तुयूगु ग्वारा, अले च्वय् च्वका लूगु झिस्वंगू भूवन सहितया चक्रवाल। थ्व चैत्यया गर्भ दुने पंचबुद्ध दु। बुन्हिबलय् क्वखायेकीगु यःमरिया दुने न्यागः आखे तइगु नं पंचबुद्धया प्रतीक कथं हे तयेगु यानातःगु खः। स्वयम्भु महाचैत्यया उगु नमूना दयेकूगु दिं यःमरि पुन्हि कुन्हु हे खः धइगु बौद्ध शास्त्रय् उल्लेख जुयाच्वंगु दु। स्वयम्भू चैत्य दयेकूबलय् न्हापां पंचबुद्धया मूर्ति नं मदु। थ्व मूर्तित लिपा जक तये हःगु खः। थुकथं यःमरिया इतिहास स्वयम्भू चैत्यनाप स्वानाच्वंगु खनेदु। उकिं यःमरि पुन्हियात भूमिपुत्रनाप स्वाकेगु सिबें नं बौद्ध धर्मधातु चैत्यनाप स्वाकेगु सान्दर्भिक खनेदु।
बौद्ध संस्कार नापं सिफं लुइबलय्, बुंगद्यःयात नैक्यालं लुइबलय्, असनय् द्यः ल्वाकीबलय्, देपुजाबलय्, चैत्य मूर्ति पलिस्था याइबलय्, दशकर्म विधि याइबलय् नं यःमरिं लुकेगु चलन दु।

More Stories Like this