छगू प्रवृत्तिया नां खः जेठ १८

सुरेश मानन्धर

२०५६ सालया जेठ १८ गतेया खँ वनेधुंकूगु प्रशंग खः । अबलय् येँ मनपां नेवाः भाय्यात नं छ्यलाबुलाया गुगु मान्यता बिउगु खः उकियात सर्वोच्च अदालतं खारेज याना बिउसां माओवादीं न्ह्याकूगु झिदँ ताःहाकःगु जनयुद्ध लिपा फुक्क धइथें राजनीतिक पार्टीतय्सं व अधिकार बीगु जुल धकाः थःपिनि घोषणापत्रय् च्वःगु दु । उकिं जेठ १८ कुन्हु हरण जूगु नेवाःतय् अधिकार प्राप्त हे जुइधुंकूगु कारणं उकिया हे लुमंतिइ हानं मेगु आन्दोलन छाय् ?

जेठ १८ या प्रशंग वइबलय् खय् ब्रम्हूतय्गु ला खँ हे त्वःते गुलिखे नेवाःतय्सं हे नं थज्याःगु न्ह्यसः तइ ।

जेठ १८ या खँ मनपाय् नेवाः भाय्यात मान्यता बिउगु वा मबिउगुलिसे जक सम्बन्धित मखु । जनआन्दोलन-२ या सफलता लिपा अन्तरिम संवि- धान च्वःगु इलय् झीसं खने धुन थनया फुक्क हे राजनीतिक पार्टीतय्सं स्थानीय निकायय् थीथी भाषायात छ्यलेगु अधिकार बी धकाः धाःसां नं उमिगु मानसिकता 'जेठ १८' या हे अवस्थाय् दनि । 'जेठ १८' धइगु छगू मनोविज्ञानया नां खः छगू प्रवृत्तिया नां खः । घटनाया नां मखयेधुंकल । उकिं झीसं विरोध यायेत्यनागु सर्वोच्चं बिउगु फैसलायात मखु व फैसलाया लिउने सुलाच्वंगु मनोविज्ञान व प्रवृत्तियात खः । सर्वोच्चं बिउगु फैसला ला खारेज जुइधुंकल तर उकिया लिउने दनाच्वंगु प्रवृत्ति धाःसा अझ नं अन हे दनि गन कि व न्हापा दुगु खः । व प्रवृत्ति ल्यनाच्वंत्तले भविष्यय् ठ्याक्क जेठ १८ हे ला मवयेफु तर असार १८ वा वैशाख १८ या रुप ज्वनाः धाःसा 'जेठ १८' त वया हे च्वनी ।

अन्तरिम संविधान च्वःगु इलय् अन दुने जूगु वहसत झीसं न्यना । गुलिं संघीय व्यवस्था हे मजिउ धाईपं गुलिं खय् भाय्या एकाधिकार कायम हे जुइमाः धाईपं गुलिं जातीय अधिकार बी मजिउ धाईपं अले गुलिं चाहिं फुक्क भाषायात समान अधिकार बी मिछं धाईपं । न्हापा न्हापा ला थज्याःगु बिचाः तइम्ह दरवार खः उकिं दरवारं हे अथे याकल धकाः चित्त बुझे यायेथाय् दु । तर अन्तरिम संविधान च्वःथाय् दरवार ला मदु तर दरवारया अगति धाःसा अन नं चाःहिलाच्वंगु लानाच्वन ।

अन्तरिम संविधान धुंकाः आः धाथेंया संविधान च्वयेगु ज्या शुरु जुल । आः नं झीसं खनाच्वना गुलिं नेवाः प्रदेश बी मजिउ राजधानी प्रदेश दयेकेमाः धाईपं गुलिं जातीय आधारय् प्रदेश निर्माण याये मजिउ धाईपं गुलिं संघीय व्यवस्था हे मजिउ धाईपिं । थ्व फुक्क वहे 'जेठ १८' या मानसिकतांग्रस्त बिचाः खः । नेपाः जेठ १८ स्वयां न्ह्यःने न्ह्याः वनेधुंकूसां थनया शासनसत्ता ल्हातय् कयातःपिं राजनीतिक पार्टीया नेतातय् सोच व प्रवृत्ति अझ नं यथास्थानय् हे थानाच्वंगुया लिच्वः खः थ्व । जेठ १८ यात उमिगु थ्व मानसिकताया दकलय् सर्वोच्च अभिव्यक्ति धाःसां जिउ ।

वास्तवय् ०५६ सालया जेठ १८ न्ह्यः तक नं नेवाःतय् आन्दो- लन चिचीधंगु जातीय व भाषिक मागय् अलमल जुयाच्वंगु खः । जेठ १८ या सर्वोच्च फैसला लिपा नेवाःतय्सं नी हे यानाः निर्णय यात आः सर्वोच्च अदालत तकं झीगु पक्षय् मदुसा झीसं थःगु हे स्वशासन कयाः शासन न्ह्याकेगु बाहेक आः मेगु विकल्प मदु । वास्तवय् वयां लिपा हे तिनि नेवाः आन्दोलनय् स्वशासनया मागं मूर्त रुप कायेगु शुरु याःगु खः । अबलय् तक छगू निगू संस्थां जक न्ह्याकाच्वंगु थ्व माग वयां लिपा आम नेवाःतय् माग जुयाबिल । उकी भूमिगत राजनीति यानाच्वंपिं माओवादीं लबः काइगु ला स्वाभाविक हे जुल । थ्व ल्याखं स्वयेबलय् जेठ १८ यात नेवाः आन्दोलनय् वःगु युगान्तकारी मोड धाःसां छुं मपाः ।

नेवाः आन्दोलन आः इतिहासय् हे दकलय् उच्चतम माग ज्वनाः न्ह्यःने वनाच्वंगु दु । नेवाः लागाय् नेवाःतय्सं हे शासन याये दइगु जातीय स्वशासनया माग आः नेवाः आन्दोलनया मू माग खः । वाःतय्त थुलि उच्चतम माग तयेगु प्रेरणा जेठ १८ लिपा हे तिनि वःगु खः । नेवाःतय्सं तयाच्वंगु थ्व मागयात विरोध याईपं उपिं हे खः गुमिसं जेठ १८ यात समर्थन यात । उकिं जेठ १८ या विरोध यायेगु धइगु पुलांगु जेठ १८ या लुमंति जक मखु नेवाःतय् जातीय स्वशासनया मागयात पंगः थनीपिंत खबरदारी यायेगु नं खः ।

More Stories Like this