झी ज्यापु झी आदिवासी

शरदकुमार डंगोल

झी सु ख?
झी ज्यापु स्वनिगःया मू आदिबासी खः। धायेमाःगु मदु झीगु बिस्कं थःगु हे चहपह भय्बिना वयाच्वंगु दु। थाय्बाय्, खँल्हाबल्हा, जीवनशैली दक्वं फुक्कं संस्कृतिया विशेष पयार्यवाची झीगु जातीय गौरबया चिं खः। झीगु संस्कृति सम्पदाया थ्व बिस्कं पहया गौरब राष्ट्रं नापं कया वयाच्वंगु दु, नालाच्वंगु दु धइगु खँ दुग्यंक दुवाला स्वत धाःसा चकंक खने दया वइ। झी आदिवासी भूमिपुत्र खः झीसं बुँज्या यानाः नेपाःमिपिंत नसा चूलाका वयाच्वनागु खँ ला धाये म्वाःगु हे जुल। अय्सां झीत क्वत्यलाः हेपे याना वयाच्वंगु धाःसा छगू अजूचायापुगु हे व्यबहार कथं कायेमाः। दुवाला स्वत धाःसा न्हापा न्हापा झीगु आर्थिक अबस्था तसकं हे बांमलाः, उकिं कतःया ज्या यानाः कमे मयासे नसा चूलाकेत मजिमगाःगुलिं नं खः धायेमाः। तःसिंतय्सं छकंचा बुँइ ज्या याकाः मेमेगु यक्व ज्याय् जोते याना वयाच्वंगु जुयाच्वन। यदि थथे ज्याय् मजुल धाःसा बुं लिकाइ धकाः ग्याःसू पहलं न्ह्यागु नं ज्या याइपिं जुयाच्वन। थुकथं सीसां बूसां ततःधंगु ज्याय् झीत छ्यलाः माःगु कथं ज्या याकीगु जुयाच्वन। दसु कथं काये, भ्वय् ज्वरे यायेमाःसां, नके माःसां जःक मखु चिप कायेगु ज्या तकं झी ज्यापु ज्यापुनीतय्त याकीगु अले बाउचा ज्यापुचा धकाः हेला यानाच्वनीगु ।

खः, झी सोझा जात। न्ह्यागुं ज्याय् न्ह्यात कि न्ह्यात। पूमवंक त्वःती हे मखुपिं। माने याः थें यानाः अय्लाः थ्वँ त्वंकाः धेधे चुइका बिल धाःसा लय्ताइपिं। दुग्यं न्ह्यागु हे जूसां पिनंपिनं फुरे यात धाःसा मख्ख जुयाः जिउ धया जुइपिं जुयाः नं हेला भाव जूगु खनेदु। थुथाय्लाक्क छता खँ लुमंके बहः जू, उबले थुगु स्वनिगलय् बुँज्या मजूनिगु जुयाच्वन। अथें सइगु अन्न नयाः हे जीबिका चले जुया वयाच्वंगु ई। अथें बुँइ म्हुकं सः थें सया वःगु जक ननं जनसंख्या अप्वया वःगुलिं हे जुइमाः अथें सःगु जक नयेगु मगात। अले थुकिया उपाय याये हे माल। थ्वहे वाःचायेकाः उबलेया शासकं बुँज्या हे यायेगु बिचाः यानाः सुनां थन बुँ पालाः बुँज्या याइ वयात तःधंगु मान बीगु जुइ धकाः नाय्खिं च्वयेकल। उबले धरतिइ घाः यानाः बुँज्या यात धाःसा धरती मामं सराः बी धइगु अन्धविश्वासं सुं हे न्ह्यमज्याः। दकलय् लिपा बलभद्र धाःम्ह छम्ह सुरे जुयाः बुँ पालाः वा सयेकेगु ज्या याना बिल। वहे बलभद्र दकलय् न्हापा बुँ पालेगु ज्याय् न्ह्यचिउगु खनाः हे जुइ सायद व न्ह्यचिलाः वःगु खनाः हे सकसिनं वल वल धाःगुलिं लिपा वयागु नां हे वल वल (बल-बल) जू वन। वहे बलभद्रया झ्वाता यलया बुङ्गद्यःया तःबहाःया मू लुखा पिनेसं थौं तक नं तयातःगु दनि। थ्व 'वल वल' हे झीगु ज्यापु जातिया आदिपुरुष जकं मखुला धइथें मतिइ लुया वः। थुकिया अनुसन्धान यायेमाःगु ला द हे दनि। थुकी हे स्वानाः झी वंघःया आजुया न्यनाखँया चरित्र स्वयेबलय् नं झीगु स्वभाव वा म्हसीका कथं नं काये फइगु स्थिति खनेदु। दुग्यंक अनुसन्धान यायेमाःगु ला द हे दनि ।

ल हिउपाःया खँ ज्यापु समाज ई न्ह्याबले छथासं च्वनाच्वनी मखु व छगू ई नं वल। २०१९ सालया भूमिसुधारं ज्यापुतय्त भतिचा धस्वायेगु थाय् बिल। थ्वया न्ह्यः ज्यापुत भूमिपुत्र जूसां भूमिइ थुपिं ज्यामि जक जुयाच्वंगु खः। बुँज्या याःसां बुँ तःसिंतय्गु जक। भूमिसुधारं बुँइ ज्यापुतय्गु नं भतिचा हक दयेका बिल। थुकिं आर्थिक अवस्थाय् छुं भलसा दत। थुकथं बुँज्या याःपिंत नं बुयाः भाग दयेमाःगु ऐन लागू याःम्ह सरकारयात सुभाय मबिसे मगाः ।

दुवाला स्वत धाःसा न्हापा न्हापा शाक्यपिनिगु भुतुली नं ज्यापुत दुथ्याः धइगु न्यने दु। थ्व छगू दसुं हे नं ज्यापु धइपिं सुं जातीय दृष्टिकोणं क्वह्यनी मखु धइगु खँ शाक्यतय् नाप च्वनाः ज्यःना बेलि न्ह्यागु जक मखुसें ततःधंगु ज्याय् ज्यापुत मदयेकं ज्या हे सुथां मलाइगु ज्याझ्वलं हे यक्व सीका काये फुगु खँ दुसा छम्ह निम्ह ज्यापु दुने नं हे क्वह्यंगु ज्याखँ जूगुलिं हेपे यानाः तापाका हःगु जुयाच्वन। न्यनाखँ कथं शाक्यतय् भुतुली दुत पित जुयाबलय् अय्लाः थ्वँ भय्चिंक त्वनाः भुतुली ल्ह्वया बीवं जातीय लिच्वः लाःवन हं। थ्व खँ जितः छम्ह शाक्य भाजुं हे कनादीगु खः। वनेधुंकूगु द्वंबिद्वंत त्वःताः आवंलि ज्यापु धइपिं सिन्हःस्वां थें म्हसीका बियाः न्ह्याःवने फयेकेमाः। सीसां बूसां मदयेक मगाःपिं झी न्ह्यःने वःगु ज्या यायेत लिमचिलीपिं मखु। अय्नं ज्यां यानाः हेला नं याका च्वने म्वाःलीगु पलाः ल्ह्वनाः थःगु गौरवयात यःसिं थे धस्वाकेगु कर्तव्य यायां वन धाःसा झीगु तंगु थाय जक दइगु मखुकि झीगु परम्पराया गौरबमय अस्तित्व क्यनाः महत्व थुयाः झीगु जातयात ज्वजलपा मयासे मगाःगु खँ ध्वाथुइके फइगु ज्याय् झी सकलें न्ह्यज्याये ।

(नायः, श्री आकाश भैरवनाथ गुठी संचालक समिति)

(कथहं)

More Stories Like this